Πάτρα: μια πόλη που κάνει τα εύκολα, δύσκολα

1. Για το επίκαιρο θέμα του τρένου

Πόλεις που εφάπτονται στη θάλασσα έχουν «στραμμένο το πρόσωπό» τους σ΄αυτήν. Το κέντρο τους διαμορφώνεται κατά μήκος της ακτής και η μεγέθυνσή τους παίρνει ένα σχήμα επίμηκες (σε αντίθεση με τους ομόκεντρους κύκλους που συμβαίνει συνήθως) προσπαθώντας να αυξήσουν τον τρόπο η τα σημεία επικοινωνίας μαζί της, πετυχαίνοντας έτσι έναν διαρκή «διάλογο», πράγμα που τις καθιστά προνομιακές. 

Στην Πάτρα που έχει το ιδιαίτερο «δώρο» της θάλασσας, υπάρχουν δύο εμπόδια που κάνουν δύσκολο εως αδύνατο αυτόν τον διάλογο: το πρώτο εμπόδιο, ένα σημαντικό τμήμα της παραλίας είναι περιφραγμένο με τοίχους και κάγκελα και άλλες κατασκευές και το δεύτερο εμπόδιο, κατά μήκος όλου του μετώπου της πόλης, αλλού κοντά στη θάλασσα και αλλού πιο μέσα, υπάρχει η μόνιμη διακοπή του ιστού της πόλης από την σιδηροδρομική γραμμή.

Και στις δύο περιπτώσεις, από κάποιες «πόρτες» περνάει κανείς για να βρεθεί στην παραθαλάσσια ζώνη. Ιδιαίτερα στη σιδηροδρομική γραμμή κλείνουν και αυτές οι «πόρτες» όταν περνούν τρένα, με αποτέλεσμα σε πολλά τμήματα μάλιστα να διχοτομείται η πόλη.

Σήμερα το γεγονός ότι η σιδηροδρομική γραμμή διέρχεται μέσα από τη ραχοκοκαλιά της πόλης (κληρονομιά της αρχικής εγκατάστασης) συνιστά ένα μεγάλο πλεονέκτημα, το να μπορεί να φθάνει το τρένο στο κέντρο της πόλης και ένα μεγάλο μειονέκτημα, όπως προαναφέρθηκε, το να διακόπτει δηλαδή, την συνέχεια του πολεοδομικού ιστού και να καθιστά δύσκολη την πρόσβαση στο θαλάσσιο μέτωπο.
Πραγματική λύση στο μεγάλο αυτό θέμα της Πάτρας είναι: Αφ΄ενός, να ελευθερωθεί η πόλη από τη διχοτόμηση κ.λπ.

Αφ΄ετέρου, να διατηρηθεί η σπάνια ευκαιρία να μπαίνει το τρένο στην καρδιά της πόλης, (επιδίωξη κάθε πολεοδομικού σχεδιασμού), που σημαίνει μεταξύ άλλων, μεγιστοποίηση της εξυπηρέτησης των πολιτών, οικονομία στην πρόσβαση, μείωση του συνολικού χρόνου του ταξιδιού κ.λπ. Μία πρόταση που μπορεί να ικανοποιήσει και τους δύο αυτούς στόχους, με εφικτή δαπάνη και περιορισμένους χρόνους κατασκευής.

Ο ΣΤΑΘΜΟΣ

Προς αυτή την κατεύθυνση η επιλογή του σταθμού του Αγίου Διονυσίου είναι η πλέον ενδεδειγμένη, ως διαθέσιμος χώρος στο κέντρο της πόλης και μάλιστα σε ένα σημείο που μπορεί να αναδειχθεί σε κόμβο υπηρεσιών και λειτουργιών της πόλης.

Σταθμός οριστικός, τερματικός (κεφαλής) και διάταξή του σε δύο επίπεδα:

α) το κάτω επίπεδο, ισόγειο ως προς την οδό Ηρώων πολυτεχνείου και προσβάσιμο από αυτήν, με πολλές από τις υπηρεσίες διοίκησης και λειτουργίας του, καθώς και εμπορικό τμήμα εξυπηρέτησης ταξιδευόντων.

