Ποιό είναι το μέλλον των έργων παραχώρησης και ΣΔΙΤ στην Ελλάδα

To μέλλον των έργων παραχώρησης και ΣΔΙΤ στην Ελλάδα, η ανάγκη για νέους αυτοκινητόδρομους, και το θέμα της συντήρησης των υποδομών συζητήθηκαν στα πλαίσια του 7ου Συνεδρίου Υποδομών και Μεταφορών – ITC 2024, που λαμβάνει χώρα στις 17 και 18 Σεπτεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών – Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο.

Στη συζήτηση “κορυφής” συμμετείχε ο Υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Ν. Ταχιάος, μαζί με τον Μάνο Μουστάκα, Γενικό Διευθυντή Επιχειρηματικής Ανάπτυξης και Εκτελεστικό Μέλος ΔΣ του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, τον Πρόεδρο ΣΤΕΑΤ και Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ, Γιώργο Συριανό, τον Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΟΛΥΜΠΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. – Πρόεδρο της ΓΕΦΥΡΑ Α.Ε. – Διευθυντή Ελλάδας, VINCI Concessions, Παναγιώτη Παπανικόλα, τον Transport Director Continental Europe της AECOM, Costanzo Graffi, και τον Χρήστο Ράδο, Διευθύνοντα Εταίρο της RACE Σύμβουλοι Μηχανικοί.

Ν. Ταχιάος: Έρχονται άμεσα στη Βουλή οι νέες ρυθμίσεις για τις πρότυπες προτάσεις – Μέχρι πότε μπορεί να παραταθεί η σύμβαση παραχώρησης της Αττικής Οδού

Στη μεταβατική φάση λειτουργίας της Αττικής Οδού ως την έναρξη της νέας παραχώρησης, χωρίς όμως να δώσει συγκεκριμένη εικόνα της λύσης που επιλέγεται, αναφέρθηκε ο Υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, κ. Νίκος Ταχιάος.

Όπως διευκρίνισε, η τελική απόφαση δεν έχει ληφθεί, αλλά είναι υπό συζήτηση και η λύση της τροποποίησης της υφιστάμενης σύμβασης παραχώρησης, βάσει και της πρόσφατης γνωμοδότησης του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. Σύμφωνα με αυτή, είναι εφικτή μία παράταση της παραχώρησης, αλλά συνιστά ζήτημα διαπραγμάτευσης με τον ενδιαφερόμενο.

«Η λειτουργία της Αττικής Οδού όπως τη γνωρίζουμε, δηλαδή με διόδια, πέραν των εσόδων, ρυθμίζει τη ζήτηση για μετακινήσεις μέσα στην πόλη, ώστε αυτή να είναι βιώσιμη. Αυτό σημαίνει πως δεν μπορούμε να αφήσουμε την Αττική Οδό χωρίς λειτουργία μετά την 5η Οκτωβρίου, οπότε λήγει η υφιστάμενη σύμβαση», εξήγησε ο κ. Ταχιάος, αποδίδοντας την έλλειψη χρονισμού στη δυσκολία της ταυτόχρονης μετάβασης από τον αποχωρούντα παραχωρησιούχο στο Δημόσιο, από το Δημόσιο στο ΤΑΙΠΕΔ και από το τελευταίο στον νέο παραχωρησιούχο.

Ξεκαθάρισε πως η νέα παραχώρηση θα πρέπει να συντελεστεί οριστικά έως τις 12/02/2025, οπότε ολοκληρώνεται το πεντάμηνο προσαρμογής που προβλέπεται συμβατικά, τόσο για τη μετάβαση όσο και για την καταβολή του τιμήματος. «Προφανώς ο επερχόμενος παραχωρησιούχος γνωρίζει ότι στο πεντάμηνο, για το οποίο δεσμεύτηκε, θα την ολοκληρώσει, καθώς διαθέτει εμπειρία από τη συμμετοχή του σε άλλες παραχωρήσεις», σχολίασε ο κ. Ταχιάος.

«Η εξέλιξη δεν εξαρτάται μόνο από το Δημόσιο, αλλά και τον απερχόμενο και τον νέο παραχωρησιούχο. Έχουμε δύο ενήλικες στο δωμάτιο», επεσήμανε υπαινικτικά, δείχνοντας με νόημα τους εκπροσώπους της «Αττική Οδός Α.Ε» και της «Νέα Αττική Οδός Α.Ε.», που συμμετείχαν στο ίδιο πάνελ με αυτόν.

