Νίκος Μαντζούφας: Από την ανάδυση των ΣΔΙΤ στην πρόκληση του Ταμείου Ανάκαμψης, 13 χρόνια δρόμος

Δεκατρία χρόνια πέρασαν από τότε που ο Νίκος Μαντζούφας τοποθετήθηκε ως Ειδικός Γραμματέας ΣΔΙΤ. Ήταν το μακρινό 2009, στις 8 Δεκεμβρίου 2009 όταν ο σημερινός Διοικητής του Ταμείου Ανάκαμψης, ξεκινούσε μια άγνωστη διαδρομή μαζί με τις “ΣΔΙΤ”, έχοντας επιλεγεί μέσω της τεχνοκρατικής διαδικασίας του opengov.

Στην Ελλάδα εκείνης της περιόδου, που εν αγνοία της βρισκόταν ένα βήμα πριν μια πολυετή οικονομική κρίση η λέξη ΣΔΙΤ ήταν άγνωστη καθώς εμπειρία υπήρχε στα λεγόμενα έργα παραχωρήσεων. Επικεφαλής αυτής της άγνωστης “λέξης” τίθεται λοιπόν ένας επίσης άγνωστος, 36 μόλις ετών πολιτικός μηχανικός εκ Πατρών, που είχε όμως σημαντική εμπειρία στην επενδυτική τραπεζική (Bank of America) και στην συμβουλευτική στο project finance και ΣΔΙΤ.

Η ανάδυση των ΣΔΙΤ

Ένα από τα παράδοξα της καριέρας του Νίκου Μαντζούφα σε αυτή τη θέση είναι πως οι ΣΔΙΤ άνθησαν εν μέσω της χειρότερης οικονομικής κρίσης που έχει δει η χώρα για δεκαετίες. Θυμάμαι πως σε συνέδρια της περιόδου 2012-2014 οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, παρουσιάζονταν περισσότερο ως το “μικρό αδελφάκι” των παραχωρήσεων που είχαν όλη τη δόξα λόγω των ηχηρών έργων που πραγματοποιούνταν μέσω αυτών.

Ήταν δηλαδή περισσότερο εκείνη την εποχή ένα εργαλείο για έργα μικρής και μεσαίας κλίμακας. Παρά το εξαιρετικά ασταθές οικονομικό κλίμα της χώρας, την αδυναμία του χρηματοπιστωτικού τομέα και των αλλαγών κυβερνήσεων, ο Νίκος Μαντζούφας, αθόρυβα θα αρχίσει να ωριμάζει έργα, να επιτυγχάνονται χρηματοδοτήσεις και τα πρώτα έργα-ΣΔΙΤ θα αναδυθούν στο κατασκευαστικό γίγνεσθαι της χώρας.

Εργα όπως τα 24 σχολεία στην Αττική, η Τηλεματική, το Ηλεκτρονικό Εισιτήριο και τα Ευρυζωνικά καταφέρνουν να συμβασιοποιηθούν μέχρι το τέλος του 2014, κλείνοντας το μάτι στους φορείς υλοποίησης. Ο κ.Μαντζούφας θα παραμείνει στο ίδιο πόστο και την περίοδο διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ.

Εκείνη την περίοδο, βλέποντας τα αποτελέσματα από έργα που αρχίζουν να ολοκληρώνονται αθόρυβα και χωρίς τα συνήθη δράματα των δημόσιων έργων αλλά και με μια υποδειγματικη λειτουργία, οι ΣΔΙΤ αρχίζουν να γίνονται περισσότερο ελκυστικές. Το πέρασμα από την περίοδο “πιλοτικής δοκιμής” στην περίοδο αποδοχής των ΣΔΙΤ έχει γίνει με συντριπτική αποδοχή και πλέον οι συνθήκες για να περάσει αυτό το μοντέλο στα μεγάλα έργα είναι ώριμες.

