Ποιες είναι οι υποδομές του μέλλοντος για την Ελλάδα; Πως οι “πράσινες” μεταφορές αλλάζουν τα πάντα

Στην Ελλάδα του 2022 οι υποδομές δεν είναι ένα “όνειρο” αλλά μια πραγματικότητα. Σήμερα η χώρα χάρη στα γενναία κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και τις προσπάθειες των κυβερνήσεων εδώ και 40 χρόνια, κατάφερε να δημιουργήσει ένα σοβαρό πλέγμα υποδομών.

Σίγουρα η χώρα δεν είναι στο επίπεδο της δεκαετίας του 1990 όταν οι οδικές, σιδηροδρομικές, λιμενικές και αεροπορικές υποδομές της ήταν ξεπερασμένες. Στον τομέα των συγκοινωνιακών έργων από το 1990 και μετά έτρεξαν πολύ μεγάλα έργα που είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός αρκετά ικανού πλαισίου υποδομών.

Για να ξεκαθαρίζουμε τα πράγματα όλα τα συγκοινωνιακά δίκτυα δεν είναι το ίδιο ανεπτυγμένα. Αυτό είχε να κάνει με πολλούς παράγοντες στη διάρκεια αυτών των δεκαετιών. Για παράδειγμα η Αθήνα κατάφερε να αποκτήσει ένα δίκτυο δύο νέων γραμμών Μετρό το 2000, με τον διαγωνισμό όμως να ξεκινά το 1992. Σήμερα αυτό το δίκτυο έχει διευρυνθεί και μάλιστα είμαστε σε φάση κατασκευής μιας νέας 4ης γραμμής.

Το οδικό δίκτυο αυτοκινητόδρομων επίσης με την επιλογή της υλοποίησης μέσω συμβάσεων παραχώρησης, είχε ως αποτέλεσμα, παρά την οικονομική κρίση σήμερα η χώρα να διαθέτει ένα ανεπτυγμένο, ικανό και μοντέρνο δίκτυο, εφάμιλλο αν όχι καλύτερο άλλων ευρωπαϊκών. Αυτό το δίκτυο συνεχίζει να επεκτείνεται με σημαντικά έργα όπως το ΒΟΑΚ, ο Ε65 και το Πάτρα-Πύργος.

Στον αντίποδα ο σιδηρόδρομος δεν τα έχει καταφέρει τόσο σπουδαία αν σκεφτούμε ότι η προσπάθειες εκσυγχρονισμού ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίες του 1990. Ωστόσο τώρα η χώρα προωθεί ένα μεγάλο πρόγραμμα έργων περίπου 5 δισ. ευρώ που όχι εκσυγχρονίζει το δίκτυο αλλά το διευρύνει σημαντικά με έμφαση την σύνδεση με τα λιμάνια.

Τα σημαντικά αεροδρόμια και τα λιμάνια μας επίσης έχουν περάσει σε ιδιωτικά σχήματα που καλέστηκαν μέσα από σειρά επενδύσεων να τα φέρουν ένα βήμα μπρος και να τα κάνουν σύγχρονα και λειτουργικά. Σε μεγάλο βαθμό αυτό έγινε. Εξάλλου για αυτό προετοιμάζεται να προχωρήσουν διαγωνισμοί και για τα υπόλοιπα 23 αεροδρόμια της χώρας και εξελίσσονται διαγωνισμοί και για περιφερειακά λιμάνια.

Ποια θα είναι η επόμενη ημέρα;

Αυτό που έρχεται ως ζητούμενο είναι πως η χώρα θα ανεβάσει και άλλο το δίκτυο των υποδομών της. Είναι σαφές ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ζητά έργα για μέσα σταθερής τροχιάς για την μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των μεταφορών σε όλη την ήπειρο.

Για την Ελλάδα αυτό αποτελεί σίγουρα μια ευκαιρία να συνεχίσει νε επεκτείνει με ένταση το σιδηροδρομικό της δίκτυο και σε νέες περιοχές όπως η Ήπειρος και να ξανακουστεί το τρένο σε περισσότερες περιοχές της Πελοποννήσου.

Παράλληλα τα δίκτυα Μετρό σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη έχουν την δυνατότητα να μεγαλώσουν και άλλο. Εξάλλου η εμπειρία δείχνει ότι όλα τα δίκτυα Μετρό στον κόσμο δεν σταματούν ποτέ να επεκτείνονται. Έχουμε παραδείγματα άλλωστε και από εκτεταμένα δίκτυα όπως αυτό του Παρισίου και του Λονδίνου που μεγαλώνουν διαρκώς.

