Τονιόλος: Ο μελετητικός – τεχνικός συμβουλευτικός κλάδος, καταλύτης ανάπτυξης

άρθρο του Παναγή Τονιόλου, Προέδρου Δ.Σ. του ΣΕΓΜ

Ο μελετητικός – τεχνικός συμβουλευτικός κλάδος, καταλύτης ανάπτυξης. Ο Σύνδεσμος των Ελληνικών Εταιρειών – Γραφείων Μελετών (ΣΕΓΜ) ιδρύθηκε το 1981, τη χρονιά που η Ελλάδα εντάχθηκε στην τότε ΕΟΚ και σημερινή ΕΕ, αποτελώντας τον βασικό εκπρόσωπο των μελετητικών γραφείων της Χώρας αφού μέλη του είναι πάνω από 120 συγκροτημένες μελετητικές εταιρείες.

Την περίοδο που διανύουμε φαίνεται ότι βαίνουμε προς το τέλος μίας υγειονομικής κρίσης που έφερε στην επιφάνεια ξεχασμένες παγκόσμιες απειλές μαζί με τις ήδη αναγνωρισμένες όπως η κλιματική αλλαγή και η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες.

Συγχρόνως, η χώρα μας βρίσκεται μπροστά σε μία μεγάλη αναπτυξιακή ευκαιρία που μπορεί, υπό συνθήκες, να της επιτρέψει να καλύψει την απόσταση που τη χωρίζει από τις ανεπτυγμένες χώρες της ΕΕ, αφήνοντας πίσω της οριστικά την κρίση της προηγούμενης δεκαετίας.

Ο ρόλος των μελετητικών εταιρειών θα είναι καταλυτικός στην προετοιμασία, διαχείριση και επίβλεψη των έργων και των αναπτυξιακών προγραμμάτων που θα χρηματοδοτηθούν το προσεχές διάστημα από το Ταμείο Ανάκαμψης, το νέο ΕΣΠΑ 2021-27, τις αναπτυξιακές τράπεζες και τα ιδιωτικά κεφάλαια.

Το ύψος των ευρωπαϊκών κονδυλίων θα φθάσει τα €72δις τα οποία με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα αναμένεται να πλησιάσουν τα €110δις και θα κατανεμηθούν κατά 37% σε δράσεις πράσινης ανάπτυξης και κατά 20% σε δράσεις ψηφιακού μετασχηματισμού. Απαιτείται συνεπώς τριπλασιασμός της ικανότητας απορρόφησης κονδυλίων, από τα σημερινά €2-3δις/χρόνο, στα €10-12δις/χρόνο.

Όμως η κρίσιμη παράμετρος που θα καθορίσει τελικά αν η όλη προσπάθεια οδηγήσει σε βιώσιμη ανάπτυξη και όχι σε μία πρόσκαιρη ανάκαμψη, αποτελεί ο σχεδιασμός «σωστών» έργων αυτών δηλαδή που αποτελούν πραγματική επένδυση και όχι απλό ξόδεμα χρημάτων.

Ο ρόλος των μελετητικών εταιρειών

Και εδώ βρίσκεται ο καταλυτικός ρόλος των μελετητικών εταιρειών. Η Γενική Διευθύντρια της DG GROW της ΕΕ κα Kerstin Jorna, σε συζήτηση στρογγυλής τράπεζας που οργάνωσε η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των Εθνικών Μελετητικών Συνδέσμων (EFCA), στην οποία ο ΣΕΓΜ είναι μέλος και εθνικός εκπρόσωπος, με θέμα την προετοιμασία των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης, τον περιέγραψε με πολύ γλαφυρό τρόπο: «Τα λεφτά δεν είναι το παν. Αυτή τη στιγμή εξετάζουμε τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη σχεδιάζουν τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης: περίπου το 80% των πόρων θα διοχετευθεί σε κατασκευές.

