Τι λένε οι τοπικές κοινωνίες για την απολιγνιτοποίηση

Η απολιγνιτοποίηση αποτελεί μία πραγματικότητα με την οποία η Δ. Μακεδονία και η Μεγαλόπολη θα έρθουν αντιμέτωπες μέχρι το τέλος της ερχόμενης δεκαετίας, ενώ μέχρι το 2023 θα έχουν κλείσει τα πρώτα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη. Μάλιστα το τελευταίο εργοστάσιο λιγνίτη θα έχει κλείσει έως το 2028 βάσει του masterplan του Υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος.

Ένα από τα υπό εξέταση ζητήματα είναι αυτό την επίδρασης της σχετικής απόφασης στις τοπικές κοινωνίες που εξαρτώνται όχι μόνο ενεργειακά αλλά και οικονομικά από το λιγνίτη με αποτέλεσμα να γίνεται λόγος για μία «δίκαιη μετάβαση».

Για αυτό το λόγο ο οργανισμός έρευνας και ανάλυσης ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ πραγματοποίησε έρευνα, η οποία καταγράφει το πως κρίνουν οι άνθρωποι που ζουν στις περιοχές αυτές τις επιπτώσεις της απολιγνιτοποίησης.

Ο λιγνίτης στη χώρα μας

Ο λιγνίτης αποτελεί μία πηγή ενέργειας, η οποία είναι φθηνή και υπάρχει σε μεγάλες ποσότητες στη χώρα μας. Ωστόσο, δεν παύει να είναι ένα «βρώμικο» καύσιμο με χαμηλή απόδοση, το οποίο και πλέον είναι ζημιογόνο.

Σχεδόν για μια 30ετία, και πιο συγκεκριμένα από το 1990 έως και το 2017, ο λιγνίτης ήταν υπεύθυνος για το 34% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Θετικό είναι, ωστόσο, το γεγονός ότι η 8η Ιουνίου του τρέχοντος έτους ήταν η πρώτη ημέρα εδώ και σχεδόν 70 χρόνια, όπου ο λιγνίτης δε συνεισέφερε καθόλου στην κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας μας.

Μάλιστα παρατηρείται κατά το 9μηνο μία σημαντική πτώση στις GWh που παρήχθησαν από το λιγνίτη:

• Τον Ιανουάριο του 2020 παρήχθησαν 352 λιγότερες GWh (1030) σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα για το 2019 (1382)
• Για το Φεβρουάριο η μείωση ανέρχεται στις 127 GWh (757 το 2020 έναντι 885 το 2019)
• Τον Μάρτιο υπήρξε σημαντική μείωση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη, η οποία ξεπέρασε το 50% σε ετήσια βάση (338 GWh το 2020 έναντι 906 το 2019). Μάλιστα το μοτίβο της σημαντικής αυτής μείωσης στην παραγωγή από λιγνίτη είναι κάτι το οποίο παρατηρείται για τους επόμενους μήνες του τρέχοντος έτους.
• Τον Απρίλιο η μείωση ανήλθε 568 GWh (338 το 2020 έναντι 906 το 2019)
• Στο ίδιο μήκος κύματος -και σημειώνοντας αρκετά μεγαλύτερη μείωση- κινήθηκε και ο Μάιος με τη διαφορά να διαμορφώνεται στις 522 GWh ( 211 το 2020 έναντι 733 το 2020)
• Ο Ιούνιος αποτελεί τον μήνα με τη μεγαλύτερη διαφορά στην κάλυψη της παραγωγής από λιγνίτη, η οποία ξεπερνά τις 600 GWh (207 το 2020 έναντι 842 το 2019)
• Ο Ιούλιος κινήθηκε και αυτός πτωτικά με τη διαφορά να ανέρχεται στις 501 GWh ( 294 το 2020 έναντι 795 το 2019)
• Στο ίδιο μοτίβο και τον Αύγουστο η σχετική μείωση ξεπερνά το 50% με τη διαφορά να κυμαίνεται στις 489 GWh (331 το 2020 έναντι 820 το 2019)
• Εν κατακλείδι κοντά στην κλίμακα του 50% κινήθηκε και ο Σεπτέμβριος με τη διαφορά να υπολογίζεται στις 298 GWh (312 το 2020 έναντι 610 το 2019).

Επιπλέον από την έρευνα προκύπτει ότι:

• Το 100% των ερωτηθέντων δηλώνει γνώση για την ύπαρξη εργοστασίων της ΔΕΗ στην περιοχή, τα οποία καίνε λιγνίτη.
• Το 92% γνωρίζει ότι τα εργοστάσια αυτά θα κλείσουν
• Λίγο περισσότεροι από τους μισούς (54.8%) ξέρουν πως ο μετασχηματισμός των περιοχών τους στην μεταλιγνιτική εποχή θα χρηματοδοτηθεί μέσω κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Σχεδόν οι μισοί (49.4%) είχαν λάβει γνώση για την εν εξελίξει δημόσια διαβούλευση
• Ενώ το 44.1% δηλώνει ότι τα εισοδήματα του νοικοκυριού εξαρτώνται αρκετά ή ακόμα και σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα εργοστάσια της ΔΕΗ στην περιοχή. Μάλιστα το ποσοστό που εκφράζει την άποψη αυτή ανέρχεται στο 66.5% στη Μεγαλόπολη και το 74.2% στην Πτολεμαϊδα (Δήμος Εορδαίας).

