Ο θρύλος των υδροηλεκτρικών έργων – Μια διαδρομή από το 1950 μέχρι σήμερα

άρθρο από τους Ιωάννη Στεφανάκο τ. Επίκ. Καθηγητή ΕΜΠ και  Κωνσταντίνο Νικητόπουλο ΟΜΕΚ Α.Ε.

Η πορεία των Υδροηλεκτρικών Έργων στην Ελλάδα είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ιστορία της ΔΕΗ. Στις 20 Ιουλίου 1950 υπογράφτηκε σύμβαση μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της αμερικανικής εταιρείας EBASCO, με την οποία η τελευταία αναλάμβανε την ανάπτυξη και τη λειτουργία εθνικού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας. Στις 7 Αυγούστου 1950 ιδρύθηκε η ΔΕΗ. Κατευθυντήριος άξονας ήταν η παραγωγή φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας για τη στήριξη της αστικής ανάπτυξης και του εκβιομηχανισμού της χώρας.

Πριν από την ίδρυση της ΔΕΗ είχαν τεθεί σε λειτουργία πολύ μικρά Υδροηλεκτρικά Εργοστάσια την περίοδο 1927 – 1931, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος περίπου 6MW. Το πρώτο ενεργειακό πρόγραμμα εκπονήθηκε την περίοδο 1951-1955 από την EBASCO -η οποία είχε αναλάβει την ευθύνη οργάνωσης και λειτουργίας της ΔΕΗ, με κεφάλαια προερχόμενα από το Σχέδιο Μάρσαλ και τις ιταλικές πολεμικές αποζημιώσεις. Τα έργα του πρώτου προγράμματος περιλάμβαναν τον ατμοηλεκτρικό σταθμό Αλιβερίου, τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς Λούρου, Άγρα και Λάδωνα, καθώς και την κατασκευή γραμμών μεταφοράς για τη διασύνδεση όλων αυτών των σταθμών.

Με το δεύτερο ενεργειακό πρόγραμμα που εκπόνησε η ελληνική πλέον διοίκηση της ΔΕΗ, μετά τη λήξη της σύμβασης με την Ebasco το καλοκαίρι του 1955, οριστικοποιήθηκε η οργάνωση και η μορφή της εκμετάλλευσης της παραγωγής και της διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, τέθηκαν σε λειτουργία ο ατμοηλεκτρικός σταθμός Πτολεμαΐδας και ο υδροηλεκτρικός σταθμός Ταυρωπού. Μέχρι το 1960, μέσα σε μια δεκαετία λειτουργίας της ΔΕΗ, εκτός από τα θερμοηλεκτρικά και υδροηλεκτρικά εργοστάσια παραγωγής, κατασκευάστηκαν χιλιάδες χιλιόμετρα γραμμών μεταφοράς και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και πλήθος υποσταθμών μετασχηματισμού του ρεύματος.

Την περίοδο 1950 – 1975 κατασκευάστηκαν οκτώ (8) Μεγάλοι Υδροηλεκτρικοί Σταθμοί ήτοι: Άγρας, Λάδωνας, Λούρος, Ταυρωπός/Πλαστήρας, Κρεμαστά, Καστράκι, Εδεσσαίος και Πολύφυτο, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 1.410 MW.

Την περίοδο 1976 έως και 1996 κατασκευάστηκαν επιπλέον 8 μεγάλοι και 3 μικροί ΥΗΣ ήτοι: Πουρνάρι Ι και ΙΙ, Σφηκιά, Ασώματα, Στράτος Ι και ΙΙ, Πηγές Αώου, Θησαυρός, Πλατανόβρυση, Γκιώνα και Μακροχώρι, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 1.630 MW, στους οποίους περιλαμβάνονται και δύο αναστρέψιμοι Αντλητικοί Σταθμοί, η Σφηκιά και ο Θησαυρός.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί φαίνεται σχηματικά η ταχύτατη ανάπτυξη των μεγάλων ΥΗΕ, ιδιαίτερα κατά την 30ετία 1960-1990 από τη ΔΕΗ. Η μεγάλη κάμψη άρχισε από το 1997, μετά την ολοκλήρωση της ένταξης στο σύστημα των μεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων του Νέστου (Θησαυρός και Πλατανόβρυση).

