Το «Αδριάνειο Υδραγωγείο – Χαλάνδρι – Νερό» είναι έτοιμο να δεχτεί επισκέπτες

Ένα σύγχρονο ψηφιακό αρχείο του δήμου είναι πλέον έτοιμο να υποδεχθεί επισκέπτες και να τους «ξεναγήσει» στην ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά του Χαλανδρίου. Η ηλεκτρονική πύλη του Τοπικού Αρχείου (www.archalandri.gr) γεννήθηκε μέσα από τη θεματική «Αδριάνειο Υδραγωγείο – Χαλάνδρι – Νερό», στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Cultural H.ID.RA.N.T. και συγκεντρώνει τεκμήρια και μαρτυρίες ή και το ίχνος αυτών που βρίσκονται διάσπαρτα σε άλλες βάσεις (αρχεία δημοσίων φορέων, τοπικών ομάδων και συλλόγων, ιδιωτικές συλλογές κ.ά.) σχετικά με την ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης, φιλοδοξώντας να αποτελέσει έναν ενιαίο χώρο αναφοράς και ελεύθερης πρόσβασης σε πηγές τόσο για το Αδριάνειο όσο και για την τοπική ιστορία, λειτουργώντας έτσι ως τροφοδότης για την παραγωγή νέας γνώσης, προερχόμενης από την πόλη και τους κατοίκους της.

Εκτός από την ψηφιακή βάση του Αρχείου, ο δικτυακός τόπος φιλοξενεί, επίσης, θεματικές αφηγήσεις, που συνδυάζουν κείμενα, εικόνες και οπτικοακουστικό υλικό. Μέσα από όλο αυτό το υλικό, ο επισκέπτης θα γνωρίσει το Αδριάνειο Υδραγωγείο ως ένα επίτευγμα χειρωνακτικής εργασίας και υδραυλικής τεχνογνωσίας των ρωμαϊκών χρόνων, του οποίου το ίχνος χάθηκε στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, για να επιστρέψει ως το κύριο μέσο υδροδότησης της πρωτεύουσας μετά το 1834. Λειτούργησε ως αυτοσχέδιο καταφύγιο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεχάστηκε και τώρα αποκτά νέα ζωή χάρη στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Cultural Hidrant, δίνοντας έτσι μαθήματα αθηναϊκής ιστορίας, αλλά και υδραυλικής αειφορίας, ως υδάτινη κληρονομιά και ως μνημείο της αρχαίας και νεότερης Αθήνας. Ταυτόχρονα, ενεργοποιεί την οικολογική συνείδηση, την ιστορική μνήμη και γίνεται πρεσβευτής της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής αναζωογόνησης του Χαλανδρίου.

Στόχος είναι το Τοπικό Αρχείο του δήμου να λειτουργήσει ως μηχανισμός καταγραφής και πρόσβασης σε πηγές, αλλά και ως εργαστήριο παραγωγής γνώσης, γύρω από θέματα που αφορούν στην τοπική ιστορία του Χαλανδρίου.

Συλλογική διαδικασία η συγκέντρωση του αρχειακού υλικού

Η συγκρότηση του Αρχείου έγινε υπό την επίβλεψη του «Μεσογειακού Ινστιτούτου για τη Φύση και τον Άνθρωπο» (MedINA), που συνέλεξε και επιμελήθηκε τη συλλογή του αρχειακού υλικού, την οργάνωσή του σε μία ψηφιακή βάση και την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Το MedINA κατέγραψε μεγάλο αριθμό πηγών (έγγραφα, άρθρα, χάρτες, φωτογραφίες, μελέτες κ.ά.) για την αρχαία και νεότερη ιστορία του Αδριάνειου Υδραγωγείου. Επίσης, οι συνεργάτες του (καθηγητές του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, αρχαιολόγοι, στελέχη της ΕΥΔΑΠ κ.ά.) πήραν συνεντεύξεις από ανθρώπους με ειδική γνώση, προσωπική εμπειρία και ενδιαφέρον για το Αδριάνειο και γενικότερα την ιστορία του Χαλανδρίου.

Έτσι, η προσπάθεια συγκέντρωσης του αρχειακού υλικού αποτέλεσε μία συλλογική διαδικασία, που διήρκησε ενάμιση χρόνο. Σε αυτήν συνεργάστηκαν τοπικές συλλογικότητες και φορείς της πόλης, επιστημονικά ιδρύματα και δημόσιοι φορείς. Η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Δήμου Χαλανδρίου προσέφερε πάνω από 50 αποσπάσματα συνεντεύξεων κατοίκων του Χαλανδρίου, που φωτίζουν τη βιωματική σχέση της πόλης με το στοιχείο του νερού και το Αδριάνειο Υδραγωγείο. Ο Σύλλογος Προστασίας της Ρεματιάς υπέδειξε ανάλογο υλικό, που έχει προκύψει μέσα από πρωτοβουλίες για την ανάδειξη του φυσικού και υδάτινου στοιχείου της περιοχής.

