Πώς θα γίνει η ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων στην Ελλάδα – Τι σχεδιάζει το ΥΠΕΝ

Ανακοινώθηκαν τα συμπεράσματα του 2ου Επενδυτικού-Επιστημονικού Forum ”Ενεργειακή Αξιοποίηση Αποβλήτων, Βιομάζα, Βιομεθάνιο”, το οποίο πραγματοποιήθηκε πολύ πρόσφατα στην Αθήνα. Συνοψίζονται στα εξής:

Ο οδικός χάρτης της ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων

Υιοθετείται «επιθετική» στρατηγική ενεργειακής αξιοποίησης των αποβλήτων με την παραδοχή, ότι μόνον η Διαλογή στην Πηγή, όσο εκτεταμένη και επιτυχής και να είναι, δεν επαρκεί για την επίτευξη του στόχου του 10% κατά μέγιστο διάθεση των ΑΣΑ σε ΧΥΤΑ έως το 2030.

Άμεσες προτεραιότητες στην παρούσα φάση, είναι η αναβάθμιση των εν λειτουργία Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) σε Μονάδες Ανάκτησης και Ανακύκλωσης (ΜΑΑ), η μεγαλύτερη αξιοποίηση από την τσιμεντοβιομηχανία δευτερογενών καυσίμων και η ταχύτατη προετοιμασία των διαγωνισμών για έξι μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης Αποβλήτων.

«Επιθετική» στρατηγική για την ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων

Τα παραπάνω, αφορούν συνοπτικά συμπεράσματα από το 2ο Φόρουμ «Ενεργειακή Αξιοποίηση Αποβλήτων, Βιομάζα, Βιομεθάνιο» και ειδικότερα από την ενότητα με θέμα «Η Ενεργειακή Αξιοποίηση ως Κρίκος της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Αποβλήτων».

Το επιχειρηματικό-επιστημονικό φόρουμ διοργανώθηκε πρόσφατα στην Αθήνα από την Α Energy, με τη συνεργασία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, τον επιστημονικό συντονισμό της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ), του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), τη συμμετοχή πέντε περιβαλλοντικών-επιχειρηματικών φορέων και των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων και επενδυτών.

Υλοποίηση / χωροθέτηση των 6 νέων μονάδων: Τι προβλέπει η μελέτη του ΥΠΕΝ

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά τα συμπεράσματα της μελέτης του ΥΠΕΝ, η οποία αποτελεί πυξίδα για την ενεργειακή αξιοποίηση απορριμμάτων, προβλέποντας ανάμεσα σε άλλα, πώς θα ακριβώς θα πρέπει να γίνουν τα νέα εργοστάσια. Υπήρξε επίσης, αναλυτική ενότητα για το επικείμενο, νέο θεσμικό πλαίσιο για το βιομεθάνιο, τα συμπεράσματα της οποίας παρατίθενται ξεχωριστά.

Τι είπαν οι Ομιλητές

Στους διακεκριμένους συμμετέχοντες που έλαβαν μέρος στην πρώτη θεματική ενότητα, περιλαμβάνονται:

Ο κ. Μανώλης Γραφάκος, Γενικός Γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του ΥΠΕΝ, ο οποίος εξήγησε αναλυτικά πώς θα προχωρήσει η χωροθέτηση έξι νέων μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης αλλά και η προετοιμασία για την διαγωνιστική διαδικασία. Δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «Πατάμε σε στέρεο έδαφος» και τόνισε τη σημασία του ιδιωτικού τομέα στη διαχείριση βιοαποβλήτων συνολικότερα.

Ο κ. Χρήστος Τσομπανίδης, Διευθύνων Σύμβουλος της ENVIROPLAN Α.Ε, παρουσίασε τους βασικούς άξονες και τι προβλέπει η μελέτη του ΥΠΕΝ για τις νέες μονάδες. Η σχετική μελέτη ολοκληρώθηκε πολύ πρόσφατα από τις αναδόχους ENVIROPLAN Α.Ε και ΕΠΤΑ και αποτελεί πυξίδα για την ενεργειακή αξιοποίηση απορριμμάτων, αλλά και για το πώς πρέπει να γίνουν τα νέα εργοστάσια.

Ο κ. Γιώργος Ηλιόπουλος, Πρόεδρος της ΕΕΔΣΑ (Ελληνική Εταιρεία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων), κάνοντας τα εισαγωγικά σχόλια της ενότητας, αναφέρθηκε σε «επιθετική» στρατηγική για την ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων, διευκρινίζοντας ότι «ακόμα κι αν πετύχουν οι στόχοι της ανακύκλωσης, η συνύπαρξη με την ενεργειακή αξιοποίηση είναι αναγκαία».