Έκτοτε λόγω των άστοχων, λίαν επιεικώς, ενεργειών των διοικήσεων της ΔΕH και παρά τις επίμονες εισηγήσεις των Στελεχών των Υδροηλεκτρικών Έργων, το μόνο μεγάλο ΥΗΕ που εντάχθηκε στο σύστημα είναι αυτό του Ιλαρίωνα το 2013, με τα μακροπρόθεσμα ιδιαίτερα δυσμενή αποτελέσματα που ζούμε σήμερα, λόγω της πλήρους επικράτησης του εισαγόμενου φυσικού αερίου.

Η προσθήκη εγκατεστημένης ισχύος των Υδροηλεκτρικών Έργων στην Ελλάδα

Πρόσωπο κλειδί και πρωτοπόρος για την ανάπτυξη των Υδροηλεκτρικών Έργων στην Ελλάδα υπήρξε ο αείμνηστος Σταύρος Νικολάου (1920-2003). Διετέλεσε πρώτος Καθηγητής στο ΕΜΠ στην Έδρα των Υδραυλικών – Υδροδυναμικών Έργων ΙΙ, την περίοδο 1969-1982.

Ο καθηγητής Νικολάου υπήρξε απόφοιτος του Κολλεγίου Αθηνών και μετέπειτα του ΕΜΠ στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής. Στη συνέχεια μετέβη στην Αμερική, όπου έκανε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο περίφημο για την εποχή του Ινστιτούτο Προκεχωρημένων Υδροδυναμικών Ερευνών της Iowa (στο οποίο στη συνέχεια, ως καθηγητής, απέστειλε με έμμεση μεγάλη οικονομική ενίσχυση (υποτροφίες) έναν μικρό αριθμό σπουδαστών του, – μεταξύ των οποίων και ο δεύτερος συγγραφέας του παρόντος άρθρου – και εξειδικεύτηκε στη μελέτη και την κατασκευή φραγμάτων και υδροηλεκτρικών έργων. Επέστρεψε στην Ελλάδα περί το 1960, ως στέλεχος στην κατασκευή του φράγματος Κρεμαστών, (κατασκευαστής του υπόψη έργου η εταιρία Keiser Eng. & Contractors και μελετητής η εταιρεία ECI).

Ακολούθως (1969) εξελέγη καθηγητής του ΕΜΠ και ενέταξε στη διδασκαλία του τα ειδικά μαθήματα που αφορούσαν το σχεδιασμό των Υδροηλεκτρικών Έργων. Εισήγαγε αμέσως τους σπουδαστές του στη γιγαντιαία κλίμακα των μεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων, η δε παρακολούθηση απαιτούσε υψηλών απαιτήσεων συνδυαστική γνώση των κυριότερων κατευθύνσεων της Σχολής των Πολιτικών Μηχανικών (Υδραυλικά, Γεωτεχνικά, Δομοστατικά).

Πως αλλιώς από γιγαντιαία θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί η κλίμακα των Υδροηλεκτρικών Έργων, όταν παρουσιάζουν τεχνικά χαρακτηριστικά όπως ο όγκος των 12 εκ. m3 επιχωμάτων του φράγματος Θησαυρού, (ισοδύναμου κόστους με τα επιχώματα του Αυτοκινητόδρομου της Ιόνιας Οδού μήκους 190 χιλιομέτρων), τα 10km σηράγγων του φράγματος Πηγών Αώου και μάλιστα διαμέτρου έως 7,0m, ο υπόγειος σταθμός παραγωγής του φράγματος Στράτου επιφάνειας κατόψεως 1.400 m2 και ύψους ισοδύναμου με δεκαεπταώροφη πολυκατοικία?