Ο Δήμος Χαλανδρίου, από την πλευρά του, παρέδωσε σημαντικό σώμα ασπρόμαυρων φωτογραφιών από τη ζωή της πόλης κατά τον Μεσοπόλεμο έως τη δεκαετία του ’50 και η ΕΥΔΑΠ ιστορικά τεκμήρια (φωτογραφίες, χαρτογραφικές αποτυπώσεις, μηκοτομές κ.ά.) από το αρχείο της σχετικά με το Αδριάνειο και την ιστορία υδροδότησης της Αθήνας.

Τέλος, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής και η Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων παραχώρησαν έγγραφα και φωτογραφίες, που αποτυπώνουν την προσπάθεια διάσωσης του Αδριάνειου Υδραγωγείου μετά από δεκαετίες βίαιης οικοδόμησης, που έκρυψαν την πορεία και τα ορατά στοιχεία (φρεάτια), παραδίδοντας στη λήθη κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα αυτόν τον ανθεκτικό υδάτινο και πολιτιστικό πόρο.

Η διαδικασία δημιουργίας του Αρχείου και της ψηφιακής πλατφόρμας υποστηρίχθηκε, επίσης, από εργαστήρια με τη συμμετοχή τοπικών φορέων, των σχολικών κοινοτήτων του Χαλανδρίου, των εταίρων του προγράμματος και ειδικών επιστημόνων. Μέσα από τα εργαστήρια του MedINA και άλλων εταίρων του προγράμματος, δόθηκε η δυνατότητα ανάδειξης της πολιτιστικής αξίας του Αδριάνειου Υδραγωγείου, της χαρτογράφησης σημείων και θεμάτων που ενδιαφέρουν την τοπική κοινωνία. Δόθηκε η δυνατότητα γνωριμίας με το περιεχόμενο του Τοπικού Αρχείου και συζήτησης για τη σημασία και το μέλλον του. Αποτέλεσμα αυτής της ερευνητικής ώσμωσης είναι η παραγωγή της μεγάλης «ψηφιακής ιστορίας» για το Αδριάνειο Υδραγωγείο.

Ο συμμετοχικός και δημιουργικός χαρακτήρας του Τοπικού Αρχείου

Για την ενίσχυση του συμμετοχικού και δημιουργικού χαρακτήρα του Τοπικού Αρχείου υπάρχει πρόβλεψη στην πλατφόρμα να φιλοξενούνται νέες θεματικές αφηγήσεις («ψηφιακές ιστορίες»), που επιθυμούν να συνθέσουν τοπικοί φορείς, σχολικές ομάδες, κάτοικοι του Χαλανδρίου και ειδικοί επιστήμονες. Για να γίνει αυτό ετοιμάζονται από το MedINA δύο εκπαιδευτικά εγχειρίδια (video toolkits), αναφορικά με τον τρόπο χειρισμού της ψηφιακής βάσης του Αρχείου και ενός εύχρηστου εργαλείου, που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι ενδιαφερόμενοι για να δημιουργήσουν «ψηφιακές ιστορίες». Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στην τοπική κοινωνία να ανοίξει «διάλογο» με το Αρχείο, να θέσει τα δικά της ερωτήματα έρευνας και να εμπλουτίσει το περιεχόμενό του με τεκμήρια και μαρτυρίες. Έτσι, το Αρχείο φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα δυναμικό εργαλείο ιστορίας και μνήμης, που θα αξιοποιήσει πρωτίστως η τοπική κοινωνία.

Ως εκ τούτου, ένας κρίσιμος παράγοντας ώστε να παραμείνει το Αρχείο ένας «ζωντανός» και χρήσιμος θεσμός, είναι η συμμετοχή των πολιτών. Ο πυρήνας της «Κοινότητας του Αρχείου» θα προκύψει μέσα από διαδικασίες διαβούλευσης, που σχεδιάζονται στο πλαίσιο του προγράμματος Cultural Hidrant. Σκοπός αυτού του συλλογικού φορέα θα είναι η συντήρηση και ανανέωση των υποδομών του Αρχείου, αλλά και η υποστήριξή του με δίκτυα συνεργασίας και πολιτιστικά γεγονότα, που θα τροφοδοτούν με νέο υλικό το Τοπικό Αρχείο, δημιουργώντας αφορμές διαλόγου και δημιουργικής δράσης.

Έτσι, μέσα στην πλατφόρμα δημιουργήθηκε και το πεδίο «Επικοινωνία», για όποιον θέλει να συμβάλλει στον εμπλουτισμό του Αρχείου ή να συμμετέχει στις διαδικασίες συγκρότησης του φορέα διαχείρισης.

Πηγή ΑΠΕ -ΜΠΕ