Ο κ. Μιχάλης Γεράνης, Πρόεδρος του Περιφερειακού Συνδέσμου Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Κεντρικής Μακεδονίας (Φο.Δ.Σ.Α. ΚΜ), ανέφερε ότι και οι 38 Δήμοι της Κεντρικής Μακεδονίας, συμφωνούν στην ενεργειακή αξιοποίηση ως αναγκαία λύση.

Ο κ. Βασίλης Βυζηργιαννάκης, Μέλος ΔΣ ΕΕΔΣΑ, Τομεάρχης για θέματα Βιομηχανικής Συμβίωσης, εξήγησε πώς συνδέεται ο τομέας της βιομηχανικής συμβίωσης με την ενεργειακή αξιοποίηση και γιατί αποτελεί προϋπόθεση επιτυχίας των νέων μονάδων.

Ο κ. Κωνσταντίνος Ψωμόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και Τομεάρχης Κυκλικής Οικονομίας της ΕΕΔΣΑ, κινούμενος στο ίδιο πλαίσιο, ανέφερε χαρακτηριστικά παραδείγματα μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης στο εξωτερικό, οι οποίες αξιοποιούν με έξυπνο τρόπο την θερμότητα και τον ατμό που τους περισσεύει, προκειμένου να εξυπηρετούνται και άλλες επιχειρήσεις.

Ο κ. Αλέξανδρος Υφαντής, Διευθυντής Ανάπτυξης Εναλλακτικών Καυσίμων & Πρώτων Υλών, ΤΙΤΑΝ Ελλάδας, αναφέρθηκε στον αυξανόμενο ρόλο στην ενεργειακή αξιοποίηση της τσιμεντοβιομηχανίας και στο φιλόδοξο πρόγραμμα του ΤΙΤΑΝ για αξιοποίηση πάνω από 400 χιλιάδες τόνους δευτερογενούς καυσίμου σε ορίζοντα 10ετίας.

Η κα. Μαρία Θεολόγη, Διευθύντρια Περιβάλλοντος & Βιώσιμης Ανάπτυξης, ΗΡΑΚΛΗΣ Α.Ε., παρουσίασε τους επίσης φιλόδοξους στόχους της ΗΡΑΚΛΗΣ Α για τα δευτερογενή καύσιμα και το έργο «Olympus», που στοχεύει στον πράσινο μετασχηματισμό του εργοστασίου παραγωγής τσιμέντου στο Μηλάκι Ευβοίας.

Πώς μπορεί, αλλά και γιατί πρέπει να μετατραπεί μια ΜΕΑ (Μονάδα Επεξεργασίας Αποβλήτων) σε Μονάδα Ανάκτησης Ανακύκλωσης, εξήγησε, μέσω του παραδείγματος της ΜΕΑ Κοζάνης, ο κ. Παναγιώτης Γκουβούσης, Υπεύθυνος Λειτουργιών Έργων Επεξεργασίας Αποβλήτων της ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε.

Ο κ. Μανώλης Χατζάκης, Περιβαλλοντολόγος, Επικεφαλής Παραρτήματος Κρήτης της THALIS SA – ΜΕΜΒΕR OF ΜΟΤΟR OIL GROUP, παρουσίασε έργο εξάλειψης και ανάκτησης της λάσπης από την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, στο Ηράκλειο Κρήτης.

Ο κ. Ιωάννης Φραντζής, Σύμβουλος Περιβαλλοντικών Έργων της I. Φραντζής και Συνεργάτες, αναφέρθηκε αναλυτικά στην εξέλιξη των διαγωνισμών για τα δυο έργα απορριμμάτων σε Ρόδο και Θήρα, τα οποία θα πραγματοποιηθούν με τη μέθοδο ΣΔΙΤ. Ο συντονισμός της ενότητας έγινε από την Άντα Σεϊμανίδη, Δημοσιογράφο και Επιστημονική Συντονίστρια της Α Energy και του ΣΔΙT FORUM.

Με επιθετική λογική η ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων: Συνοπτικά Συμπεράσματα και διαπιστώσεις

Με βάση τις παρουσιάσεις, τοποθετήσεις, αλλά και τον διάλογο που έγινε, τα συνοπτικά συμπεράσματα της Α΄ Ενότητας «Η Ενεργειακή Αξιοποίηση ως Κρίκος της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Αποβλήτων» έχουν ως εξής:

Μόνον η Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ), όσο εκτεταμένη και επιτυχής και να είναι δεν επαρκεί για την επίτευξη του στόχου του 10% κατά μέγιστο διάθεση των ΑΣΑ σε ΧΥΤΑ έως το 2030, χωρίς ενεργειακή αξιοποίηση.