Το 1972, ίδρυσε στη ΔΕΗ, με αυστηρά ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, το περίφημο Κλιμάκιο Μελέτης Υδροηλεκτρικών έργων (ΚΜΥ) με σκοπό τη μελέτη και την κατασκευή υδροηλεκτρικών έργων από Έλληνες μηχανικούς και Ελληνικές κατασκευαστικές Εταιρείες , δεδομένου ότι, μέχρι τότε, τόσο η μελέτη όσο και η κατασκευή αναλαμβάνονταν από μεγάλους Οίκους του εξωτερικού.

Μέσα σε μόλις τρία (3) χρόνια, λόγω της πολύ ισχυρής προσωπικότητας, της εξαιρετικής ευφυίας, της απαράμιλλης τεχνικής συγκρότησης και της εντιμότητας του καθηγητή Νικολάου, όσο και τον ενθουσιασμό των νέων και λαμπρών μηχανικών που ο ίδιος ενέταξε στο δυναμικό του ΚΜΥ και της ΔΑΥΕ στη συνέχεια, άρχισε η κατασκευή του πρώτου ελληνικής κατασκευής Υδροηλεκτρικού Έργου, του φράγματος Πουρναρίου στον Άραχθο, το οποίο ολοκληρώθηκε και άρχισε να παράγει ενέργεια μέσα στον ελάχιστο χρόνο, για τα ελληνικά δεδομένα, των τεσσάρων (4) ετών. Ακολούθησε η μελέτη και η κατασκευή πολλών άλλων μεγάλων έργων (Σφηκιά & Ασώματα στον Αλιάκμονα, Στράτος στον Αχελώο, Πηγές Αώου κ.ά.).

Ο καθηγητής Νικολάου, δημιούργησε ισχυρές ομάδες νέων Ελλήνων μηχανικών, κυρίως αποφοίτων του ΕΜΠ αλλά και μεγάλων Πολυτεχνείων του εξωτερικού. Οι νέοι αυτοί Μηχανικοί, ηλικίας 25-35 ετών !!!, οι οποίοι μελέτησαν και επέβλεψαν οι ίδιοι την κατασκευή των μεγάλων φραγμάτων της περιόδου από το 1972 και εντεύθεν, πλαισιώθηκαν από λίγους μόνον εμπειρογνώμονες διεθνούς κύρους και έτσι δημιουργήθηκε ένας μοναδικός πυρήνας τεχνογνωσίας στη χώρα, ο οποίος έδωσε ώθηση τόσο σε ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες όσο και σε έλληνες προμηθευτές, με αποτέλεσμα μια πρωτοφανή ανάπτυξη για τα δεδομένα της χώρας. Από την προσπάθεια αυτή δημιουργήθηκαν μόλις μέσα σε μια 20ετία Υδροηλεκτρικά Έργα Εγκατεστημένης Ισχύος 2.300MW περίπου.

Αυτό το μοναδικό στην Ελλάδα τεχνολογικό επίτευγμα, το οποίο ελάχιστοι το γνωρίζουν σήμερα, κατέστη δυνατό διότι οι νέοι αυτοί Μηχανικοί έκαναν προσωπική τους ιδιοκτησία, για να μιλήσουμε με κοινωνιολογικούς όρους, τον στόχο της κατασκευής των μεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων. Και με την ευφυία τους και τον ενθουσιασμό τους το επέτυχαν.
Για λόγους συγκρίσεως, την μεν 10ετία του ’70 το τότε Υπουργείο Δημοσίων Έργων ησχολείτο κυρίως με έργα επαρχιακής οδοποιίας, τη δε δεκαετία του ’80 με κατασκευή πεζοδρομίων και πλατειών!!