Προχωρώντας σε έναν ευρύτερο σχολιασμό όσων είχαν ακουστεί νωρίτερα στον χώρο του Συνεδρίου, ο κ. Ταχιάος τόνισε πως τα έργα δεν αποτελούν αυτοσκοπό αλλά έχουν αντανάκλαση στους πολίτες και σε αυτούς εστιάζουν οι σχεδιασμοί της Κυβέρνησης.

Ακόμη, ο Υφυπουργός Υποδομών προανήγγειλε ότι εντός του ερχόμενου μήνα θα πάνε στη Βουλή οι νέες ρυθμίσεις που θα ανοίξουν τον δρόμο για τις πρότυπες προτάσεις, για τις οποίες επισήμανε χαρακτηριστικά ότι «δεν είναι τοτέμ». Σημείωσε, δε, ότι οι αλλαγές θα επιλύσουν ζητήματα, όπως η συμβατότητα με το Κοινοτικό Δίκαιο, που δεν δοκιμάστηκε όταν εισήχθησαν στην ελληνική πραγματικότητα.

Ο κ. Ταχιάος ξεκαθάρισε πως η εθνική συμμετοχή σε νέα έργα παραχώρησης είναι πολύ δύσκολη, δεδομένων των δημοσιονομικών στόχων της χώρας. «Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν τα συζητάμε. Αλλά δεν μπορούμε να ξεχνάμε ότι τα έργα παραχώρησης μεταφέρουν στον χρήστη ένα -συχνά μεγάλο- μέρος του κόστους. Πρέπει να δούμε πρώτα τις πρότυπες προτάσεις και μετά θα συζητήσουμε εάν, πότε και με ποιους όρους θα καταβληθεί συμμετοχή του δημοσίου», είπε.

Έβαλε όμως στην εξίσωση το ζήτημα της εκπαίδευσης των χρηστών ότι κάποια πράγματα πρέπει να τα πληρώνουν, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι και αυτό θέλει συζήτηση. Επανέλαβε, δε, ότι και το εργαλείο των ΣΔΙΤ έχει «ταβανιάσει», καθώς και οι πληρωμές διαθεσιμότητας έχουν ένα όριο ως ποσοστό του ΑΕΠ, το οποίο δεν είναι άπειρο. «Εγχειρήματα που μεταφέρουν στις μελλοντικές γενιές βάρος που δεν είμαστε σίγουροι ότι μπορούν να σηκώσουν δεν γίνονται εξαρχής αποδεκτά», συμπλήρωσε ο κ. Ταχιάος, καταλήγοντας πως «πρέπει να είμαστε ειλικρινείς και η πραγματική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα είναι να κοιτάς τον Έλληνα στα μάτια και να του λες την αλήθεια».

Μ. Μουστάκας (Όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ): στο σημερινό μοντέλο παραχωρήσεων και ΣΔΙΤ υπάρχει ανισομερής κατανομή ευθυνών και ρίσκου

«Υπάρχουν σημεία που χρήζουν βελτίωσης στο μοντέλο των παραχωρήσεων και των ΣΔΙΤ και τα οποία δημιουργούν δικαιολογημένες -κατά τη γνώμη μου- επιφυλάξεις», παρατήρησε ο Μάνος Μουστάκας, Γενικός Διευθυντής Επιχειρηματικής Ανάπτυξης και Εκτελεστικό Μέλος ΔΣ του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ.

Όπως είπε, «το μοντέλο των συγχρηματοδοτούμενων έργων βασίζεται στη θεωρία ότι προκειμένου να επιτύχει κατά το μέγιστο δυνατό, πρέπει ο κάθε αντισυμβαλλόμενος να αναλαμβάνει να διαχειρίζεται εκείνα τα θέματα του έργου που μπορεί καλύτερα να αντιμετωπίσει, ώστε να αξιοποιείται το συγκριτικό του πλεονέκτημα και να δημιουργείται προστιθέμενη αξία. Αυτή η πολύ απλή προσέγγιση, αν και ακολουθήθηκε και στην Ελλάδα επί δεκαετίες, ξαφνικά αρχίζει να απουσιάζει στα νέα έργα».