Σε αυτή την περίοδο υπογράφονται εργα, όπως οι ΣΔΙΤ απορριμμάτων σε Δυτική Μακεδονία, Ήπειρο, Σέρρες, ενώ αρχίζουν με εγκρίνονται και τα πρώτα οδικά εργα ΣΔΙΤ (για το μεσαία τμήμα του ΒΟΑΚ από την Χερσόνησο μέχρι τη Νεάπολη), τις Φοιτητικές εστίες στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Το μοντέλο των ΣΔΙΤ στην Ελλάδα αρχίζει να δείχνει την ποιοτική αναβάθμιση που μπορεί να φέρει στις κατασκευές έχει ως αποτέλεσμα και μια διεθνή διάκριση: η Ελλάδα κατετάγη για το 2020 στην 2η θέση παγκοσμίως στην κατηγορία «Καλές Διαγωνιστικές Διαδικασίες» στον τομέα των ΣΔΙΤ από το Global Infrastructure Hub (φορέα των G20), ενώ πολλά από τα υλοποιημένα έργα ΣΔΙΤ λαμβανουν και διεθνείς βραβεύσεις και αναγνώριση.

Η εκτίναξη των ΣΔΙΤ

Η βεντάλια των έργων ανοίγει ακόμα περισσότερο από το 2019, όταν η παρούσα κυβέρνηση συνεχίζει με τον Νίκο Μαντζούφα και τον αναβαθμίζει σε Γενικό Γραμματέα ΣΔΙΤ και Ιδιωτικών Επενδύσεων και προστίθεται στις αρμοδιότητες του και οι ιδιωτικές και Στρατηγικες επενδυσεις. Οι ΣΔΙΤ έχουν πλέον καταξιωθεί στην συνείδηση του χώρου παραγωγής έργων μεσαίας και μεγάλης κλίμακας.

Ο Νίκος Μαντζοφας έχει βάλει αναμφίβολα τη σφραγίδα του στην εξέ΄λιξη των ΣΔΙΤ, έχει επιμείνει και τελικά έχει πείσει ότι τα ΣΔΙΤ δεν έχουν ένα πρόσωπο, μία χρήση αλλά με έξυπνη προσαρμογή μπορούμε να τα δούμε σε πολλές διαφορετικές εφαρμογές.

Από το 2019 μέχρι και σήμερα οι ΣΔΙΤ έχουν κυριαρχήσει στον χώρο των κατασκευών και σήμερα τρέχουν διαγωνισμοί για πάνω από 37 έργα με τη μέθοδο που ξεκίνησε ως ένα συμπληρωματικό εργαλείο υλοποίησης έργων. Σήμερα έχουμε ΣΔΙΤ σε όλο το φάσμα των κατασκευών: κτίρια, μεγάλες υποδομές, τεχνολογία, υπηρεσίες, δίκτυα, συγκοινωνιακές πύλες.

Η εξέλιξη και η νέα του θέση

Ο κ.Μαντζούφας στον ένα χρόνο που είχε την ευθύνη της ΓΓ Ιδιωτικών Επενδύσεων και ΣΔΙΤ:
α) στον τομέα του Αναπτυξιακού νόμου εντάχθηκαν σε καθεστώς ενίσχυσης 183 επενδυτικά σχέδια ύψους επενδύσεων 950 εκ, εκδόθηκαν αποφάσεις ολοκλήρωσης για 200 επενδυτικά σχέδια ύψους επενδύσεων 650 εκ, ενώ σε νέες προκηρύξεις υποβλήθηκαν 2.270 επενδυτικά σχέδια συνολικού ύψους επενδύσεων 5,4 δισ.,

β) στον τομέα των Στρατηγικών Επενδύσεων εγκρίθηκαν και εκδόθηκαν Προεδρικά Διατάγματα, οικοδομικές άδειες και άδειες εγκατάστασης σε 35 επενδυτικά σχέδια ύψους επενδύσεων 2,8 δισ., ενώ τέλος

γ) στον τομέα των ΣΔΙΤ εγκρίθηκαν, δημοπρατηθηκαν και υλοποιούνταν 15 έργα ύψους 2,4 δισ. ευρώ.