2.ΜΕΓΑΛΑ ΥΗΕ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΓΝΩΣΙΑ

Από την ίδρυση του ΚΜΥ το 1972 και μετά, αναπτύχθηκαν τα έργα που περιγράφονται παρακάτω. Tα μεγέθη τους και η τεχνική που ακολουθήθηκε παραμένει εντυπωσιακή ακόμα και σήμερα. Τα έργα αυτά αποτέλεσαν την απαρχή εφαρμογής εξειδικευμένης τεχνογνωσίας στην Ελλάδα, ενώ αποτελούν πρωτοπορία με όρους μεγέθους, τεχνογνωσίας και ανταποδοτικότητας, συγκρινόμενα με οποιοδήποτε άλλο μεταγενέστερο εθνικό έργο υποδομής μέχρι και σήμερα.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει σε δύο Υδροηλεκτρικά Έργα: του Θησαυρού και της Πλατανόβρυσης στον ποταμό Νέστο.
Ο Θησαυρός είναι ένα από τα ψηλότερα φράγματα της Ευρώπης, με ύψος 175 m, μήκος 480m και όγκο 12 εκ. m3. Η παροχή του εκχειλιστή αγγίζει την εντυπωσιακή τιμή των 8.250 m3 /sec.
Το δεύτερο σε μέγεθος υδροηλεκτρικό, αυτό της Πλατανόβρυσης, έχει ύψος 95 m και μήκος 270 m, κατασκευάστηκε δε από κυλίνδρούμενο σκυρόδεμα (RCC), πρωτοπόρα τεχνολογία για την Ελλάδα, με τη χρήση ιπτάμενης τέφρας ως τέταρτο συνθετικό στο μείγμα σκυροδέματος. Το πρωτοποριακό αυτό έργο σχεδιάστηκε από ομάδα υπό τη διεύθυνση του στελέχους της ΔΑΥΕ κας Γιούλας Τσικνάκου και νυν στελέχους του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και υλοποιήθηκε χάριν στις άοκνες προσπάθειές της, εν μέσω μάλιστα ισχυρών αντιδράσεων. Το έργο έτυχε παγκόσμιας αναγνώρισης, λόγω του υψηλού ποσοστού τέφρας και αναφέρεται σε όλα τα Διεθνή Συνέδρια. Τον Απρίλιο του 2007 εγκρίθηκαν οι Εθνικές Προδιαγραφές χρήσης τέφρας, ως πρόσμικτο στο σκυρόδεμα (ΦΕΚ 551-18.04.2007).

ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΡΑΧΘΟΣ
Πουρνάρι

Το Πουρνάρι στον π. Άραχθο, απέχει 4km από την πόλη της Άρτας και τέθηκε σε λειτουργία το 1981. Έχει εγκατεστημένη ισχύ 300 MW και ετήσια παραγωγή ενέργειας 437 GWh. Διαθέτει χωμάτινο φράγμα ύψους 102 m με μήκος στέψης 580 m και όγκο φράγματος 9 εκ. m3 με υπερχειλιστή από σκυρόδεμα και σταθμό παραγωγής τεσσάρων (4) μονάδων.
Η συνολική χωρητικότητα του ταμιευτήρα είναι 730 εκ. m3 και η επιφάνεια κατάκλυσης 20,6 km2.

Πουρνάρι ΙΙ
Το υδροηλεκτρικό έργο Πουρνάρι ΙΙ κατασκευάστηκε κατάντη του ΥΗΣ Πουρναρίου και τέθηκε σε λειτουργία το 2000 με εγκατεστημένη ισχύ 32 MW και ετήσια παραγωγή ενέργειας 52 GWh
Λειτουργεί ως αναρρυθμιστικός ταμιευτήρας, εξασφαλίζοντας τη συνεχή ροή του νερού στην κοίτη και τις εκβολές του ποταμού Αράχθου, καθ’ όλο το έτος, συμβάλλοντας στην ορθολογική και αποτελεσματική αξιοποίηση των αρδευτικών δικτύων της περιοχής.

Το έργο αποτελείται από χωμάτινο φράγμα στην αριστερή όχθη, μήκους περί τα 2km και ύψους περί τα 15m και από υπερπηδητό φράγμα σκυροδέματος για τη διόδευση των πλημμυρικών παροχών, μήκους 130m.

Η συνολική χωρητικότητα του ταμιευτήρα είναι 4,5 εκ. m3 και η επιφάνειά του 0,65 km2.

Στο κτήριο του Σταθμού Παραγωγής στεγάζονται τρείς μονάδες.

ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΩΟΣ
Πηγές Αώου

Ο ΥΗΣ των Πηγών Αώου απέχει 45 km από τα Ιωάννινα και 20 χλμ. βορειοδυτικά του Μετσόβου. Εκτρέπει μικρό μέρος των νερών του ποταμού Αώου προς τον Άραχθο. Τέθηκε σε λειτουργία το 1990 με εγκατεστημένη ισχύ 210 MW και ετήσια παραγωγή ενέργειας 205 GWh. Το κυρίως φράγμα (3 εκ. m3) και το βοηθητικό (500.000 m3) είναι στο οροπέδιο Πολιτσών. Υπάρχουν πέντε (5) ακόμη αυχενικά φράγματα.

Η στέψη των φραγμάτων βρίσκεται στο υψόμετρο 1.349m, η μέγιστη στάθμη λειτουργίας στο υψόμετρο 1.343m, η ελάχιστη στάθμη λειτουργίας στο υψόμετρο 1.315m. Όλα τα παραπάνω φράγματα είναι χωμάτινα με εξωτερικές ζώνες από περιδοτίτη, φίλτρα από αμμοχάλικο και έναν κεντρικό αργιλικό πυρήνα.

Η συνολική χωρητικότητα του ταμιευτήρα είναι 180 εκ. m3 και η επιφάνεια κατάκλυσης 11.5 km2.

Το έργο έχει μεγάλα μήκη υπογείων σηράγγων, που υπερβαίνουν τα 10 km:
Σήραγγα εκτροπής 650m
Σύστημα προσαγωγής 4.080m
Σήραγγα προσπέλασης σταθμού 1.625m
Σήραγγα καλωδίων 850m
Σήραγγα φυγής 2.900m

Επίσης εντυπωσιακά είναι τα κτηριακά έργα:
Ο υπόγειος σταθμός παραγωγής μήκους 65m, πλάτους 16m και ύψους 34,30m
Ο θάλαμος βαλβίδων μήκους 39m, πλάτους 7m και ύψους 11m
Ο θάλαμος μετασχηματιστών μήκους 31m, πλάτους 14m και ύψους 14m

Για να γίνουν αντιληπτές από τον αναγνώστη οι διαστάσεις του σταθμού παραγωγής, σημειώνουμε ότι είναι ισοδύναμες με εξ’ ολοκλήρου υπόγεια δεκαώροφη πολυκατοικία εμβαδού κατόψεως 1.050 m2 !

ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΛΙΑΚΜΟΝΑΣ
Σφηκιά

Ο ΥΗΣ Σφηκιάς βρίσκεται 25km νότια της πόλης της Βέροιας, τέθηκε σε λειτουργία το 1985, διαθέτει σταθμό με τρεις μονάδες και έχει συνολική εγκατεστημένη ισχύ 315 MW (3 x 105 MW) και ετήσια παραγωγή ενέργειας 220 GWh.
Ο ωφέλιμος όγκος του ταμιευτήρα είναι 18 εκ. m3 και η κατακλυζόμενη επιφάνεια είναι περίπου 4,3 km2. Η στάθμη του ταμιευτήρα κυμαίνεται από την ανώτατη στο υψόμετρο +146 έως την κατώτατη στο +141,8, με στάθμη πλημμύρας το +147.
Η σήραγγα εκτροπής είναι επενδεδυμένη με σκυρόδεμα, με μήκος 490m και εσωτερική διάμετρο 7,5 m.
Το φράγμα είναι λιθόρριπτο με κεντρικό αργιλικό πυρήνα και όγκο ίσο με 1,6 εκ. m3. Το ύψος του είναι 82 m, το μήκος του 220 m και το ελάχιστο πλάτος στη στέψη ίσο με 12 m. Διαθέτει δύο εκχειλιστές με τοξωτά θυροφράγματα διαστάσεων 7,2×9,0 m το καθένα, σήραγγα απαγωγής και έργο εκτόξευσης.
Υπάρχουν τρεις υδροληψίες (μία για κάθε μονάδα) με κεκλιμένες εσχάρες στην είσοδο διαστάσεων 5,6×10,9 m.