β) το πάνω επίπεδο (όροφος), στο οποίο διαρρυθμίζονται ίσως 6 γραμμές, με τις απαραίτητες πλατφόρμες, ράμπες, κλιμακοστάσια κ.λπ. όπως και κάποιες αναλογούσες υπηρεσίες ορόφου (ενδεικτικό παράδειγμα, ο τερματικός σταθμός Eurostar στο St. Pancras του Λονδίνου).

Η ΓΡΑΜΜΗ

Το τμήμα της νέας διπλής γραμμής, πάνω στο χώρο της υφιστάμενης χάραξης και ιδιοκτησίας, από τον Άγιο Διονύσιο μέχρι μετά την οδό Κανελλοπούλου, να κρατηθεί στο ύψος του πάνω επιπέδου του σταθμού, με μία προσεγμένη και λεπτή ως προς την εμφάνιση υπερκατασκευή (γέφυρα).

Με στόχο:

1. Πραγματική απελευθέρωση της πόλης από το φράγμα, δηλαδή ουσιαστική ενοποίηση του ιστού της πόλης, με διέλευση ίσως και όλων των κάθετων δρόμων από και προς την παραλία, ευνοϊκές λύσεις κυκλοφορίας πεζών και οχημάτων.

2. Αρκετό η τουλάχιστον περισσότερο πράσινο στο επίπεδο του εδάφους και πιθανή βελτίωση χωρητικότητας κάποιου από τους κατά μήκος εφαπτόμενους δρόμους.

3. Διαφορά κόστους σε σχέση με την υπογειοποίηση με εξ’ ίσου επίτευξη του κύριου στόχου.

4. Λειτουργία του τρένου σε καθεστώς ύψιστης ασφάλειας κυρίως για τη ζωή της πόλης.

5. Σε αντίθεση με την επί εδάφους εφαρμογή, εξοικονόμηση χρόνου, τόσο για την ζωή της πόλης, όσο και για το τρένο.

Για την πόλη: υπολογίζοντας ότι η συχνότητα των δρομολογίων θα αυξηθεί κατακόρυφα, επειδή όλοι οι παράγοντες θα αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματα του σύγχρονου τρένου, οπότε αναπόφευκτα θα ήταν συχνότατες οι διακοπές της κυκλοφορίας σε επίπεδο εδάφους, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Για το τρένο: η διέλευση σε διαφορετικό επίπεδο επιτρέπει την εφαρμογή υψηλότερων ταχυτήτων και κατά την είσοδο στην πόλη και από την εκκίνηση κατά την αναχώρηση, στοιχείο πολύ σημαντικό στον υπολογισμό της συνολικής διαδρομής του ταξιδιού.

ΓΡΑΜΜΗ ΠΑΤΡΑ-ΠΥΡΓΟΣ-ΟΛΥΜΠΙΑ κ.λπ.

Με εκκίνηση από τον σταθμό του Αγίου Διονυσίου και ακολουθώντας την ίδια διαδρομή μέχρι τα Μποζαϊτικα, θα υπάρχει διακλάδωση με στροφή και διαδρομή παράλληλα ή δίπλα στην οδική περιμετρική προς Μιντιλόγλι και επέκεινα, με στόχο να μην τεμαχίζεται η πόλη, ελαχιστοποιώντας έτσι και μεταθέτοντας την όποια επιβάρυνση στην περίμετρό της.

Μπορεί η διαδρομή της περιμετρικής να μην είναι εύκολη και να μην είναι φθηνή, όμως το έργο δεν θα αφορά την πόλη της Πάτρας αλλά την επέκταση προς την δυτική Πελοπόννησο. Αυτό θα κάνει εφικτή την άμεση ολοκλήρωση της κατασκευαζόμενης γραμμής Αθήνα-Πάτρα και χρονικά και ως δαπάνη. Και επίτευξη της σημαντικότατης παραμέτρου ότι τεχνικά και λειτουργικά θα ενοχληθεί στον χαμηλότερο βαθμό η πόλη, επιτυγχάνοντας όμως σχεδόν το ιδεατό αποτέλεσμα.

