Συνέδριο ΝICOLE – COMMON FORUM 24-25 Νοεμβρίου για τη διαχείριση ρυπασμένου εδάφους

Σήμερα το έδαφος, παρά την αδιαμφισβήτητη σημασία του για τον άνθρωπο και τα οικοσυστήματα γενικότερα, εξακολουθεί να υποβαθμίζεται περιβαλλοντικά και να είναι σε δυσμενέστερη θέση από πολιτική και νομοθετική άποψη σε σχέση με τον αέρα και το νερό, για τα οποία η διαθέσιμη νομοθεσία εξασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό την προστασία τους στην Ευρώπη. Η Πράσινη Συμφωνία είναι η πολιτική απάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος και στην απαραίτητη μετάβαση στην κυκλική οικονομία. Ωστόσο, παρόλο που το έδαφος αποτελεί πολύ κρίσιμη παράμετρο που πρέπει να ληφθεί υπόψη για να αντιμετωπιστούν οι νέες μεγάλες προκλήσεις, όπως αυτή της απώλειας βιοποικιλότητας και της κλιματικής κρίσης, μια ολοκληρωμένη πολιτική και η απαραίτητη νομοθεσία για τη διαχείριση και την προστασία του συνεχίζουν να είναι ζητούμενα. Ως εκ τούτου, η διαχείριση του εδάφους είναι αντικείμενο κυρίως εθνικής πολιτικής των κρατών μελών και όχι της κεντρικής διοίκησης της ΕΕ. Για τον λόγο αυτόν σε χώρες που στερούνται ακόμα κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου, η διαχείριση ρυπασμένου εδάφους υλοποιείται έμμεσα βάσει περιβαλλοντικών οδηγιών που όμως δεν εξειδικεύονται στη διαχείριση ρυπασμένου εδάφους και συνεπώς δεν ικανοποιούν αποτελεσματικά τις ανάγκες ενός ολοκληρωμένου πλαισίου.

Η Ελλάδα είναι ένα τέτοιο παράδειγμα όπου η νομοθεσία είναι ελλιπής και η εμπειρία στο θέμα ακόμα περιορισμένη. Ωστόσο η χώρα είναι ήδη αντιμέτωπη με αρκετά μεγάλα έργα, ανάπλασης και υποδομής, πολλές φορές εμβληματικού χαρακτήρα, γεγονός που θέτει δημόσιους φορείς, συμβούλους και ιδιοκτήτες αντιμέτωπους με σημαντικές προκλήσεις, όπως η μεταβίβαση πιθανά ρυπασμένης γης και ο προσδιορισμός στόχων αποκατάστασης και επαναχρησιμοποίησης εδάφους, υλικών και αποβλήτων. Καθώς είναι προφανές ότι οι ελλείψεις αυτές επηρεάζουν τόσο την ποιότητα των έργων όσο και του περιβάλλοντος, είναι επιτακτική ανάγκη να υιοθετηθεί ένα συνεκτικό πλαίσιο πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ πλαισιωμένο με τα κατάλληλα εργαλεία, το οποίο θα υποστηρίζει όλα τα κράτη μέλη στην προσπάθειά τους για μια πιο βιώσιμη διαχείριση ρυπασμένων χώρων.

Η νέα Στρατηγική της ΕΕ για το έδαφος που βρίσκεται σε ισχύ από τα τέλη του 2021 εισάγει την έννοια της υγείας του εδάφους (soil health) και καθορίζει ένα πλαίσιο και συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία και την αποκατάστασή του, ώστε να διασφαλιστεί η βιώσιμη χρήση του έως το 2050. Στο πλαίσιο αυτό, νέα εργαλεία χάραξης πολιτικής, μεταξύ άλλων, σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση του εδάφους από εκσκαφές (soil passport) και της μεταβίβασης περιβαλλοντικής ευθύνης (soil certificate) αναμένεται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη νέα εποχή της διαχείρισης ρυπασμένων χώρων και της μετάβασης στην κυκλική οικονομία.

