Πρόγραμμα LIFE: ένα χρήσιμο χρηματοδοτικό εργαλείο για «πράσινα» έργα

Συνέντευξη Τύπου προς ενημέρωση των δημοσιογράφων παραχώρησε την Τρίτη, 21 Μαρτίου η Ελληνική Task Force του Ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE, στην έδρα του Πράσινου Ταμείου στην Κηφισιά, σχετικά με τις χρηματοδοτικές ευκαιρίες που προσφέρει για έργα που αφορούν το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα. Το Πράσινο Ταμείο, που τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αποσκοπεί ακριβώς στην χρηματοδοτική υποστήριξη τέτοιου είδους δράσεων που στοχεύουν στην αποκατάσταση του περιβάλλοντος και την εν γένει στήριξη των καλών πρακτικών για την βελτίωση της περιβαλλοντικής πολιτικής της χώρας.

Δικαιούχοι των εν λόγω χρηματοδοτήσεων είναι δημόσιοι φορείς, πανεπιστήμια, ΜΚΟ καθώς και ιδιωτικές εταιρείες. Για την προγραμματική περίοδο 2014-2020, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διαθέσει πόρους 3,46 δις ευρώ, εκ των οποίων το 75% θα κατευθυνθεί σε έργα για το περιβάλλον ενώ το υπόλοιπο 25% για την κλιματική αλλαγή. Πιο συγκεκριμένα, το 55% των διαθέσιμων κονδυλίων για τα έργα περιβάλλοντος αφορούν τη φύση και τη βιοποικιλότητα. Σημειωτέο πως το πρόγραμμα LIFE χρηματοδοτεί μεν την υλοποίηση έργων αλλά δεν επεκτείνεται και στο πεδίο της έρευνας (σε αντίθεση με το Horizon 2020).

Ο μέσος προϋπολογισμός των έργων που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα LIFE στην Ελλάδα είναι 1,5-2,5 εκατ. ευρώ. Τα έργα αυτά αφορούν κυρίως το περιβάλλον και την αποδοτικότητα των διαθέσιμων πόρων, την διαχείριση των υδάτινων πόρων αλλά και την διαχείριση αποβλήτων. Αναφορικά με το κλίμα, τα έργα στοχεύουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και τον μετασχηματισμό της εγχώριας οικονομίας σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών ρύπων με παράλληλη προαγωγή των αρχών της κυκλικής οικονομίας.

Το πρόγραμμα LIFE ξεκίνησε το 1992 και φέτος κλείνει αισίως 25 χρόνια ζωής. Μέχρι το 2015 είχε χρηματοδοτήσει την υλοποίηση 4.176 έργων με συνολικές δαπάνες ύψους 3,4 δις ευρώ. Ενδεικτικό της «πράσινης» τάσης που άρχισε να διαμορφώνεται όλο και πιο έντονα, μετά τα τέλη της δεκαετίας του 2000, στην ΕΕ, είναι η προοδευτική αύξηση των χρηματοδοτήσεων, η οποία για την περίοδο 2014-2020 έφτασε στα 3,46 δις ευρώ, ποσό που υπερβαίνει τα κονδύλια σε όλη την προηγούμενη ζωή του προγράμματος, από συστάσεώς του στις αρχές του 90’.

Η Ελλάδα έχει υλοποιήσει 233 έργα, ύψους 312 εκατ. ευρώ εκ των οποίων τα 167 εκατ. προήλθαν από ευρωπαϊκούς πόρους. Οι άνθρωποι της Greek LIFE Task Force χαρακτήρισαν την υλοποίηση των έργων στην χώρα γενικά επιτυχημένη διευκρινίζοντας πώς δεν έχει χρειαστεί μέχρι σήμερα η επιστροφή χρημάτων, παρά μόνο τροποποιήσεις στην υλοποίηση των έργων.

Η πραγματική πρόκληση δεν είναι άλλη από την από την «post-LIFE» εποχή των έργων, όπως τόνισαν οι εκπρόσωποι της Ελληνικής Task Force, δηλαδή την μετάβασή τους από το πιλοτικό επίπεδο που βρίσκονται κατά την υλοποίηση, στην παγίωσή τους από την εκάστοτε αρμόδια αρχή και η μετέπειτα εμπέδωσή τους από τους πολίτες σαν μία επιπλέον καλή πρακτική για την βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η ανάγκη σύνδεσης του LIFE με την πραγματική ζωή (όπως και σε κάθε άλλη εφαρμοζόμενη πολιτική) είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί μόνο έτσι ένα, φαινομενικά, αδιάφορο χρηματοδοτικό εργαλείο μπορεί να γίνει αντιληπτό από τον πολίτη σαν καταλύτης θετικών αλλαγών στην καθημερινότητά του.

Παραδείγματα επιτυχημένων έργων που επιβίωσαν και άλλαξαν τις τοπικές κοινωνίες προς το καλύτερο, είναι, ανάμεσα στα άλλα, η δημιουργία μικρο-αποθεμάτων ενδημικών και υπολειμματικών φυτών στην Κρήτη το 2007, τα οποία μετέπειτα χαρακτηρίστηκαν και ως καταφύγια άγριας ζωής, με αναγνωρισμένη πια νομική υπόσταση αλλά και η προστασία της απειλούμενης καφέ αρκούδας στο Νυμφαίο, ενός πολύ χρήσιμου έργου που ξεκίνησε πριν από 23 χρόνια και αφορούσε την μελέτη και προστασία ορεινών οικοσυστημάτων που ανατέθηκε στον «Αρκτούρο», ο οποίος δραστηριοποιείται μέχρι και σήμερα.

Η αυστηροποίηση των κριτηρίων αξιολόγησης για την ένταξη νέων έργων, η απαιτητική διαδικασία για την κατάθεση προτάσεων καθώς και οι περιορισμοί που επιβάλλονται από το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής έχουν ωστόσο ως αποτέλεσμα την πτώση των επιδόσεων της Ελλάδας στην απορροφητικότητα των σχετικών κονδυλίων σε ρυθμό που κυμαίνεται στα 60-70 εκατ. ευρώ ανά έτος.