Γιατί κλείνουν τα εργοστάσια

Όσον αφορά την αιτιολόγηση για το κλείσιμο των εργοστασίων, οι απόψεις των τοπικών κοινωνιών είναι οι εξής:

• Το γεγονός ότι εργοστάσια λιγνίτη βλάπτουν το περιβάλλον. Την άποψη αυτή φαίνεται να ενστερνίζονται σχεδόν οι μισοί ερωτηθέντες (49.1%).
• Η δεύτερη πιο δημοφιλής άποψη είναι αυτή της «εξυπηρέτησης συμφερόντων»
• Εν κατακλείδι ο 1 στους 3 ερωτηθέντες θεωρεί ότι τα εργοστάσια κλείνουν καθώς το «απαιτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση».
• Ωστόσο, υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό μεταξύ των ερωτηθέντων το οποίο δεν γνωρίζει την ακριβή ημερομηνία κλεισίματος των εργοστασίων λιγνίτη.
• Οι περισσότεροι ερωτηθέντες που δεν έχουν λάβει γνώση της ημερομηνίας κλεισίματος βρίσκονται στην Αρκαδία (50%) και ακολουθεί η Φλώρινα (30%) και η Κοζάνη. Επίσης, ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός πως περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες (56.3%) πιστεύει ότι «η απολιγνιτοποίηση θα μπορούσε να γίνει και πιο αργά», ενώ το 70% δηλώνει πως έχει αρνητικά ή μάλλον αρνητικά συναισθήματα.

Οι επιπτώσεις της απολιγνιτοποίησης

Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό ερώτημα στο οποίο απάντησαν οι συμμετέχοντες ήταν οι επιπτώσεις της απολιγνιτοποίησης:

• Στην 1η θέση βρίσκεται η άποψη πως θα βελτιωθεί η ποιότητα της ατμόσφαιρας με ποσοστό 72.1%
• Σχεδόν στο ίδιο ποσοστό (68.6%) πιστεύει ότι το κλείσιμο των εργοστασίων θα λειτουργήσει θετικά όσον αφορά τη δημόσια υγεία
• Στην 3η θέση βρίσκεται με 66.9% η άποψη πως θα ευεργετηθεί το περιβάλλον και η ποιότητα ζωής των κατοίκων των τοπικών κοινωνίων
• Το 52.7% ελπίζει πως θα υπάρξει αγροτική ανάπτυξη στην περιοχή
• Το 46.4% θεωρεί πως η απολιγνιτοποίηση είναι μία ευκαιρία για την αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου των περιοχών.
  Στην τελευταία θέση (40.9%) βρίσκεται η επιθυμία για ανάπτυξη ενεργειακών υποδομών, όπως οι ΑΠΕ και η τεχνολογία αποθήκευσης ενέργειας.

Ωστόσο, δεν πιστεύουν όλοι ότι η απολιγνιτοποίηση θα έχει θετικές επιπτώσεις και αρκετοί είναι αυτοί που εκφράζουν σημαντικές ανησυχίες κυρίως όσον αφορά την οικονομία και τις θέσεις εργασίας. Πιο συγκεκριμένα:

• Οι περισσότεροι (86.8%) πιστεύουν πως θα υπάρχουν αρνητικές συνέπειες για την οικονομία, ενώ σχεδόν το ίδιο ποσοστό (85.7%) ανησυχεί για την αύξηση της ανεργίας.
• Επίσης το 41.7% πιστεύει ότι η απολιγνιτοποίηση θα επιφέρει την ερημοποίηση των περιοχών καθώς η πλειοψηφία των νέων θα φύγει.

Τα συμπεράσματα

Η έρευνα καταλήγει σε 3 συμπεράσματα:

• Οι τοπικοί πληθυσμοί εκφράζουν μία αυξημένη ανησυχία για το μέλλον των περιοχών τους.
• Η επιτυχία του εγχειρήματος της δίκαιης μετάβασης προϋποθέτει μια προσέγγιση που θα είναι ολιστική καθώς και τη συνεργασία των ενδιαφερόμενων και των τοπικών κοινωνιών.
• Η έρευνα καταλήγει πως είναι απαραίτητο να υπάρξει μία συστηματική εκστρατεία ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με την απολιγνιτοποίηση, ενώ πρέπει να δρομολογηθεί και ένας εκτεταμένος διάλογος με τους κατοίκους των σχετικών περιοχών.