Στασινός: Πρακτικές προτάσεις άμεσης εφαρμογής για την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια

Πρακτικές προτάσεις άμεσης εφαρμογής για τα προβλήματα που εμποδίζουν την προώθηση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια έκανε ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός, μιλώντας στην ημερίδα του Πανελλήνιου Συλλόγου Πιστοποιημένων Ενεργειακών Επιθεωρητών. Ο Γιώργος Στασινός ανέφερε τη σημασία της επίτευξης των στόχων μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής από τον κτιριακό τομέα αλλά σημείωσε πως με τα μέχρι σήμερα δεδομένα είναι ανέφικτο να επιτευχθούν.

Ο Πρόεδρος του ΤΕΕ τόνισε ότι οι μηχανικοί και το Επιμελητήριο είναι δίπλα στην κυβέρνηση και την Πολιτεία προκειμένου να καταφέρουμε να ανακαινίσουμε το κτιριακό απόθεμα της χώρας, να προχωρήσουμε στην ανέγερση κτιρίων σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης και να κινητοποιήσουμε τους πόρους. Αλλά αυτό προϋποθέτει αλλαγές και προσαρμογές που έχουν αργήσει.

Τα βασικά σημεία των απόψεων και των προτάσεων του Προέδρου του ΤΕΕ Γιώργου Στασινού, που κατέθεσε κατά τη διάρκεια της ημερίδας έχουν ως εξής:

Η εξοικονόμηση ενέργειας στον κτιριακό τομέα είναι βασική και ταυτόχρονα τεράστια πρόκληση αλλά και ευκαιρία για τη χώρα. Διότι η ψύξη και η θέρμανση αλλά και όλη κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια συμβάλει καθοριστικά στις εκπομπές αερίων των θερμοκηπίου. Και αυτό, αν δεν αλλάξουμε, θα χειροτερεύει όσο μεγαλώνουν τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής. Στο χέρι μας είναι να κάνουμε τις σωστές επιλογές.

Η Πολιτεία έχει θέσει φιλόδοξους στόχους. Αλλά οι στόχοι αυτοί, με τη σημερινή κατάσταση, τις επιλογές που έχουν γίνει, το ισχύον θεσμικό πλαίσιο και την κατάσταση που επικρατεί, είναι πρακτικά ανέφικτοι. Δεν θα γίνει τίποτε παραπάνω, αν δεν αλλάξουμε συγκεκριμένα πράγματα.

Δεν κάνω κριτική, παρατηρώ την πραγματικότητα. Και το ΤΕΕ έχει ως στόχο να συμβάλει και να βοηθά την Πολιτεία. Μακριά λοιπόν από θεωρητικές συζητήσεις και αναλύσεις, τα πραγματικά άμεσα προβλήματα και ορισμένες πρακτικές λύσεις που υπάρχουν – ή προτάσεις, αν προτιμάτε, είναι:

Μέτρηση της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων

Σήμερα, είναι υποχρεωτική η έκδοση ΠΕΑ αλλά με τις επιλογές που έχουν γίνει αυτό το μέτρο εφαρμόζεται λανθασμένα. Δεν μπορεί να συνεχίζεται επ’ άπειρον η πρακτική της έκδοσης πιστοποιητικών ενεργειακής επάρκειας με μοναδικό κριτήριο το κόστος έκδοσης.

Όλοι γνωρίζουμε ότι προσφέρονται στην αγορά ενεργειακά πιστοποιητικά με 50 ευρώ. Ίσως και παρακάτω. Αν δεν το γνωρίζετε, αυτό σημαίνει ότι το πιστοποιητικό βγαίνει από το γραφείο του ενεργειακού επιθεωρητή μετά από ένα τηλέφωνο, χωρίς καν επίσκεψη. Ποια έρευνα; Ποια μελέτη; Ποια εφαρμογή; Ποιος έλεγχος; Ποια ουσιαστική αξιολόγηση μπορεί να γίνει έστω σε ένα διαμέρισμα με μόλις 50 ευρώ;

Οι Έλληνες μηχανικοί, που έχουν ασχοληθεί επισταμένα με το θέμα, έχουν το επιστημονικό υπόβαθρο και τις τεχνικές γνώσεις για να φέρουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα σε κάθε περίπτωση. Πρέπει να συνειδητοποιήσουν όλοι ότι αυτή δεν είναι μια περιττή διαδικασία, είναι το βασικό εργαλείο για την ενεργειακή εξοικονόμηση. Και πρέπει να έχει κάποια εχέγγυα ποιότητας.