Επεσήμανε ότι παρότι συλλήβδην ο ιδιωτικός τομέας προειδοποίησε κατά την περίοδο προετοιμασίας των έργων, τόσο για την ωριμότητά τους όσο και για την ανισομερή και αναποτελεσματική κατανομή των ευθυνών των έργων, οι ανησυχίες αυτές δυστυχώς δεν εισακούστηκαν.

«Άρα βρισκόμαστε όλοι οι επενδυτές να πρέπει να αναλάβουμε ευθύνη για θέματα που πρακτικά είναι εκτός σφαίρας ελέγχου μας, όπως π.χ. την τήρηση του χρονοδιαγράμματος ως προς την μελέτη και την κατασκευή, όταν την ίδια στιγμή σε έργα οδοποιίας δεν υπάρχει δέσμευση από το Δημόσιο για θέματα μετακίνησης δικτύων ή για συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα διάθεσης γης, ή ακόμα και διαθεσιμότητας νερού σε περίπτωση αρδευτικού έργου», είπε.

Ο κ. Μουστάκας συμπλήρωσε ότι «συχνά υπάρχει και μία ανισορροπία μεταξύ των οικονομικών δεδομένων όταν μελετήθηκε ένα έργο για να δημοπρατηθεί και των πραγματικών συνθηκών στην αγορά όταν ήρθε η ώρα του διαγωνισμού».

Κατά συνέπεια, οι προβλέψεις για τις πληρωμές διαθεσιμότητας, δηλ. το μέγιστο της συμβολής του Δημοσίου, έχουν γίνει με δεδομένα κόστους που από τον χρόνο σύνταξης της προμελέτης της Υπηρεσίας μέχρι τον διαγωνισμό έχουν αυξηθεί δυσθεώρητα, με αποτέλεσμα το έργο να μην είναι χρηματοδοτήσιμο ακόμα και με μηδενική έκπτωση.

Καταλήγοντας, τόνισε ότι «τα συγχρηματοδοτούμενα έργα είναι επωφελή και ελκυστικά, αρκεί να προετοιμάζονται με τις απλές και δοκιμασμένες λογικές που επιτυχημένα έχουμε χρησιμοποιήσει στο παρελθόν, αξιοποιώντας ουσιαστικά και τον μηχανισμό του Διαλόγου μεταξύ των υποψηφίων και των αναθετουσών αρχών ώστε να είναι αμοιβαία επωφελή».

Γ. Συριανός (ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ): πρέπει να επιμείνουμε στην επέκταση του χρόνου του Ταμείου Ανάκαμψης

Για την Αττική, τις νέες υποδομές που έχει ανάγκη αλλά και το τι θα γίνει όταν θα ολοκληρωθούν κομβικά έργα όπως αυτό του Ελληνικού, μίλησε μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος ΣΤΕΑΤ και Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ, Γιώργος Συριανός.

Σύμφωνα με τα όσα σημείωσε, σε πρώτη φάση πρέπει να δούμε τις σημερινές συνθήκες όπως έχουν διαμορφωθεί και τα προβλήματα που έφερε η κρίση.

«Υπάρχει πρόβλημα πόρων. Οι πόροι συναρτώνται άμεσα με τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, του τρόπου με τον οποίο μπορεί να γίνει η ορθή διαχείριση τους – μιας διαδικασίας η οποία εκ των πραγμάτων μπορεί να οδηγήσει σε λαθεμένες κατευθύνσεις εάν δεν καθοριστεί ένας διαφορετικός τρόπος» είπε και πρόσθεσε ότι «πρέπει να επιμείνουμε στην επέκταση του χρόνου του Ταμείου Ανάκαμψης».

Όπως ανέφερε ο κ. Συριανός, «υπάρχουν τα έργα παραχώρησης τα οποία ήδη προβλέπουν την κατάθεση ενός πολύ μεγάλου ποσού κατά την ανάληψη του έργου. Τα ποσά αυτά μετά από 14 χρόνια και μιας διαδικασίας που ακολουθήθηκε μετά το μνημόνιο όπου η χώρα υπέστη τρομακτικά προβλήματα, κρίσεις – δεν είναι δυνατόν σήμερα να πηγαίνουν για την αποπληρωμή του χρέους και όχι για την κατασκευή έργων σε περιοχές που πάσχουν ιδιαίτερα, όπως είναι η Αττική».

