Στην τελική φάση το «άγνωστο» αλλά σημαντικό έργο αποκατάστασης των Μεταλλείων Αμιάντου Βορείου Ελλάδος

Στην τελευταία του φάση εισέρχεται ένα εν πολλοίς άγνωστο αλλά ιδιαίτερα σημαντικό περιβαλλοντικό έργο στη Βόρεια Ελλάδα. Οι εργασίες για την αποκατάσταση των Μεταλλείων Αμιάντου Βορείου Ελλάδος, στο Ζιδάνι του Νομού Κοζάνης, με κύριο συνοδό έργο, την κατασκευή ΧΥΤΑΜ (Χώρου Υγειονομικής Ταφής Αμιάντου), εντάχθηκαν προ ολίγων ημερών στο ΕΣΠΑ με χρηματοδότηση 7,45 εκατ. ευρώ, σηματοδοτώντας το κλείσιμο μιας ανοιχτής, εδώ και δεκαετίες, πληγής στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας η οποία είναι δικαιούχος και (μετέπειτα) φορέας υλοποίησης της ενταγμένης πράξης.

Το εν λόγω έργο, ένα από τα μεγαλύτερα του είδους του στην Ευρώπη, είχε δρομολογηθεί ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, με συγχρηματοδότηση από το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (Γ’ ΠΚΣ 2000-2006), ύψους περίπου 6,4 εκατ. ευρώ. Οι επόμενες φάσεις του έργου συνεχίστηκαν επίσης με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση (ΕΣΠΑ 2007-2013 και 2014-2020) η οποία ξεπέρασε τα 18 εκατ. ευρώ.

Η αρχική του φάση αφορούσε την απομάκρυνση του λεπτόκοκκου υλικού, που έθετε σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία σε παρακείμενες κατοικημένες περιοχές ενώ η επόμενη, την αποκατάσταση του χώρου των αποθέσεων καθώς και του μεταλλείου. Σημειώνεται ότι σε ακτίνα μόλις 5 χλμ. βρίσκονται 4 χωριά ενώ ακόμη πιο κοντά, σε απόσταση 500 μέτρων, υπάρχει Μοναστήρι του 17ου αιώνα.

Ο χώρος των ΜΑΒΕ καταλαμβάνει μια έκταση περίπου 4.135 στρεμμάτων και χωρίζεται σχηματικά σε 4 ενότητες που αποτελούνται από το Μεταλλείο, τις Αποθέσεις, τις Κτιριακές Εγκαταστάσεις και τους υπόλοιπους Υπαίθριους Χώρους (οι δύο τελευταίες θα βρεθούν πλέον υπό αποκατάσταση).

Το Μεταλλείο καλύπτει έκταση 335.000 τ.μ. Η εξόρυξη γινόταν στο ανοικτό μεταλλείο με τη χρήση εκρηκτικών εφαρμόζοντας τη μέθοδο των ορθών κλειστών βαθμίδων. Η διαδικασία της εξόρυξης είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας χοανοειδούς εκσκαφής, βάθους 180 μέτρων περίπου, με βαθμίδες ύψους 10 μέτρων και πλάτους 5 μέτρων. Στον πυθμένα του μεταλλείου έχει σχηματιστεί μια λίμνη που καλύπτει επιφάνεια περίπου 125 στρεμμάτων. 

Η τελευταία φάση, που μπήκε πλέον σε τροχιά υλοποίησης, έχει ως αντικείμενο την εξυγίανση και τον καθαρισμό των εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντα χώρου από αμίαντο και πετρελαιοειδή καθώς και τη συλλογή, μεταφορά και ενταφιασμό των υλικών αμιάντου στον Χώρο Υγειονομικής Ταφής Αμιάντου που κατασκευάζεται ειδικά για τις ανάγκες του έργου.

Με την ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης των εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντα χώρου εξυγιαίνεται στο σύνολό του ο χώρος των ΜΑΒΕ. Πιο συγκεκριμένα, οι εργασίες που προβλέπονται να πραγματοποιηθούν είναι:

1) Καθαρισμός των χώρων από Αμίαντο,το υπολειπόμενο για ένταξη έργο ειναι σε ποσοστό (95,48%) Περιλαμβάνει την ολοκλήρωση της αποκατάστασης όλων των χώρων που δεν έχουν καθαριστεί από τις προηγούμενες επεμβάσεις και αφορούν τον καθαρισμό από αμίαντο για όλες τις κτιριακές εγκαταστάσεις,τις επιφάνειες πέριξ αυτών,του ρυπασμένου εδάφους της περιοχής μελέτης,τις διάσπαρτες εγκαταστάσεις στην περιοχή του έργου,τον παλαιό οικισμό του προσωπικού.