Εδώ έχει βαριά ευθύνη η Πολιτεία. Και αναμένω πρωτοβουλίες και λύσεις στο θέμα αυτό από το ΥΠΕΝ, κυρίως, και τα συναρμόδια Υπουργεία, ενόψει και της νέας κοινοτικής οδηγίας αλλά και του φιλόδοξου περιβαλλοντικού και ενεργειακού πλαισίου που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση.

Αλλά επιτρέψτε μου να σας πω ότι η λειτουργία της αγοράς ενεργειακών επιθεωρητών χωρίς καμία ουσιαστική πιστοποίηση των ενεργειακών επιθεωρητών απλά οδηγεί την εθνική πολιτική σε αποτυχία και δημιουργεί γραφειοκρατία χωρίς λόγο. Κανείς λογικός άνθρωπος δεν επιθυμεί να βγαίνουν απλά χαρτιά με 50 ευρώ χωρίς καμία ουσιαστική συμβολή στο ζητούμενο.

Νέα κοινοτική οδηγία για την ενεργειακή απόδοση κτιρίων

Εμείς θα σταθούμε δίπλα στην Πολιτεία σε οτιδήποτε χρειαστεί. Όπως κάναμε με τον ΚΕΝΑΚ (Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων) και τις αναγκαίες ΤΟΤΕΕ για την εφαρμογή του και το σχετικό λογισμικό, τόσες φορές μέχρι σήμερα.

Σαφώς και πρέπει να προσαρμοσθούμε στην οδηγία του 2018. Όμως έχουμε αργήσει χαρακτηριστικά. Με ευθύνη της προηγούμενης κυβέρνησης. Αλλά και η παρούσα κυβέρνηση δεν έχει τρέξει. Δεν είναι πολιτικό το ζήτημα, αλλά ζήτημα διακυβέρνησης και αποτελεσματικότητας.

Το περιθώριο για την προσαρμογή στη νέα κοινοτική οδηγία είναι τον Μάριο του 2020. Το ξέρουμε όμως από το 2018. Το Υπουργείο μόλις τον Νοέμβρη έβγαλε διαγωνισμό για να πάρει τις αναγκαίες μελέτες. Και κηρύχτηκε άγονος.

Πέρα από την καθυστέρηση, ευτυχώς που κηρύχτηκε άγονος. Δεν είναι δυνατόν σε τέτοια θέματα να γίνονται αναθέσεις σε μια εταιρεία. Χρειάζεται ομαδική και αμερόληπτη εργασία διεπιστημονικής προσέγγισης, με μεγάλα εχέγγυα αξιοπιστίας. Τι θα γινόταν αν ένας ιδιώτης έβαζε ως προδιαγραφή – ή περιέγραφε με δείκτες – ένα μόνο υλικό, για παράδειγμα στη θερμομόνωση οροφής; Ή στα κουφώματα;

Έστω και έτσι το Υπουργείο αντιλήφθηκε ότι έκανε λάθος. Και προσέτρεξε στο ΤΕΕ. Έχουμε κάθε καλή διάθεση να συμβάλλουμε στην έκδοση των απαραίτητων από την οδηγία κειμένων, αλλά τέτοια επιστημονική δουλειά σε έναν ή δύο μήνες δεν γίνεται. Δεν είναι δυνατόν να θέλουμε να βγάλουμε πρότυπα σε έναν ή δύο μήνες. Η επιστήμη έχει και τα όριά της. Οφείλει πλέον η χώρα να ζητήσει μια μικρή παράταση.

Κτίρια μικρής και μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης ή προς μια νέα γενιά αυθαιρέτων;

Παράταση οφείλει να δώσει τώρα, χθες αν ήταν δυνατόν, η κυβέρνηση και στην υλοποίηση της προηγούμενης κοινοτικής οδηγίας για την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια.

Η νομοθεσία πλέον ορίζει ότι σε όλες οι νέες οικοδομές πρέπει να ανήκουν τουλάχιστον στην κατηγορία Α – και αυτό τεκμηριώνεται από μελέτη που κατατίθεται μαζί με τις άλλες απαραίτητες για την έκδοση οικοδομικής άδειας. Με τους υφιστάμενους όρους, προδιαγραφές και κανόνες, είναι σχεδόν αδύνατον. Αναφέρω, για παράδειγμα, ότι μια μονοκατοικία για να γίνει Α κατηγορίας, πρέπει υποχρεωτικά να έχει φωτοβολταϊκό σύστημα. Είναι πρακτικά ανέφικτο, τόσο λόγω των περιορισμών των δικτύων και όσο και της νομοθεσίας.