Ζητώντας του να γίνει πιο συγκεκριμένος για τις προτάσεις που έθεσε, ο κ. Συριανός επεσήμανε ότι πρέπει «να φύγουμε από το σήμερα» και αφού «υπάρχει πλήρης μη καταβολή χρημάτων από το ελληνικό δημόσιο, εκ των πραγμάτων προκύπτει η ανάγκη σκιωδών διοδίων, καθώς δεν είναι κοντά αλλά σε 4 κυβερνήσεις από σήμερα».

Συμπερασματικά, ο κ. Συριανός, κατέληξε στο ότι στην Αττική επικρατεί «ένα χάος, με άσχημες κυκλοφοριακές συνθήκες και μεγάλα προβλήματα» και μια από τις λύσεις είναι αυτή που εφαρμόστηκε στο Παρίσι και αφορά τις υπόγειες κατασκευές.

Π. Παπανικόλας (ΟΛΥΜΠΙΑ ΟΔΟΣ – ΓΕΦΥΡΑ Α.Ε. – VINCI CONCESSIONS): πρόβλημα για την υλοποίηση των παραχωρήσεων οι παλιές μελέτες – Ανάγκη για αλλαγές με έμφαση στην κλιματική αλλαγή και τα αντιπλημμυρικά έργα

Στην πορεία των Παραχωρήσεων και των ΣΔΙΤ αναφέρθηκε ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΟΛΥΜΠΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. – Πρόεδρος της ΓΕΦΥΡΑ Α.Ε. – Διευθυντής Ελλάδας, VINCI Concessions, Παναγιώτης Παπανικόλας.

Ο κ. Παπανικόλας ανέφερε πως σε εθνικό επίπεδο το δίκτυο ύστερα από τη δημοπράτηση του ΒΟΑΚ και τα οδικά ΣΔΙΤ είναι καλυμμένο και ασφαλές με εξαίρεση τον οδικό άξονα Πάτρα-Πύργος που κατασκευάζεται.

Τόνισε, ωστόσο, ότι στην Ελλάδα τα έργα παραχώρησης αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα ως προς την υλοποίησή τους καθώς κατασκευάζονται με μελέτες του 2008. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στο Πάτρα-Πύργος και γίνονται διαρκώς αλλαγές σε συνεννόηση με το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.

Τόνισε, δε, ότι χρειάζονται να υπάρξουν βασικές αλλαγές με βασικότερη την περιβαλλοντική προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή καθώς και την ανάγκη για υλοποίηση αντιπλημμυρικών έργων.

Σχετικά με το ζήτημα της εξοικονόμησης ενέργειας ανέφερε ενδεικτικά ότι το 60% στην Ολυμπία Οδό παράγεται από ΑΠΕ, ενώ εγκαθίστανται και ηλιακά πάνελ.

Πρόσθεσε, δε, ότι οι παραχωρήσεις συμβάλλουν σημαντικά στην άνεση και κυρίως την ασφάλεια των οδηγών και για αυτό το λόγο οι χρήστες καλούνται να πληρώνουν στους οδικούς άξονες.

Για τους οδικούς άξονες που διαχειρίζεται η VINCI Concessions ο κ. Παπανικόλας ανέφερε ότι στο Κόρινθος-Πάτρα τα τροχαία έχουν μειωθεί κατά 96%, ενώ λειτουργούν σε 24ωρη βάση υπηρεσίες οδικής ασφάλειας.

Επιπλέον, οι παραχωρησιούχοι βελτιώνουν την οδική ασφάλεια προχωρώντας σε έργα συντήρησης των υποδομών, καθώς είναι υποχρεωμένοι να παραδώσουν τα έργα σε άριστη κατάσταση.

C. Graffi (AECOM): παράδειγμα για όλη την Ευρώπη οι παραχωρήσεις και τα έργα ΣΔΙΤ στην Ελλάδα

Ο Transport Director Continental Europe AECOM, Costanzo Graffi, τόνισε ότι στο σύνολό τους οι παραχωρήσεις και τα ΣΔΙΤ στην Ελλάδα αποτελούν παράδειγμα σε όλη την Ευρώπη για το πως μία μία κυβέρνηση όπως η ελληνική κατάφερε παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε η οικονομία της να πραγματοποιήσει μεγάλα έργα.