ΤΟ ΝΕΟ ΛΙΜΑΝΙ

Στην χάραξη που προαναφέρθηκε θα συνδεθεί και το νέο λιμάνι της Πάτρας με μία μονή ευθεία γραμμή επί η δίπλα στον Γλαύκο, απο την προκυμαία μέχρι την διασταύρωση με την γραμμή Πάτρα-Πύργος. Αυτή η διαδρομή θα έχει ελάχιστες επιπτώσεις στην συνοχή και τη λειτουργία της πόλης, διότι το ποτάμι αυτό με τις παραγλαύκιες οδούς αποτελούν ήδη μία τετελεσμένη διακοπή. Με τη συνολική αυτή νέα διαδρομή αποτρέπεται η διέλευση από όλο το μήκος της πόλης, το σύνολο της εμπορευματικής σιδηροδρομικής κυκλοφορίας, όχι μόνο της ίδιας της πόλης, αλλά και κυρίως όλης της Δυτικής Πελοποννήσου που μετά βεβαιότητος θα αυξηθεί κατά πολύ.

2. Για το επίκαιρο θέμα της εσωτερικής κυκλοφορίας στο κέντρο της πόλης

ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Η γεωγραφική θέση του κέντρου της πόλης σε ένα στενό χώρο ανάμεσα στη θάλασσα και στον λόφο του Αλσυλίου, έχει συντελέσει ώστε όλη η κεντρική περιοχή και κατά συνέπεια όλη η πόλη να λειτουργεί και να επικοινωνεί δια μέσου μόλις 5 δρόμων στην κατεύθυνση του κύριου άξονα (Βορράς-Νότος). Η όποια αύξηση της πόλης προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, θα συνεχίσει να επιβαρύνει την λειτουργία αυτής της ζώνης.

Αποκλεισμός της κυκλοφορίας οχημάτων της ζώνης του κέντρου, με συνολική πεζοδρόμηση, θα επιφέρει ολοκληρωτικό έμφραγμα στην λειτουργία της πόλης, ενώ θα ευνοήσει την πρόσβαση των πεζών, μόνο σ΄αυτήν την συγκεκριμένη περιοχή.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ

1) α. Με στόχο να ελαφρυνθεί η πίεση στους οδικούς άξονες του κέντρου, πρέπει σαφώς να είναι σε λειτουργία η Μικρή Περιμετρική για μετάβαση από τη μία πλευρά στην άλλη για μεγαλύτερες απόστασεις.
β. Να ανοίξει είσοδος της Μεγάλης Περιμετρικής στο ύψος των Συχαινών.
γ. Να διαπλατυνθεί λίγο η Όθωνος-Αμαλίας και να γίνει διπλής κατεύθυνσης, για να ελαφρυνθεί η Αγίου Ανδρέου που είναι ανάμεσα στα καταστήματα.

2) Στους υφιστάμενους 5 δρόμους να προστεθούν και 2 ακόμη. Η Κανακάρη, έστω και δύσχρηστη λόγω υψομετρικών ανωμαλιών και η Καραϊσκάκη, έστω και μακροπρόθεσμα λόγω δύσκολης διάνοιξης (θα απαιτηθεί μία μικρή σήραγγα) με άφιξη του δρόμου στην Καρόλου και δια της Αλσυλίου, σύνδεση με το νεοκατασκευασθέν τμήμα της Κανακάρη, το οποίο θα πρέπει να έχει το πλάτος για δύο κατευθύνσεων κυκλοφορία.

3) Σύστημα προνομιακής (όχι αποκλειστικής) κυκλοφορίας των πεζών, σ΄αυτήν την στενή περιοχή του κέντρου, εις τρόπον ώστε να μην προκαλείται έμφραγμα στη δυνατότητα διέλευσης οχημάτων.

ΠΡΟΤΑΣΗ: «ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ» (METROBUS)

Να κλείσει στη γενική κυκλοφορία αποκλειστικά ένας μόνο άξονας, που αποτελείται από την οδό Κωνσταντινουπόλεως και την οδό Μαιζώνος και να δοθεί αποκλειστικά στη διέλευση των λεωφορείων και προς τις δύο κατευθύνσεις.

Να στενέψει το πλάτος του οδοστρώματος, όσο απαιτείται για δύο λωρίδες λεωφορείων αντίθετης κατεύθυνσης, ενώ ταυτόχρονα να διευρυνθεί το πεζοδρόμιο μόνο από τη μία πλευρά, όσο γίνεται περισσότερο, ακόμη και εις βάρος του απέναντι (πεζοδρομίου), με στόχο να εξασφαλισθεί παράλληλα με τον λεωφορειόδρομο, μία κατά μήκος συνεχόμενη «πλατεία» που θα διασχίζει όλη την κεντρική ζώνη της πόλης από την Αγία Σοφία μέχρι την Τριών Ναυάρχων, στο βαθμό που είναι εφικτό.

