Στην παγκόσμια πρωτοβουλία του Αστικού Οκτώβρη συμμετέχει ο ΣΕΠΟΧ

Ο Αστικός Οκτώβρης (Urban October) είναι μια παγκόσμια πρωτοβουλία που προωθεί το Πρόγραμμα Ανθρώπινων Οικισμών των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Human Settlements Programme, UN-Habitat). Ορίζεται από δύο παγκόσμιες ημέρες που συνδέονται άμεσα με το έργο του UN-Habitat.

Με αφετηρία την πρώτη Δευτέρα του Οκτώβρη ως Παγκόσμια Ημέρα για τη Στέγαση (World Habitat Day) και καταληκτική την 31η Οκτώβρη ως Παγκόσμια Ημέρα των Πόλεων (World Cities Day), το UN-Habitat ενθαρρύνει τις κεντρικές και τοπικές κυβερνήσεις, τους θεσμικούς φορείς και όργανα, τους ενδιαφερόμενους και τους πολίτες να οργανώνουν δραστηριότητες καθ’ όλη τη διάρκεια του Αστικού Οκτώβρη, με απώτερο σκοπό τη διασφάλιση ενός καλύτερου μέλλοντος για τις πόλεις.

Για το 2024, ο Αστικός Οκτώβρης αναδεικνύει θέματα ισότιμης συμμετοχής στο σχεδιασμό του χώρου και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, αποδίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι νεότερες γενιές.

H Παγκόσμια Ημέρα για τη Στέγαση, η πρώτη Δευτέρα του Αστικού Οκτώβρη (7/10/2024) είναι φέτος αφιερωμένη στο θέμα: «Εμπλέκοντας τη νεολαία στη δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος για τις πόλεις» (Engaging youth to create a better urban future). Παροτρύνει στην αναζήτηση νέων τρόπων που να ενθαρρύνουν τις νεότερες γενιές να ενδιαφερθούν και να εμπλακούν ενεργά στο σχεδιασμό για το σήμερα και το αύριο των πόλεων μέσω συμμετοχικών διαδικασιών και της δημιουργίας ευκαιριών στο τοπικό επίπεδο.

Η Παγκόσμια Ημέρα των Πόλεων (31η Οκτωβρίου) είναι αφιερωμένη στο θέμα «Η νεολαία ηγείται των κλιματικών και τοπικών δράσεων για τις πόλεις» (Youth leading climate and local action for cities). Αναδεικνύει την ανάγκη πιο τολμηρών βημάτων, μέτρων και δράσεων για να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στις πόλεις.

Παράλληλα, αναδεικνύει τον προβληματισμό για το πώς θα μπορούσαν καινοτόμες ιδέες και φιλόδοξοι στόχοι να ενσωματωθούν σε πολιτικές και να μεταφραστούν σε εφαρμόσιμα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Τα ζητήματα που αναδεικνύονται στο πλαίσιο του φετινού Αστικού Οκτώβρη αποτελούν μια κρίσιμη υπενθύμιση σχετικά με το ότι ο ολοκληρωμένος χωρικός σχεδιασμός οφείλει να είναι δημοκρατικός και να βασίζεται στη δημόσια διαβούλευση και την ουσιαστική συμμετοχή όλων των κοινωνικών ομάδων, μεταξύ των οποίων και των νέων. Στην Ελλάδα, ένα χρόνο μετά την εκκίνηση εκπόνησης πολλών μελετών για Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ), καταγράφονται ήδη οι ελλείψεις, οι αντιφάσεις και οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι του Προγράμματος Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων, όπως το σχεδίασε και το υλοποιεί το αρμόδιο υπουργείο.

Τόσο οι ελλείψεις της νομοθεσίας στην οποία παραγνωρίζεται επικίνδυνα η σημασία και η προστιθέμενη αξία της συμμετοχικότητας, όσο και οι συνεχείς επεκτάσεις του μελετητικού αντικειμένου κατά τη διάρκεια εκπόνησης των μελετών, σε συνδυασμό με τα ασφυκτικά χρονικά περιθώρια που συνεπάγεται ο ορίζοντας παραλαβής και ολοκλήρωσης των μελετών στο τέλος του 2025, δεν επιτρέπουν τη διενέργεια ουσιαστικών δημόσιων διαβουλεύσεων.

Η «πλατφόρμα συμμετοχής» του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) που τέθηκε σε εφαρμογή το καλοκαίρι του 2024, δηλαδή ένα έτος μετά την έναρξη εκπόνησης των ΤΠΣ, αποτελεί ένα εργαλείο δυσπρόσιτο και δύσχρηστο για την πλειοψηφία των ενδιαφερομένων, με αμφίβολη αξία ως προς την αξιολόγηση και απροσδιόριστη δέσμευση του ΥΠΕΝ, για την ενσωμάτωση σχολίων και παρατηρήσεων. Μεθοδολογικά και επιστημολογικά δεν έχει καμία σχέση με διαδικασίες και εργαλεία συμμετοχικού σχεδιασμού, τον οποίο επικαλείται, όπως αυτός έχει εισαχθεί και δοκιμαστεί με μεγάλη επιτυχία κα απτά αποτελέσματα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Πολύ περισσότερο γίνεται κατανοητό ότι εντάσσεται στο πλαίσιο των προσχηματικών δημόσιων διαβουλεύσεων που κατ’ επανάληψη έχει επισημάνει ο ΣΕΠΟΧ τα τελευταία χρόνια. Διάχυτη πλέον είναι η ανησυχία ότι οι πρακτικές ελλειμματικής δημόσιας διαβούλευσης που συνοδεύουν την εκπόνηση των Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων θα επεκταθούν στα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια λόγω του «επείγοντος» του πλαισίου χρηματοδότησης.

Μια τέτοια προοπτική κινδυνεύει να καταστρατηγήσει επί της ουσίας τη σημασία της δημόσιας διαβούλευσης για τον τοπικό πολεοδομικό σχεδιασμό. Ακόμη περισσότερο, ενδέχεται να έχει ολέθριες συνέπειες για τοπικές κοινωνίες, τους οικισμούς, το περιβάλλον και το τοπίο. Μια τέτοια αντίληψη για την αξία και το ρόλο της δημόσιας διαβούλευσης, το μόνο που μπορεί να διασφαλίσει με σιγουριά, είναι η ανασφάλεια δικαίου.

Κρίνεται αναγκαίο να διατυπωθεί ξανά ρητά το αίτημα προς την κεντρική διοίκηση και την τοπική αυτοδιοίκηση για ουσιαστική δημόσια διαβούλευση ως κατεξοχήν κρίσιμο και αναπόσπαστο κομμάτι ενός ολοκληρωμένου, δημοκρατικού χωρικού σχεδιασμού.

Ο ΣΕΠΟΧ συμμετέχει ενεργά στην παγκόσμια πρωτοβουλία του Αστικού Οκτώβρη, καταθέτοντας τις απόψεις των μελών του και την εμπειρία του σε επιστημονικά και επαγγελματικά θέματα, παρακολουθώντας τις διεθνείς και ευρωπαϊκές εξελίξεις ως μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ECTP-CEU) και συμμετέχοντας στο δημόσιο διάλογο για ένα καλύτερο μέλλον των πόλεων στην Ελλάδα. Παράλληλα, επιδιώκει σταθερά το άνοιγμα στις νεότερες γενιές πολεοδόμων-χωροτακτών, προσκαλώντας νέες και νέους να γίνουν μέλη του και να συμμετέχουν ενεργά στις διαδικασίες και τις δραστηριότητες του Συλλόγου σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη συγκυρία.