Η επόμενη μέρα μετά το ΕΣΠΑ, τα νέα εργαλεία χρηματοδότησης και τα προβλήματα

Για πρώτη φορά ίσως στην Ελλάδα έχει γίνει κατανοητό ότι το χρηματοδοτικό μείγμα στα έργα που έρχονται αλλάζει. Οι μεγάλες ανακατατάξεις στην Ευρώπη μαζί με το νέο πλαίσιο που ετοιμάζεται κάνει σαφές ότι οι επιδοτήσεις τύπου ΕΣΠΑ είτε τελειώνουν είτε αλλάζουν.

Είναι κοινό μυστικό ότι στο επόμενο χρηματοδοτικό πρόγραμμα εφόσον υπάρξει, τα διαθέσιμα κονδύλια θα δούμε να συρρικνώνονται. Αυτό σημαίνει πως από την εποχή της ικανότητας απορρόφησης κονδυλίων πρέπει να περάσουμε στην εποχή της ικανότητας προσέλκυσης τους. Η διαδικασία αυτή δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε μπορεί να γίνει σε μία μέρα.

Αυτό όμως που είναι σημαντικό για τη χώρα μας είναι ότι το έχει καταλάβει σχετικά νωρίς και οι ζυμώσεις έχουν ήδη ξεκινήσει. Μέσα σε ένα μήνα τόσο στο Συνέδριο Υποδομών-Μεταφορών στο Αμφιθέατρο του Υπουργείου Υποδομών, στο Φόρουμ για τα έργα ΣΔΙΤ αλλά και στην εσπερίδα πριν από λίγες μέρες στο ΤΕΕ, κυριάρχησε το θέμα της χρηματοδότησης έργων την επόμενη μέρα.

Αυτή η εξέλιξη μπορεί να καταγραφεί ως ιδιαίτερα θετική όχι μόνο γιατί δείχνει ότι τα αντανακλαστικά μας ως χώρα λειτουργούν, αλλά γιατί ήδη στο τραπέζι πέφτουν ιδέες για την ομαλή μετάβαση της χρηματοδότησης project μικρών ή μεγάλων την επόμενη μέρα.

Σε αυτό το πλαίσιο εμείς ως ypodomes.com εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο επισημαίνουμε την νέα τάξη πραγμάτων που διαμορφώνεται σε αυτό το χώρο και ως εκ τούτου έχουμε την ικανοποίηση να βλέπουμε τις δυνάμεις του χώρου, κλαδικά αλλά και πολιτικά να βλέπουν αυτή την πραγματικότητα και να κινούνται προς αναζήτηση λύσεων.

Σε αυτή τη συζήτηση θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε όμως μερικά πράγματα για να μην δαιμονοποιούμε ή μυθοποιούμε καταστάσεις. Δημόσια έργα πάντα θα χρειάζονται στη χώρα μας όπως συμβαίνει σε όλες τις χώρες της Ευρώπης (γιατί με αυτές θα πρέπει να παραλληλιζόμαστε). Πάντα θα υπάρχει η ανάγκη να κάνεις πεζοδρόμια, να φτιάξεις ή διορθώσεις δρόμους, σχολεία, νοσοκομεία, δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, μεγάλα έργα και πολύ μεγάλα εξειδικευμένα έργα.

Θα πρέπει όμως να αντιληφθούμε ότι η Ελλάδα δεν είναι πλέον η χώρα της δεκαετίας του 1980 που αναζητούσε εναγωνίως χρήματα γιατί δεν είχε καθόλου υποδομές από το ρου της σύγχρονης ιστορίας της. Ένας γνωστός μου που ζούσε εκείνη τη δεκαετία στη χώρα μας, έφυγε στις αρχές της δεκαετίας του `90 και ξαναγύρισε το 2007, μου εξομολογήθηκε ότι είχε πάθει -θετικό- σοκ από την τεράστια αλλαγή που είδε να έχει συμβεί στις υποδομές της χώρας.

Είμαστε, όσο και αν θέλουμε να αυτομαστιγωνόμαστε, μία χώρα με αρκετά σοβαρές υποδομές. Έχουμε σειρά από αυτοκινητόδρομους, λιμάνια, αεροδρόμια, νοσοκομεία, σχολεία, φράγματα, έργα ενέργειας και μαζί ΑΠΕ, αξιόλογο δευτερεύον οδικό δίκτυο. Δεν είμαστε, εδώ και χρόνια η Ψωροκώσταινα που πολλές φορές θέλουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε αλλά μία (προβληματική οικονομικά) Ευρωπαϊκή, σύγχρονη χώρα.

Αν έχουμε θέματα με τις υποδομές μας; Πολλά. Καταρχάς επιδεικνύουμε σοβαρή υστέρηση στο να συντηρούμε τις πολλές υποδομές που έχουμε και εδώ έχουμε πεδίο δόξης λαμπρό, μέρος του κατασκευαστικού αντικειμένου να ασχολείται πιο τακτικά με την συντήρηση ή εκσυγχρονισμό αυτών που έχουμε αποκτήσει εδώ και 40 χρόνια.

Έχουμε τόσες υποδομές όσο π.χ. η Ολλανδία ή η Αυστρία; Όχι, αλλά όχι ακόμα θα μπορούσαμε να πούμε. Έχουμε δρόμο για να αποκτήσουμε την ποσότητα και την ποιότητα των υποδομών που διαθέτουν οι παραπάνω χώρες αλλά και οι υπόλοιπες προηγμένες δυνάμεις της Ηπείρου μας. Ωστόσο η ανάγκη νέων υποδομών είναι παρούσα.

