Παραμένουν τα δομικά προβλήματα στον κατασκευαστικό κλάδο – Ποιες είναι οι μεγαλύτερες πληγές στα δημόσια έργα

Σημαντικά δομικά προβλήματα επισημαίνει σε νέα έκθεση της στον κατασκευαστικό κλάδο η διαΝΕΟσις. Αρκετά είναι τα προβλήματα σύμφωνα με τα ευρήματα και κυρίως σε θεσμικές αλλαγές, στα τεύχη δημοπράτησης, υπερβάσεις των προϋπολογισμών αλλά και μεγάλες εκπτώσεις όπως και περιπτώσεις αδύναμου ανταγωνισμού.

Μεγάλη σημασία δίνει η έρευνα στα μη θεσμοθετημέν πρότυπα τεύχη δημοπράτησης που θα μείωναν τα φαινόμανα φωτογραφικών διατάξεων. Παρά του ότι ό νέος νόμος 4412/2016 βελτίωσε σημαντικά τις διαδικασίες και εισήγαγε την ηλεκτρονική διαδικασία των διαγωνισμών και παρά τον εναλλακτικό μαθηματικό τύπο για την καλύτερη σύγκριση ποιότητας-τιμής για τις δημόσιες συμβάσεις δεν έγινε εφικτή η καθιέρωση των πρότυπων προτάσεων που θα λειτουργούσαν υπέρ του ανταγωνισμού και θα βοηθούσαν σε πιο κρυστάλλινες διαδικασίες.

Επίσης επισημαίνεται η κακή πρακτική των μεγάλων εκπτώσεων που κατά τη διάρκεια της οικονομική κρίσης και μέχρι την έναρξη της ενεργειακής κρίσης είχαν φτάσει σε επίπεδα μέχρι και 70% εκτροχιάζοντας στην πραγματικότητα και τα δημόσια έργα αλλά και την ύπαρξη των τεχνικών επιχειρήσεων. Αυτές οι πολύ μεγάλες εκπτώσεις δημιούργησαν μεγάλες καθυστερήσεις στην εκτέλεση των έργων, απαιτήσεις για συμπληρωματικές συμβάσεις αλλά και προβλήματα ποιότητας στα ίδια τα έργα. Έτσι ενώ το 2012 το ποσοστό των εκπτώσεων ήταν 37%, αυτό σκαρφάλωσε στο τέλος της περασμένης δεκαετίας σε πάνω από 50%.

Βέβαια υπήρξε αποκλιμάκωση ήδη από το 2018 και σταδιακά φτάσαμε στο 2023 όπου το μέσο ποσοστό στις εκπτώσεις έπεσε σε πιο αποδεκτά επίπεδα και κυμάνθηκε κατά μέσο όρο στο 22,6%.

Άλυτο πρόβλημα παραμένει για τον κατασκευαστικό κλάδο η λειτουργία του Παρατηρητηρίου Τιμών που θα λειτουργήσει καταλυτικά κατά την κατασκευαστική περίοδο και τον τρόπο με τον οποίο εκτελούνται εύρυθμα τα δημόσια έργα.

Επίσης επισημαίνειται η ολοένα και πιο συχνή επιλογή της κατά παρέκκλιση διαδικασίας που από την περίοδο της πανδημίας και δώθε έχει γίνει πιο συχνό φαινόμενο. Όπως αναφέρει η μελέτη της διαΝΕΟσις θα πρέπει η συγκεκριμένη πρακτική να προσεχθεί και να μην εξελιχθεί σε κοινή πρακτική και αντιπροτείνει τις συμβάσεις-πλαίσιο.

Στην κατά παρέκκλιση διαδικασία δεν γίνεται ανοιχτός διαγωνισμός αλλά επιλέγονται εταιρείες με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ενώ η δημοπράτηση ολοκληρώνεται με fast track τρόπο επιταχύνοντας σχεδόν στο μισό τον απαιτούμενο χρόνο.

Αντίθετα οι συμβάσεις-πλαίσιο δημιουργούν μια κατάσταση στην οποία γίνεται διαγωνισμός και επιλέγονται εταιρείες οι οποίες είναι επιφορτισμένες με την παροχή έργου για το ποσό που προβλέπεται και καλούνται κατά περίπτωση και όποτε παραστεί ανάγκη ανάλογα με το αντικείμενο του διαγωνισμού.

Παράλληλα γίνεται λόγος και για την ιδιωτική επίβλεψη στα έργα. Η αποψίλωση του δημοσίου λόγω των περιορισμών της οικονομικής κρίσης έχει δημιουργήσει τεράστιες ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό το οποίο καλύπτεται με την συνδρομή κυρίως εταιρειών συμβούλων-μηχανικών στην επίβλεψη των έργων.

Η θεσμοθέτηση αυτής της δυνατότητας το 2021 έδωσε τη δυνατότητα σε δημόσιους φορείς να καλούν εξειδικευμένους μηχανικούς (checkers) για να προχωρούν τα εν εξελίξει έργα. Η διαΝΕΟσις επισημαίνει πως αν και βοηθά η συγκεκριμένη πρακτική ταυτόχρονα είναι και ελλειπής καθώς ο ιδιωτικός φορέας επίβλεψης αμείβεται από τον ελεγχόμενο ιδιώτη ανάδοχο του έργου.