Μετά από περίπου 11 χρόνια παρουσίας στην ίδια θέση, έρχεται η ώρα της αλλαγής. Εν μέσω της σφοδρής επέλασης της πανδημίας ο Νίκος Μαντζούφας αναλαμβάνει τον Νοέμβριο του 2020 Διοικητήςτης Ειδικής Υπηρεσίας Συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης στο Υπουργείο Οικονομικών, με πολιτικό προϊστάμενο τον Αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών, Θόδωρο Σκυλακάκη, ενώ παράλληλα τοποθετείται και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Ένα κοινό σημείο των δύο θέσεων του Νίκου Μαντζούφα είναι πως ανδρώνονται εν μέσω -διαφορετικών- κρίσεων. Το πρωτοποριακό πρόγραμμα των 750 δις για όλη την Ευρώπη δίνει στη χώρα μας ένα μεγάλο ποσό που φάνει τα 30 δισ. ευρώ αλλά και ασφυκτικές διαδικασίες προετοιμασίας και υλοποίησης.

Αρκετά σύντομα, τον Απριλιο του 2021 εγκρίνεται από το Ecofin το ελληνικό σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 ύψους 30,5 δις που αποτελείται από 17,8 δις επιχορηγήσεις και 12,7 δις δάνεια. Τον Αύγουστο του 2021 το σχέδιο εγκρίνεται και από την ελληνική Βουλή και η υλοποίηση ξεκινάει. Σήμερα, 18 μήνες αργότερα, έως τέλος 2022 η Ελλάδα έχει επιτύχει να εγκριθούν τα δυο πρώτα αίτημα πληρωμής και να εισρεύσουν στην ελληνική οικονομία 11,1 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με μελέτη της Delloite η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση απορρόφησης των πόρων από την ΕΕ ως προς το ΑΕΠ, ενώ το δανειακό σκέλος αναφέρεται διεθνως ως ένα best practice. Η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα που σχεδίαζε το δανειακό κομμάτι του Ταμείου Ανάκαμψης με τρόπο που να απευθύνεται στην ιδιωτική οικονομία. Στηρίχθηκε στην εμπειρία που είχε αναπτυχθεί από το προγραμμα Jessica, όπου ήταν Πρόεδρος του Επενδυτικού Συμβουλίου (δανειακό προγραμμα ΕΤΕπ, ΕΕ του 2010)

Σχεδιάστηκε λοιπόν ένα προγραμμα 11,7 δια όπου πλέον 8 τράπεζες συμμετέχουν ( 6 εμπορικές, Ebrd, EIB) και παράγει αποτελέσματα. Το δανειακό προγραμμα αναγνωρίζεται από την ΕΕ ως blueprint. Μάλιστα η Ελλάδα στο δεύτερο αίτημα πληρωμής επιτυχή να αιτηθεί επιπλέον 1,7 δις από το δανεικό σκέλος καθώς επέτυχε νωρίτερα και περισσότερα όσον αφορά το ύψος των δανείων που συμβασιοποιηθηκαν

Η δύσκολη πρόκληση

Η διάρκεια του κ.Μαντζούφα φυσικά και δεν είναι τυχαία. Όντας εξαιρετικός γνώστης των Ευρωπαϊκών θεσμών και διαδικασιών, της ελληνικής γραφειοκρατίας, τις ιδιαιτερότητες του ιδιωτικού τομέα εν μέσω κρίσης αλλά και η μεγάλη του αποδοχή στην αγορά έχουν συνετελέσει σε αυτή την μακρόχρονη πορεία.

Μπροστά του έχει πολλές προκλήσεις: να μπορέσουν τα τρέξουν ταυτόχρονα δεκάδες (αν όχι εκατοντάδες) έργα, τα οποία θα πρέπει να ελέγχονται να προοδεύουν, να απορροφούν χρήματα και να τελειώσουν στην ώρα τους.

Αυτό, για τους γνώστες της ελληνικής πραγματικότητας είναι mission impossible, θα πρέπει όλα να τρέχουν σαν “ελβετικό ρολόι” και να μαζεύονται οι όποιες στραβοτιμονιές έγκαιρα και αποτελεσματικά. Η πρόκληση λοιπόν για τον κ.Μαντζούφα, είναι μετά από 13 χρόνια να καταφέρει να ξεπεράσει τα όρια που έχει φτάσει, να ξεπεράσει τον ίδιο του τον εαυτό.