Το “παρεξηγημένο” Τραμ και η ηλεκτροκίνηση

Ταυτόχρονα το “παρεξηγημένο” μέσο της χώρας, το Τραμ, είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση και για την Αθήνα ως τροφοδοτικό μέσο προς το Μετρό αλλά και εναλλακτικό προς τα λεωφορεία. Είναι όμως και μια ενδιαφέρουσα προοπτική για σημαντικές περιφερειακές πόλεις της χώρας.

Είδαμε πρόσφατα το Ηράκλειο να ξεκινά τη διερεύνηση ενός τέτοιου μέσου ενώ και άλλες πόλεις ίσως έχουν τα πληθυσμιακά εχέγγυα, όπως η Πάτρα και η Λάρισα για να δούμε μελλοντικά ράγες Τραμ στις πόλεις τους. Η κουβέντα για την δημιουργία νέων δικτύων Τραμ είχε ξεκινήσει στις αρχές του 21ου αιώνα αλλά η κρίση έπαψε κάθε κινήσεις. Αυτή η κουβέντα φαίνεται πως επιστρέφει σταδιακά και θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν και άλλες πόλεις μπουν σε μια διαδικασία αναζήτησης για το δικό τους δίκτυο Τραμ.

Παράλληλα με τα μέσα σταθερής τροχιάς, η ανάγκη για καθαρές μεταφορές φέρνει την ηλεκτροκίνηση -και την υδρογονοκίνηση;- σε πρώτο πλάνο. Οι μεγάλες πόλεις της Ευρώπης επενδύουν σε ηλεκτροκίνητα λεωφορεία και οχήματα για να γίνουν πιο πράσινες. Στην Ελλάδα είναι σε εξέλιξη ο πρώτος διαγωνισμός που θα φέρει ηλεκτρικά λεωφορεία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Αυτή όμως είναι ξεκάθαρα η αρχή. Το μέλλον των οδικών συγκοινωνιών είναι προφανές ότι ανήκει στην ηλεκτροκίνηση και όχι μόνο για τις δυο μεγάλες πόλεις μας, αλλά για όλες τις αστικές περιοχές της χώρας. Την επόμενη 15ετία θα δούμε όλο και περισσότερες προμήθειες τέτοιων μέσων που θα επικρατήσουν έναντι των “συμβατικών” καυσίμων.

Οι καθαρές μεταφορές στο επίκεντρο των υποδομών

Όλα τα παραπάνω σχετίζονται σχεδόν με μια βασική αρχή. Τις “καθαρότερες” μεταφορές που θα οδηγήσουν σε πιο βιώσιμες υποδομές από αυτές που διαθέτουμε σήμερα. Οι επενδύσεις σε νέες υποδομές και στην Ελλάδα θα είναι με βάση τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για καλύτερες πόλεις που το αυτοκίνητο θα δώσει χώρο στα μέσα μαζικής μεταφοράς τα οποία με τη σειρά τους θα πρέπει να γίνουν πιο “πράσινα”. Ακόμα όμως και τα ιδιωτικά οχήματα ακολουθούν την ίδια πορεία. Ήδη στη Νορβηγία το τελευταίο έτος η πώληση ηλεκτρικών οχημάτων έφτασε τα 2/3 των πωλήσεων νέων οχημάτων.

Αυτό επεκτείνεται πλέον και σε άλλα μέσα όπως τα πλοία στα οποία βλέπουμε το τελευταίο διάστημα προσπάθειες για πιο πράσινες θαλάσσιες μεταφορές.

Ξαναγυρίζοντας στις επενδύσεις του μέλλοντος ίσως δεν είναι πολύ μακριά μια εποχή στην οποία οι αυτοκινητόδρομοι μας θα πάνε ένα βήμα μπρος και θα έχουμε λωρίδες για φορτηγά με ηλεκτροκίνηση. Στη Σουηδία έχει ξεκινήσει η πιλοτική λειτουργία ενός τέτοιου μέτρου. Ακόμα και να μπορέσουν να αναπτύξουν ηλιακά ή αιολικά κατά μήκος του άξονα τους. Στην Ελβετία ήδη υπάρχουν οδικοί άξονες που έχουν κάλυψη από ηλιακά πάνελ.

Σε κάθε περίπτωση το μέλλον των υποδομών από εδώ και στο εξής θα σχετίζεται με τις λέξεις βιωσιμότητα (και όχι μόνο με την εμπορική έννοια της λέξης) και αειφορία (ή πρασίνισμα των υποδομών αν θέλετε). Το ράλλυ στα επόμενα χρόνια θα είναι πότε οι “πράσινες” υποδομές θα μπορέσουν να ξεπεράσουν τις συμβατικές υποδομές. Το παράδειγμα του αεροδρομίου Ελ.Βενιζέλος που επεκτείνει το ηλιακό του πάρκο είναι εδώ. Το μέλλον τελικά ίσως δεν είναι τόσο μακριά όσο πιστεύουμε.