Δύο αφετηρίες λεωφορείων στην αρχή και στο τέλος του άξονα, δηλαδή στην Αγία Σοφία και στον σιδηροδρομικό σταθμό του Αγίου Ανδρέου. Στην Αγία Σοφία θα είναι η αφετηρία όλων των γραμμών που έχουν κατεύθυνση προς την νότια και δυτική πλευρά της πόλης και έξω. Στον σταθμό του Αγίου Ανδρέου θα έχουν αφετηρία όλες οι γραμμές με κατεύθυνση προς τη βόρεια πλευρά της πόλης και έξω. Σ΄αυτόν τον διάδρομο θα τρέχουν και οι γραμμές που είναι σε διέλευση ήδη προς τις δύο πλευρές.

Με ένα σύστημα τηλεματικής και έλεγχο από τις δύο αφετηρίες μπορεί να εξασφαλισθεί η διαρκής διέλευση λεωφορείων σε πολύ σύντομο χρόνο, από όλη την κεντρική ζώνη χωρίς προσκόμματα και μποτιλιαρίσματα. Ένα είδος «λεωφορειομετρό». Μία ταχύτατη (συγκοινωνία) διέλευση όλης της κεντρικής ζώνης της πόλης, με κόστος εγκατάστασης σχεδόν… μηδέν.

Το σύστημα θα συμπληρώνεται με ένα πάρκινγκ στην περιοχή κάθε αφετηρίας, φυλασσόμενο με υπολογισμένη πληρωμή, που όμως οι επιβάτες των οχημάτων θα παραλαμβάνουν δωρεάν ημερήσια εισιτήρια. Σε δεύτερο βαθμό προνομιακής κυκλοφορίας δημόσιας συγκοινωνίας μπορεί να οργανωθεί η διέλευση μέσω κάθετης οδού (π.χ. οδού Σμύρνης) προς τις ήδη λειτουργούσες νοτιοανατολικές κατευθύνσεις.

Το δίκτυο κυκλοφορίας για πεζούς περιλαμβάνει, πέραν της διαδρομής Κωνσταντινουπόλεως-Μαιζώνος, διαπλάτυνση του πεζοδρομίου της οδού Όθωνος-Αμαλίας, από τον σιδηροδρομικό Σταθμό του Αγίου Διονυσίου μέχρι την Τριών Ναυάρχων, και βέβαια μία ευρεία ζώνη επί της παραλίας.

Επίσης στους κάθετους δρόμους: Σατωβριάνδου, Αγίου Νικολάου, Πατρέως και Τριών Ναυάρχων, διαμόρφωση για την κατά προτεραιότητα (ίσως και αποκλειστική) κυκλοφορία των πεζών με διέξοδο στη θάλασσα και σύνδεση με την άνω πόλη, με την εγκατάσταση από μία κυλιόμενη σκάλα, που θα λειτουργεί με φωτοκύτταρα. Το δίκτυο μπορεί να πυκνώσει εις όφελος των πεζών, αλλά κυρίως σε δρόμους με κατεύθυνση κάθετα προς την θάλασσα.

Έτσι εξασφαλίζεται ένας κάναβος προνομιακής κυκλοφορίας πεζών και πρόσβασής τους σε όλη την εμπορική περιοχή του κέντρου, ενώ ταυτόχρονα δεν αποκλείεται ολοσχερώς η προσέλευση οχημάτων (τροφοδοσίας κ.λπ.) και η δυνατότητα διέλευσης και προσβάσεων στο κέντρο, με την οργάνωση ήπιας και στοχευμένης κυκλοφορίας τους.

Ιδιαίτερης σημασίας θα είναι η αναφερθείσα εγκατάσταση των συγκεκριμένων κυλιόμενων κλιμάκων, για την επίτευξη της σύνδεσης της Πάνω με την Κάτω πόλη για τους πεζούς, τόσο με τις περιοχές κατοικίας, όσο και με τον πράσινο λόφο.

Τιμόθεος Ζαχαριάδης

Αρχιτέκτων

*Οι απόψεις που διατυπώνονται στα άρθρα γνώμης αναγνωστών και φιλοξενούνται στον ιστότοπό μας δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις θέσεις του Ypodomes.com