Σίγουρα υπάρχουν χρήματα, αλλά αυτό που χρειαζόμαστε είναι τα σωστά έργα για να επενδύσουμε σε αυτά. Εδώ θέλουμε τους μηχανικούς (μελετητές), που είναι πάντα αυτοί που δίνουν τις λύσεις». Λόγω δε των ασφυκτικών χρονοδιαγραμμάτων του Ταμείου Ανάκαμψης, του ΕΣΠΑ και των ιδιωτικών επενδύσεων που δεν μπορούν να περιμένουν, πρέπει τα έργα και τα αναπτυξιακά προγράμματα να ωριμάσουν σε ένα έως δύο χρόνια και να υλοποιηθούν στα επόμενα πέντε έως οκτώ.

Βασικοί παράγοντες ορθού σχεδιασμού

Αναφέρω επιγραμματικά τους βασικούς παράγοντες ορθού σχεδιασμού: Αξιόπιστες τεχνικές μελέτες και μελέτες κόστους – oφέλους για στην επιλογή των έργων και δράσεων στο πλαίσιο του ευρύτερου στρατηγικού σχεδιασμού, value engineering για τον προσδιορισμό της βέλτιστης εναλλακτικής λύσης με στάθμιση της αξίας προς το κόστος.

Επίσης, υποστήριξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης (SDGs) που έχει θέσει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, της πράσινης ανάπτυξης, της ψηφιακής μετάβασης κλπ, κοινή προσέγγιση μελετητών – κατασκευαστών από τα αρχικά στάδια της μελέτης (early contractor involvement), όπως συμβαίνει στα συστήματα μελέτης – κατασκευής, τα έργα ΣΔΙΤ και τις παραχωρήσεις που ήδη υλοποιούνται για την διασφάλιση της κατασκευασιμότητας, οικονομικότητας και τη μείωση του χρόνου ωρίμανσης.

Τέλος, τις προτάσεις καινοτομίας οι οποίες, όταν νομοθετηθούν, αναμένεται να κινητοποιήσουν άμεσα ιδιωτικά κεφάλαια σε ανταποδοτικά έργα και να επιταχύνουν σημαντικά τις διαδικασίες.

Οι προκλήσεις του μέλλοντος

Οι εταιρείες – μέλη μας τα επόμενα χρόνια καλούνται να φέρουν εις πέρας πολλαπλάσιο έργο από αυτό που σήμερα διαχειρίζονται, εργαζόμενες με τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, τις αναπτυξιακές τράπεζες και ιδιώτες, σε συνεργασία με διεθνείς οικονομικούς, μελετητικούς και νομικούς συμβουλευτικούς οίκους.

Για να ανταπεξέλθουν με επιτυχία στην πρόκληση αυτή, απαιτείται όπως:

1. Διασφαλισθούν ικανοποιητικές αμοιβές με τον περιορισμό των υπερβολικών εκπτώσεων μέσω της θέσπισης ποιοτικών κριτηρίων στην επιλογή των μελετητών και εισαγωγή πλαφόν στα έργα της μελετοκατασκευής καθώς και έγκαιρη καταβολή των πληρωμών, προκειμένου οι μελετητικές εταιρείες να είναι ανθεκτικές και αποδοτικές διασφαλίζοντας ικανοποιητικό cash flow.

2. Οργανωθούν σύμφωνα με τα διεθνή συστήματα διοίκησης και διαφανούς εταιρικής διακυβέρνησης και πιστοποιηθούν στα πρότυπα ISO 9001 διασφάλισης ποιότητας, ISO 21500 διαχείρισης έργων (project management) καθώς και σε ειδικότερα αναλόγως των τομέων δραστηριοποίησής τους.

3. Ενσωματώσουν τις νέες τεχνολογίες ψηφιοποίησης (Digitalization, and Digital Transformation) στην διαχείριση, διαμοιρασμό των δεδομένων, σε έξυπνα συστήματα – τεχνητή νοημοσύνη, στην εξ’ αποστάσεως εργασία με βάση το cloud computing καθώς και στον σχεδιασμό, μελέτη και επίβλεψη με βάση το Building Information Modelling (BIM), τα Geographical Information Systems (GIS) και τη χρήση drones, laser scanners και sensors για την λήψη και αξιοποίηση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο.