Η στρατηγική διαχείρισης των απορριμμάτων ακολουθεί «επιθετική» λογική στοχεύοντας σε τελικές λύσεις (μετατροπή ΜΕΑ σε ΜΑΑ και επακόλουθη ενεργειακή αξιοποίηση) χωρίς ενδιάμεσα στάδια

Οδικός Χάρτης για την ενεργειακή αξιοποίηση, είναι η μελέτη δυο-τριών σταδίων που έχει ανατεθεί από το ΥΠΕΝ (σύμφωνα με τις πρόνοιες του Άρθρου 63, παρ. 1 του Ν. 4819/2021) στην ENVIROPLAN-ΕΠΤΑ. Η 1η φάση, όπως παρουσιάστηκε στο συνέδριο, κινήθηκε σε τρεις άξονες:

Οι τρεις άξονες της μελέτης του ΥΠΕΝ

Πρώτον, καθορισμός πλαισίου (demand analysis), με την εξέταση του σεναρίου αναβάθμισης των υπαρχόντων Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) σε Μονάδες Ανάκτησης και Ανακύκλωσης (ΜΑΑ) (Recycling and Recovery Facilities – RRFs) και βελτιστοποίηση λειτουργίας τους για την ενίσχυση της παραγωγής δευτερογενών καυσίμων (Solid Recovered Fuel – SRF και Refuse-Derived Fuel – RDF).

Δεύτερον, ανάλυση αγοράς διάθεσης δευτερογενούς καυσίμου (market analysis) από την ενεργοβόρο βιομηχανία (με δέσμευση έως 3-4 έτη) και μελλοντικές μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης (έως 25 έτη).

Τρίτον, ανάλυση επιλογών (option analysis) για τον προσδιορισμό του αριθμού, της δυναμικότητας και της ενδεικτικής χωροθέτησης των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης

Οι ποσότητες δευτερογενών καυσίμων και οι 6 μονάδες ΕνΑξ

Σύμφωνα με την μελέτη, οι εκτιμώμενες ποσότητες δευτερογενών καυσίμων (RDF, SRG) που θα παράγονται στην Ελλάδα από τις μονάδες ΜΑΑ, τα ΚΔΑΥ, κλπ. ανέρχονται σε περ. 1,2-1,3εκατ. τόνοι RDF/έτος.

Από τις ποσότητες αυτές, ένα μέρος (περ. 110.000 τόνοι/έτος, κλάσης 3 και κάτω, δηλ. υψηλής ΚΘΔ) μπορούν να αξιοποιηθούν στην ενεργοβόρο τσιμεντοβιομηχανία – που ήδη εφαρμόζει εκτενώς την καύση RDF και έχει ιδιαίτερα φιλόδοξους στόχους για την τρέχουσα δεκαετία, όπως φάνηκε στις σχετικές παρουσιάσεις.

Περίπου 1,1 εκατ. τόνοι/έτος (κλάσης 3 και άνω, δηλ. χαμηλής ΚΘΔ) μπορούν να αξιοποιηθούν σε ένα δίκτυο 6 μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης (ΕνΑξ ή W2E).

Ο σχεδιασμός ανάπτυξης των 6 μονάδων γίνεται ήδη κεντρικά από το ΥΠΕΝ και θα είναι έτοιμες προς λειτουργία το 2028-2030 με συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών.

Η πιο αξιόπιστη τεχνική λύση για τις μονάδες, είναι εκείνη της κινούμενης εσχάρας (moving grate).

Η ανταγωνιστική διαδικασία είναι η μέθοδος που θα ακολουθηθεί για τους διαγωνισμούς και για την χωροθέτηση των μονάδων

Σε ότι αφορά τη χωροθετική δυνατότητα, αλλού θα υποδειχθούν από την Πολιτεία ευρύτερες περιοχές και αλλού οικόπεδα από τους Προσφέροντες Οικονομικούς Φορείς.

Χωροθέτηση κοντά σε Βιομηχανικά Πάρκα/ Τι πρότειναν ΔΕΗ-ΜΕΤLEN

Άλλοι σημαντικοί παράγοντες για την χωροθέτηση, είναι η εφαρμογή της αρχής της εγγύτητας και του χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος.