Αντίστοιχα, υπάρχουν και τρεις σήραγγες προσαγωγής (μία για κάθε μονάδα), με συνολικό μήκος της κάθε μίας ίσο με 161 m και εσωτερική διάμετρο 7,00 m.
Ο Σταθμός Παραγωγής βρίσκεται στο αριστερό αντέρεισμα του φράγματος, είναι ημιυπαίθριος και σε αυτόν λειτουργούν οι τρεις αναστρέψιμες μονάδες κατακόρυφου άξονα, που επιτρέπουν στο σταθμό να λειτουργεί και ως αντλησιοταμιευτικός. Οι διαστάσεις του σταθμού είναι περίπου 85 m μήκος, 47 m πλάτος και 34 m ύψος. Ο σταθμός ισοδυναμεί με δωδεκαώροφη πολυκατοικία επιφανείας κατόψεως τεσσάρων (4) στρεμμάτων.
Στο αριστερό αντέρεισμα επίσης βρίσκεται και ο εκκενωτής πυθμένα του έργου που είναι τύπου σήραγγας από σκυρόδεμα με εσωτερική διάμετρο 3,50 / 3,00 m και μήκος 310 m.

                                                                                                                         Φράγμα, Υδροληψίες και Σταθμός Παραγωγής ΥΗΕ Σφηκιάς

Ασώματα

Κατάντη του ΥΗΣ Σφηκιάς και 8 km περίπου νότια της Βέροιας, βρίσκεται ο ΥΗΣ Ασωμάτων, που τέθηκε σε λειτουργία το 1985, διαθέτει σταθμό με δύο μονάδες και έχει συνολική εγκατεστημένη ισχύ 110 MW και ετήσια παραγωγή ενέργειας 134 GWh

Ο ταμιευτήρας του έργου έχει χωρητικότητα 53 εκ. m3, ωφέλιμο όγκο 10 εκ. m3 και κατακλυζόμενη επιφάνεια 2,6 km2.
Η στάθμη λειτουργίας κυμαίνεται από το υψόμετρο +81 έως το +85,5 με στάθμη πλημμύρας το +89.
Η σήραγγα εκτροπής έχει μήκος 496 m και είναι πεταλοειδούς μορφής με διάμετρο 7,2 m / 8,5 m.
Το φράγμα είναι χωμάτινο με κεντρικό πυρήνα, ύψους 52 m, μήκους 205 m, με πλάτος στέψης 15 m και όγκο 1,45 εκ. m3.
Ο εκχειλιστής αποτελείται από τρία τοξωτά θυροφράγματα διαστάσεων 7 x 8 m το καθένα, σήραγγα απαγωγής και έργο εκτόξευσης.
Το έργο διαθέτει δύο υδροληψίες (μία για κάθε μονάδα) με κεκλιμένες εσχάρες στην είσοδο διαστάσεων 4,8 x 9,3 m.
Αντίστοιχα, υπάρχουν δύο σήραγγες προσαγωγής με χαλύβδινη επένδυση, μήκους 60 m και εσωτερικής διαμέτρου 6 m.
O σταθμός παραγωγής είναι υπόγειος μήκους 54,70m, πλάτους 17,60m και ύψους 42m.
Τέλος, ο εκκενωτής πυθμένα βρίσκεται εντός της σήραγγας εκτροπής.

Ιλαρίωνας

Βρίσκεται στο δήμο Κοζάνης, τέθηκε σε λειτουργία το 2012 και έχει εγκατεστημένη ισχύ 157MW από τις δύο μονάδες του σταθμού παραγωγής και ακόμα 4,2 MW από το ΜΥΗΣ Ιλαρίωνα που εκμεταλλεύεται την οικολογική παροχή στην έξοδο του εκκενωτή πυθμένα του φράγματος, η οποία τέθηκε σε λειτουργία το 2014.
Η ετήσια παραγωγή ενέργειας είναι 270 GWh
Το Υδροηλεκτρικό Έργο αποτελείται από χωμάτινο φράγμα ύψους 130m, μήκους 540 m, συνολικού όγκου 9 εκ. m3 περίπου και με ταμιευτήρα ωφέλιμης χωρητικότητας 400 εκ. m3 περίπου, που καλύπτει 22 km2, στους νομούς Κοζάνης και Γρεβενών.