4. Τελευταίο και σοβαρότερο. Να επενδύσουν στο ανθρώπινο δυναμικό προς δύο κατευθύνσεις: Η πρώτη αφορά τους σημερινούς μας εργαζόμενους οι οποίοι σε ποσοστό άνω του 90% είναι μηχανικοί και λοιποί επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων με εξειδίκευση και εμπειρία, πιστοποιημένοι στο εθνικό μητρώο εμπειρίας μελετητών (ΜΕΜ) του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.

Ανάγκη η δια βίου μάθηση

Απαιτείται όμως συνεχής μετεκπαίδευση στο τεχνικό τους αντικείμενο, στις διαδικασίες και στη χρήση των νέων τεχνολογιών. Προς τη κατεύθυνση αυτή αναμένουμε να βοηθήσει σημαντικά ή ίδρυση του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το οποίο θα παρέχει δυνατότητα πρόσβασης σε υψηλού επιπέδου επιμόρφωση, κατάρτιση και εξειδίκευση σε κατά το δυνατόν περισσότερους μηχανικούς και λοιπούς επιστήμονες.

Ήδη το πρώτο πρόγραμμα για την επιθεώρηση και δομική αξιολόγηση των τεχνικών έργων που απευθύνεται σε απόφοιτους πολιτικούς μηχανικούς που έχουν εργασθεί ή σκοπεύουν να εργασθούν στον τομέα της μελέτης, επίβλεψης και κατασκευής τεχνικών έργων οδοποιίας αλλά και ευρύτερα έργων από οπλισμένο ή προεντεταμένο σκυρόδεμα και χάλυβα (κτήρια, γέφυρες, έργα αντιστήριξης, θεμελιώσεις κ.α.), θα ανακοινωθεί σύντομα

Η δεύτερη κατεύθυνση αφορά στην πρόσληψη μηχανικών και επιστημόνων, είτε μέσω επαναπατρισμού Ελλήνων (brain gain) που λόγω της οικονομικής κρίσης εργάζονται σήμερα στο εξωτερικό και οι οποίοι μπορούν να εισφέρουν σημαντική εμπειρία στις εταιρείες μας, είτε με την εισαγωγή νέων αποφοίτων οι οποίοι λόγω της υψηλής στάθμης των σπουδών από τα πολυτεχνεία μας και την εξοικείωσή τους στις ψηφιακές τεχνολογίες, μπορούν σε μικρό χρόνο, και παρά την έλλειψη εμπειρίας, να ενσωματωθούν στην μελετητική διαδικασία.

Η συμβολή του ΣΕΓΜ

Στα σαράντα αυτά χρόνια, όπως αναδείχθηκε και στο επετειακό Συνέδριο του Συνδέσμου που διεξήχθη πρόσφατα με μεγάλη επιτυχία, οι μελετητικές εταιρείες που εκπροσωπεί ο ΣΕΓΜ έχουν εκπονήσει και συνεχίζουν να εκπονούν το μεγαλύτερο μέρος των μελετών των έργων που έχουν υλοποιηθεί και αυτών που κατασκευάζονται ή προγραμματίζονται στην Ελλάδα.

Συγχρόνως, μεγάλο ποσοστό μελών μας δραστηριοποιούνται με επιτυχία και στο εξωτερικό ανοίγοντας δρόμους και στους συναφείς επιχειρηματικούς κλάδους (προμηθευτές, κατασκευαστές, λειτουργούς κ.λπ.) λόγω της εμπροσθοβαρούς διείσδυσής τους σε νέες αγορές.

Η πρόκληση για τις ελληνικές μελετητικές – συμβουλευτικές επιχειρήσεις είναι μεγάλη. Είναι μεγάλη όμως και η ευκαιρία να ενδυναμωθούν επιχειρηματικά ώστε αφ’ ενός, να εξακολουθήσουν να αποτελούν πυλώνα της αναπτυξιακής διαδικασίας με πραγματικούς οικονομικούς, κοινωνικούς και τεχνολογικούς όρους και αφ’ ετέρου, να αυξήσουν τη διείσδυσή τους στις διεθνείς αγορές, συμβάλλοντας στην εξωστρέφεια του συνόλου της κατασκευαστικής βιομηχανίας και της ελληνικής οικονομίας γενικότερα.