Σε μία δεκαετία από σήμερα θα μπορούμε να πούμε ότι είμαστε πολύ κοντά σε αυτό το επίπεδο, αρκεί να συνεχίσουμε την προσπάθεια εκσυγχρονισμού και μοντερνισμού της χώρας σε ένα μοντέλο βιώσιμης αειφόρου ανάπτυξης.

Ξαναγυρνώντας στο θέμα της χρηματοδότησης των υποδομών οι εξελίξεις στη χώρα μας την τελευταία δεκαετία αναδεικνύουν για ακόμα μία φορά τον καθοριστικό παράγοντα του ιδιωτικού τομέα.

Βλέποντας ότι τα κονδύλια επιχορήγησης λιγοστεύουν οι επιλογές του μέλλοντος μάλλον είναι ξεκάθαρες, θέλουμε δύο κατηγορίες έργων. Η πρώτη που απευθύνεται στην αγορά είναι εκείνη της Στρατηγικής Υλοποίησης Μεγάλων Έργων η οποία θα έρθει να συμπληρώσει ότι ήδη υπάρχει. Συμπληρώματα σε έργα ενέργειας (έχουμε πολύ δρόμο ειδικά με τα ΑΠΕ) αυτοκινητόδρομους και σιδηρόδρομο, νέοι σιδηρόδρομοι (μην ξεχνάμε πως ότι κάνουμε σε αυτό το πεδίο εξακολουθεί να πατάει στο δίκτυο που ήδη υπάρχει εδώ και 110 χρόνια), συγκοινωνιακές πύλες εισόδου και συγκοινωνίες (Οδικές, Μετρό, Λιμενικές, Αεροπορικές) και κτιριακά έργα αστικής ανάπτυξης. Εδώ είναι σαφές ότι το χρηματοδοτικό μείγμα πρέπει να αναζητηθεί μέσα από ότι υπάρχει από την Ευρώπη σε επίπεδο εργαλείων χρηματοδότησης (όπως το Πακέτο Γιούνκερ, το CEF, το νέο εργαλείο Clean Transport Facility), μείγματα χρηματοδότησης με εκμετάλλευση πολλών διαφορετικών πηγών ανάλογα με την περίπτωση (παραχώρηση, ΣΔΙΤ, υβριδικά μοντέλα, Ομόλογα Έργου, πληρωμές διαθεσιμότητας, ιδιωτικοποιήσεις μέ κίνητρα κ.α)

Η δεύτερη κατηγορία απευθύνεται στον αυστηρό δημόσιο τομέα και έχει να κάνει πάλι με συμπλήρωση ή διαχείριση υποδομών κοινής ωφέλειας. Δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, σχολεία, νοσοκομεία, κτίρια διοίκησης κ.α. Εδώ τα πράγματα είναι πιο δύσκολα αλλά η Ευρώπη δείχνει και εδώ τον δρόμο. Σε αυτή την κατηγορία έχουμε το κλασσικό δημόσιο χρήμα μέσω του ΠΔΕ (μην το ξεχνάμε ακόμα και αν τώρα είναι στο ναδίρ του), τα όποια κονδύλια μπορούν να έρθουν από την Ευρώπη αλλά και σύγχρονοι τρόποι δημιουργίας και διαχείρισης του δημόσιου πλούτου υποδομών μέσα από τα ΣΔΙΤ. Ένα εξαίρετο παράδειγμα δημόσιας υποδομής με αγαστή συνεργασία Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα είναι τα 24 σχολεία στην Αττική που είναι ίσως η πιο τρανταχτή απόδειξη.

Θα πρέπει και εδώ να αναγνωρίσουμε ότι έχουμε πλέον αρκετά παραδείγματα καλών πρακτικών σε πολλά έργα μικρής ή μεγάλης κλίμακας. Δεν χρειάζεται ούτε να βρισκόμαστε σε απόγνωση για το τέλος της εποχής των τεράστιων ΕΣΠΑ ούτε να πανηγυρίζουμε ότι τα έχουμε κάνει και δει όλα.

Είναι σαφές ότι τώρα η χώρα πρέπει να καταστρώσει ένα υπερκομματικό πλάνο Στρατηγικής Ανάπτυξης και Διαχείρισης Υποδομών και μέσα από αυτό να αναζητήσει πόρους κατά περίπτωση, με ψυχραιμία και κυρίως με σχέδιο. Έχουμε μπροστά μας περίπου 4 χρόνια για να το κάνουμε αυτό, όταν θα φτάνει στη δύση του το πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2014-2020 και θα ξεκαθαρίζει το τοπίο της επόμενης μέρας.

Μέχρι τότε θέλει δουλειά-δουλειά-δουλειά, ειδάλλως όπως πολύ σωστά είπε υψηλότατο στέλεχος μεγάλου τεχνικού ομίλου της χώρας στο πρόσφατο συνέδριο μας, “τα ίδια λέγαμε πριν δέκα χρόνια, τα ίδια λέμε σήμερα και πολύ φοβάμαι πως τα ίδια θα λέμε σε δέκα χρόνια από τώρα”.

Καλή Εβδομάδα σε όλους
19.6.2017

Νίκος Καραγιάννης-ypodomes.com
Ακολουθήστε τον Νίκο Καραγιάννη στο twitter