Το 2021 η ΕNYDRON σε συνεργασία με το ΕΜΠ, υλοποιώντας ένα έργο χρηματοδοτούμενο από τη GIZ και το ΥΠΕΝ, μελέτησε τα θεσμικά πλαίσια διαχείρισης ρυπασμένων χώρων και τις καλές πρακτικές στις πλέον προηγμένες χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ και πρότεινε δέσμη βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων για τη δημιουργία ενός κατάλληλου πλαισίου διαχείρισης ρυπασμένων χώρων στην Ελλάδα. Στο έργο αυτό συμμετείχαν πάνω από 50 ειδικοί επιστήμονες από διάφορους κλάδους από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Στην προσπάθεια αυτή το NICOLE, ένα forum για τους ρυπασμένους βιομηχανικούς χώρους στην Ευρώπη, και το COMMON FORUM, ένα δίκτυο περιβαλλοντικών υπηρεσιών της Ευρώπης για τους ρυπασμένους χώρους, ήταν πολύτιμοι αρωγοί. Όπως καταγράφηκε, χώρες όπως το Βέλγιο, η Ολλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία έχουν τα απαραίτητα νομοθετικά εργαλεία για τη διαχείριση ρυπασμένων χώρων, ακολουθώντας σχετικά παρόμοιες πρακτικές, αλλά πάντα με διαφορές μεταξύ τους, συχνά σημαντικές, οι οποίες αντικατοπτρίζουν τα ιδιαίτερα περιβαλλοντικά, κοινωνικοοικονομικά αλλά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά τους. Ωστόσο, η απουσία ενός κοινού πλαισίου στο επίπεδο της ΕΕ, αποτελεί πρόβλημα ακόμα και για τις χώρες αυτές, οι οποίες δεν βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο και ήδη καλούνται να αντιμετωπίσουν τις νέες περιβαλλοντικές προκλήσεις.

Σήμερα η Ελλάδα βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή στη διαχείριση ρυπασμένων χώρων, έχοντας υποτιμήσει πολιτικά και περιβαλλοντικά το αντικείμενο όλα τα προηγούμενα χρόνια, και πλέον η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πλαισίου διαχείρισης ρυπασμένων χώρων είναι επιβεβλημένη. Το γεγονός αυτό καθίσταται ιδιαιτέρως κρίσιμο και επίκαιρο εξαιτίας της νέας Στρατηγικής της ΕΕ για το έδαφος και των νομοθετημάτων που αναμένονται το επόμενο διάστημα από την ΕΕ, αλλά και των έργων υψηλών απαιτήσεων που ήδη υλοποιούνται και θα υλοποιηθούν στο άμεσο μέλλον στη χώρα.

Αναγνωρίζοντας τις προκλήσεις αυτές για την Ελλάδα και την ΕΕ γενικότερα, το NICOLE και το COMMON FORUM ενώνουν τις δυνάμεις τους στην Ελλάδα διοργανώνοντας κοινό συνέδριο που στοχεύει να αναδείξει ευκαιρίες και προκλήσεις που φέρνει η νέα Στρατηγική της ΕΕ για το έδαφος και να προωθήσει εφικτές λύσεις στην εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας στο πολύ απαιτητικό και περίπλοκο θέμα της διαχείρισης ρυπασμένων χώρων σε ολόκληρη την ΕΕ. Το συνέδριο αυτό γίνεται με την υποστήριξη του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) και θα πραγματοποιηθεί στις 24 & 25 Νοεμβρίου, στο αμφιθέατρο του κτιρίου του ΥΠΕΝ (Λεωφ. Μεσογείων 119) στην Αθήνα. Για το πρόγραμμα του Συνεδρίου μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα https://nicole.org/uploadedfiles/2022-10-12%20Program%20Fall_Workshop_Programme..pdf. Για εγγραφές επικοινωνήστε με τη γραμματεία του συνεδρίου (nan.su@nicole.org).