Όσον αφορά τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κατασκευή και τη διαχείριση των έργων στη χώρα μας σχολίασε ότι έχουν συγκεντρώσει σημαντικη εμπειρία στις παραχωρήσεις και τα ΣΔΙΤ.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι Έλληνες ειδικοί να διδάσκουν στην Ευρώπη πως γίνονται τα έργα αυτά. Πρόσθεσε σε αυτό το σημείο ότι τα έργα αυτά μπορεί να μην είναι τέλεια, αλλά κανείς δεν αμφιβάλλει για το γεγονός ότι είναι λειτουργικά. Γεγονός, το οποίο δείχνει ότι υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν στο μέλλον σχετικά με την υπογραφή των συμβάσεων για τα ΣΔΙΤ και τις παραχωρήσεις.

Για τη δράση της AECOM στην Ελλάδα ανέφερε ότι η εταιρεία παρέχει λύσεις speed engineering και αντιμετωπίζει προκλήσεις στα έργα που αναλαμβάνει καθώς αυτά έχουν γίνει με προδιαγραφές που έχουν δημοπρατηθεί πριν από μερικά χρόνια με αποτέλεσμα να υπάρχει ελάχιστο έως καθόλου περιθώριο για καινοτομία.

Σχολίασε, δε, ότι υπάρχουν οι δυνατότητες για να δούμε καινοτομίες στα έργα καθώς υπάρχουν πλέον τα κατάλληλα εργαλεία. Επίσης, ανέφερε ότι υπάρχει μία γεννιά έργων συντήρησης που πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή.

Χ. Ράδος (RACE Σύμβουλοι Μηχανικοί): οι μελετητές είναι εν δυνάμει “συνέταιροι” για κατασκευαστές και παραχωρησιούχους

Για το ρόλο των μελετητών στη συντήρηση υφιστάμενων έργων και στην ανάπτυξη νέων μίλησε από το βήμα του 7oυ Συνεδρίου Υποδομών – Μεταφορών, ο Χρήστος Ράδος, Διευθύνων Εταίρος της RACE Σύμβουλοι Μηχανικοί.

«Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών πρέπει να είναι σε θέση να καταλάβει πώς ένα έργο μπορεί να γίνει ελκυστικό για τους επενδυτές, λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι το λογιστικό κέρδος που εγγράφουν οι κατασκευαστικές εταιρείες δεν ισούται με το οικονομικό κόστος των επενδυτών», είπε ο ίδιος, επισημαίνοντας πως «η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου είναι η μοναδική που επιμένει στην επιλογή των έργων και στο εξής πρέπει να ενισχύσει το ρυθμιστικό πλαίσιο για την αξιολόγηση και την προτεραιοποίηση των έργων».

Σύμφωνα με τον κ. Ράδο, από την πλευρά τους, οι επενδυτές θα πρέπει να ενημερώνουν τη πολιτεία σχετικά με την προέλευση των πόρων που θα χρηματοδοτήσουν ένα έργο.

Επίσης, τα υπόλοιπα ερωτήματα στα οποία θα πρέπει να απαντήσει ένας επενδυτής είναι αν το εκάστοτε έργο παράγει χειροπιαστό αποτέλεσμα για τους τελικούς χρήστες, αν είναι συμβατό με τις εξαγγελίες της κυβέρνησης, σε ποιες προκλήσεις ανταποκρίνεται και αν τυγχάνει κοινωνικής αποδοχής και υποστήριξης.

«Η μελέτη ενός έργου γεννά κόστη. Στη νοτιοανατολική Ευρώπη, η μελέτη αφορά στο 9,5% του προϋπολογισμού ενός έργου, όταν στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό είναι μικρότερο του 3% για τα έργα παραχώρησης», ανέφερε ο κ. Ράδος, καταλήγοντας πως «οι παραχωρησιούχοι και οι κατασκευαστές δε θα έπρεπε να βλέπουν τους μελετητές ως υπεργολάβους, αλλά ως εν δυνάμει συνεταίρους».