Σε κάθε περίπτωση, οι μονάδες αυτές πρέπει (ορθολογικά) να χωροθετούνται σε ΒΙΠΕ (ή σε άλλα Επιχειρηματικά Πάρκα ή Πάρκα Εξυγίανσης και να εφαρμόζονται κατά το δυνατόν οι αρχές βιομηχανικής συμβίωσης.

Στο πλαίσιο αρχικής διαβούλευσης με την αγορά, παρελήφθησαν ήδη από το ΥΠΕΝ, δύο συγκεκριμένες προτάσεις για τη χωροθέτηση μονάδων W2E. Η πρώτη, προέρχεται από την ΔΕΗ (για την περιοχή της Κοζάνης) και η δεύτερη, προέρχεται από την Μυτιληναίος-METLEN (για την περιοχή Άσπρα Σπίτα), όπου θα αξιοποιηθεί και για συμπαραγωγή.

Η ένταξη των μονάδων W2E στην αλυσίδα διαχείρισης των απορριμμάτων αποτελεί διεθνώς «κλειδί στην Κυκλικότητα» μέσω της αξιοποίησης της απορριπτόμενης θερμικής ενέργειας (ατμού υψηλής ενθαλπίας) σε κοντινές βιομηχανικές εφαρμογές για συμπαραγωγή.

Βιοαπόβλητα / ξεχωριστή τιμολόγηση/ ιδιωτικός τομέας

O ρόλος του ιδιωτικού τομέα, τόσο για την ανάπτυξη των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης, όσο και συνολικότερα στον τομέα των βιοαποβλήτων, είναι σημαντικός, καθώς, όπως αναφέρθηκε, «η Αυτοδιοίκηση δεν διαθέτει συχνά τη διαχειριστική, τεχνική και οικονομική επάρκεια για να πραγματοποιήσει τα απαιτούμενα έργα».

Η Κυβέρνηση πιστεύει στην Ιδιωτική Πρωτοβουλία και προτρέπει τους αρμόδιους φορείς (ΦοΔΣΑ ) να αναθέτουν έργα σε ιδιώτες μέσω ΣΔΙΤ.
Στο τραπέζι και υποστηριζόμενη από τον ΦοΔΣΑ της Κεντρικής Μακεδονίας και τους 38 Δήμους της Κεντρικής Μακεδονίας, παραμένει η «ΕΓΝΑΤΙΑ των απορριμμάτων» για τη συν-διαχείριση του υπολειμματικού κλάσματος 5 περιφερειών.

Το ΥΠΕΝ ετοιμάζει εγκύκλιο για την ξεχωριστή τιμολόγηση βιοαποβλήτων στο πλαίσιο διαχείρισης των οποίων (Καφέ κάδος) μελετάται και η αναερόβια χώνευση, αν και το compost (digestate) όπως αναφέρθηκε δεν μπορεί να απορροφηθεί πλήρως από την αγορά.

Χρηματοδοτικό κενό- Επείγει η χρηματοδότηση των ΜΑΑ

Αναφορικά με τη χρηματοδότηση: Επισημάνθηκε ότι στα έργα ΕΣΠΑ 2021-2027, έχει προκύψει χρηματοδοτικό κενό. Προκειμένου να επιτευχθεί η πλήρης και σαφής χρηματοδότηση των προβλεπόμενων δράσεων, προχωρούν «δύσκολες» συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή. Επιτροπή. Σε κάθε περίπτωση, αυτή πρέπει να αντιμετωπίσει οπωσδήποτε το θέμα μετατροπής των ΜΕΑ σε ΜΑΑ.

Gate-fee Mονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης – Σύνδεση στο Δίκτυο

Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης του ΥΠΕΝ, λόγω του υψηλού CAPEX των μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης και της δυσκολίας ανεύρεσης κοινοτικής χρηματοδότησης (δεν ευνοείται η καύση αφού δεν εντάσσεται στο σχετικό taxonomy της Ε. Επιτροπής), τα έσοδά τους πρέπει να προέρχονται από ένα συνδυασμό υψηλών σχετικά gate fees (από τη διάθεση του SRF/RDF των ΜΑΑ) και πωλήσεων ηλεκτρικής ενέργειας.

Δεν έγινε πάντως σαφές από τις παρουσιάσεις και τη σχετική συζήτηση, αν τελικά θα αυξηθεί το gate fee στις Μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης και πόσο. Κάποιοι ομιλητές, προδιάγραψαν αύξηση του κόστους, κάποιοι όχι.

Ενόψει των Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης, θα πρέπει να ρυθμιστεί από την αρμόδια αρχή ΡΑΑΕΥ, η πρόσβαση των μονάδων στο Δίκτυο και ο τρόπος λειτουργίας τους το συντομότερο δυνατό.