Οφείλει η κυβέρνηση να δώσει αύριο κιόλας, 6μηνη παράταση στο προηγούμενο καθεστώς ή 6μηνη αναστολή ισχύος των συγκεκριμένων διατάξεων. Και να φροντίσουμε όλοι μαζί να γίνουν άμεσα οι αναγκαίες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο και όλα τα σχετικά κείμενα μέσα σε αυτή την προθεσμία.

Αλλιώς κινδυνεύουμε να καταθέτουμε απλές ενεργειακές μελέτες για κάθε οικοδομή, αυτές να μην υλοποιούνται ποτέ και με βάση τη νομοθεσία η οικοδομή – προσοχή, κάθε οικοδομή – να είναι κτίριο με αυθαιρεσία ή πολεοδομική παράβαση. Δηλαδή αυθαίρετο! Παρότι έχει άδεια δόμησης και δεν έχει καμία αυθαιρεσία!

Επενδύσεις δις ευρώ τα επόμενα χρόνια – πως;

Όλοι θέλουμε να κινητοποιηθούν πόροι. Αλλά για να επιτευχθεί αποτέλεσμα πρέπει να υπάρχει και απόδοση στις επενδύσεις. Αλλιώς δεν επενδύει κανείς…

Για παράδειγμα, η έκπτωση φόρου 40% για εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης είναι πολύ σημαντικό μέτρο. Πρέπει όμως να το παρακολουθούμε και ιδίως την απόδοσή του. Διότι είναι μισό: δεν περιλαμβάνονται τα υλικά στην έκπτωση. Αν το μέτρο δεν αποδώσει στον πρώτο χρόνο εφαρμογής του και η χώρα συνεχίσει την καλή δημοσιονομική της πορεία, πρέπει να μπορέσουμε να επεκτείνουμε την έκπτωση και στα υλικά.

Γενικά, υποστηρίζω ότι χρειάζονται γενναία και περισσότερα φορολογικά κίνητρα. Δεν φτάνει για τον κάθε ιδιώτη η εξοικονόμηση κόστους από την κατανάλωση ενέργειας, διότι απομακρύνει χρονικά πάρα πολύ την απόσβεση της επένδυσης. Και αυτό αφορά και ιδιώτες και επιχειρήσεις.

Ας μην κρυβόμαστε. Χωρίς να θελήσει ο καθένας από εμάς να επενδύσει σε εξοικονόμηση ενέργειας, να βγάλει από το πορτοφόλι του χρήματα για έργα στο σπίτι, το γραφείο ή την επιχείρησή του, ούτε τους στόχους του 2030 θα πιάσουμε ούτε, πολύ περισσότερο, τους πολύ πιο φιλόδοξους στόχους του 2050.

Δεν αρκούν τα προγράμματα εξοικονομώ. Δεν φθάνουν οι επιδοτήσεις. Έχουμε κάνει δύο κύκλους εξοικονομώ κατ’ οίκον. Ένα πετυχημένο πρόγραμμα που το τρέχουμε από την προηγούμενη προγραμματική περίοδο. Όταν τελειώσει, θα έχουν αναβαθμιστεί περίπου 140 χιλιάδες ακίνητα – ιδιοκτησίες, σε 7-8 χρόνια, δηλαδή λιγότερο από 20.000 ακίνητα ανά έτος. Ο στόχος απέχει παρασάγγας από τα 60.000 ακίνητα που έχει τεθεί από το ΕΣΕΚ και τις κοινοτικές οδηγίες. Πως θα φθάσουμε με αυτούς τους ρυθμούς τα 600 χιλιάδες ανακαινισμένα κτίρια το 2030; Πόσα δημόσια κτίρια θα ανακαινισθούν με το πρόγραμμα ΗΛΕΚΤΡΑ των 500 εκατομμυρίων και πόση ενέργεια θα εξοικονομήσουμε με αυτά τα χρήματα;
Ας είμαστε ειλικρινείς. Τα χρήματα δεν φθάνουν, δεν αρκούν οι επιδοτήσεις. Χρειάζονται κίνητρα. Και θεσμικά και φορολογικά. Και για ιδιώτες και για επιχειρήσεις. Αλλιώς δεν θα έχουμε αποτέλεσμα. Και πρέπει όλοι να δουλεύουν εγκαίρως. Και συνεκτικά, με σχεδιασμό. Όχι αποσπασματικά. Πρέπει να δούμε το θέμα της εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια ολοκληρωμένα.