2) Κατασκευή ΧΥΤΑΜ,το υπολειπόμενο για ένταξη έργο είναι σε ποσοστό (88,48%) Μετά τον καθαρισμό των ρυπασμένων χώρων,τα απόβλητα θα συσκευαστούν,θα αποθηκευτούν προσωρινά σε ειδικό χώρο προσωρινής αποθήκευσης και στην συνέχεια θα μεταφερθούν και θα αποτεθούν στον ΧΥΤΑΜ.

3) Αποκατάσταση με έργα πρασίνου,το υπολειπόμενο για ένταξη έργο έιναι σε ποσοστό (100%) Όλοι οι χώροι που προβλέπονται να καθαριστούν εκτός των διαστρωμένων με ασφαλτικό και σκυρόδεμα χώρων θα αποκατασταθούν με διάστρωση φυτικής γης και φυτεύσεως φυτών με το απαραίτητο αρδευτικό δίκτυο που θα προβλέπονται στην φυτοτεχνική μελέτη.

4) Αποκατάσταση με έργα διαμόρφωσης,το υπολειπόμενο για ένταξη έργο είναι σε ποσοστό (100%) Θα διαμορφωθούν και θα επικαλυφθούν με φυτική γη,οι χώροι του περιβάλλοντα οικοπέδου των ΜΑΒΕ όπως προβλέπεται στην σχετική μελέτη διαμόρφωσης.

5) Αρδευτικό Σύστημα,το υπολειπόμενο για ένταξη έργο είναι σε ποσοστό (100%) 6)Περιβαλλοντική Παρακολούθηση,το υπολειπόμενο για ένταξη έργο είναι σε ποσοστό (100%) Η περιβαλλοντική παρακολούθηση,ο έλεγχος της ρύπανσης και η προστασία των εργαζομένων είναι βασική προϋπόθεση για την ολοκλήρωση του έργου.Οι ποσότητες αμιάντου είναι πολύ μεγάλες και διάσπαρτες σε όλους τους χώρους δημιουργώντας μεγάλες δυσκολίες όχι μόνο στην συλλογή και απορρύπανση αλλά και στον εντοπισμό.

Τα κτίρια που πρέπει να απορρυπανθούν είναι επιφάνειας άνω των 25.000 τ.μ. κάτοψης, ύψους έως και 56,8 τ.μ. και περιλαμβάνονται πολλές ειδικές κατασκευές όπως 9 σιλό, ταινιόδρομοι, σπαστήρες, σύμμεικτες κατασκευές χάλυβα-σκυροδέματος. Θα ληφθουν επίσης ιδιαίτερα μέτρα υγιεινής και ασφάλειας λόγω ύπαρξης αμιάντου (μέτρα προστασίας των εργαζομένων).

Μετά το πέρας της αποκατάστασης, η έκταση των ΜΑΒΕ θα διατεθεί προς δημόσια χρήση.

Ιστορικό των Μεταλλείων Αμιάντου Βορείου Ελλάδος

Τα ΜΑΒΕ λειτουργούσαν στο Ζιδάνι από το 1982 ως τις αρχές του 2000 και ήταν η μεγαλύτερη εγκατάσταση εξόρυξης και επεξεργασίας αμιάντου σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι εργασίες του διεκόπησαν μετά από κήρυξη πτώχευσης των εταιρειών εκμετάλλευσης Μεταλλεία Αμιάντου Βορείου Ελλάδος (ΜΑΒΕ) και Ελληνικός Αμίαντος (Ε.Α.), θυγατρικών της ΕΤΒΑ Βank.

Το Μάρτιο του 2002 υπεγράφη σύμβαση παραχώρησης χρήσης του ακινήτου από τις εταιρείες εκμετάλλευσης στην ΕΤΒΑ και τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης, σύμφωνα με την οποία, ΜΑΒΕ και Ελληνικός Αμίαντος θα παραχωρούσαν για 30 χρόνια στη Ν.Α. Κοζάνης, μία περιοχή συνολικής έκτασης περίπου 4.150 στρεμμάτων, στην οποία βρίσκονται οι εν λόγω εγκαταστάσεις εξόρυξης και επεξεργασίας αμιάντου καθώς και τεράστιες αποθέσεις εξορυκτικού αμιαντούχου υλικού.

Αξίζει να τονιστεί ότι το έργο θεωρείται -και είναι- μεγάλης περιβαλλοντικής σπουδαιότητας, καθώς τα απόβλητα αμιάντου της περιοχής καταλήγουν μέσω του Αλιάκμονα στη λίμνη Πολυφύτου.

Φίλιππος Παναγόπουλος-ypodomes.com