ΠΟΤΑΜΟΣ ΝΕΣΤΟΣ
Θησαυρός

Βρίσκεται σε απόσταση 60km από την πόλη της Δράμας κοντά στο χωριό Παρανέστι. Τέθηκε σε λειτουργία το 1997. Είναι ο δεύτερος αντλησιοταμιευτικός σταθμός στην Ελλάδα με εγκατεστημένη ισχύ 348 MW με τρεις μονάδες στο σταθμό παραγωγής, ο οποίος είναι υπόγειος μήκους 64m, πλάτους 22m και ύψους 44m.
Η ετήσια παραγωγή ενέργειας είναι 507 GWh.
Το φράγμα είναι το μεγαλύτερο λιθόρριπτο φράγμα της Ελλάδας και ένα από τα ψηλότερα γεωφράγματα της Ευρώπης με ύψος 175m, μήκος 480 m και όγκο 12 εκ. m3.
Ο συνολικός όγκος του ταμιευτήρα είναι 705 εκ. m3 (ωφέλιμος τα περίπου 500 εκ.) και η επιφάνειά του είναι 20 km2.
Το έργο διαθέτει επίσης εκχειλιστή, με θυροφράγματα στο έργο εισόδου, που αποτελείται από τρεις διώρυγες συνολικού καθαρού πλάτους 41m και μήκους περίπου 350m με έργο εκτόξευσης στον κατάντη τμήμα του.

Πλατανόβρυση

Κατάντη του ΥΗΣ Θησαυρού βρίσκεται ο ΥΗΣ Πλατανόβρυσης, ο οποίος τέθηκε σε λειτουργία το 1999, έχει εγκατεστημένη ισχύ 116 MW,ετήσια παραγωγή ενέργειας 278 GWh και λειτουργεί για να καλύπτει και ανάγκες άρδευσης.
Το φράγμα είναι ύψους 95 m, μήκους 270 m με όγκο 450.000 m3 και κατασκευάστηκε από κυλινδρούμενο σκυρόδεμα (RCC), πρωτοπόρα τεχνολογία στην Ελλάδα, με τη χρήση ιπτάμενης τέφρας ως τέταρτο συνθετικό στο μείγμα σκυροδέματος.
Οι ιπτάμενες τέφρες της περιοχής Πτολεμαΐδας, παραπροϊόντα της καύσης του λιγνίτη στους λιγνιτικούς σταθμούς, χαρακτηρίζονται από:
Ανομοιογένεια στη σύστασή τους
Υψηλή περιεκτικότητα (15%-35%) σε διαθέσιμο CaO.
Αξιοσημείωτες υδραυλικές ιδιότητες και ταχεία ανάληψη αντοχών, ιδιαίτερα, αν προηγηθεί άλεση.

Σύμφωνα με εξειδικευμένες μελέτες (κυρίως από την καθηγήτρια του ΑΠΘ κα Ιωάννα Παπαγιάννη) και τη συμμετοχή του Ειδικού Σύμβουλου Malcolm Dunstan, σχεδιάστηκε με επιμέλεια και αξιοπιστία η σύνθεση του μείγματος σκυροδέματος.
Το μείγμα σκυροδέματος, σύμφωνα με το οποίο κατασκευάστηκε το έργο, περιείχε 50 kg/m3 τσιμέντο και 225 kg/m3 επεξεργασμένη τέφρα Πτολεμαΐδας, η οποία είχε υποστεί άλεση -υδρόλυση, σε ειδικό μύλο που κατασκευάστηκε στον λιγνιτικό Σταθμό Πτολεμαΐδας. Το φράγμα ολοκληρώθηκε το 1997, σε διάστημα 1,5 έτους (χρόνος ρεκόρ για το μέγεθός του) και ήταν το υψηλότερο αντίστοιχο της Ευρώπης.
Η τέφρα, ως τέταρτο υλικό στο μείγμα σκυροδέματος, όχι στο κλίνκερ, υποκατέστησε το τσιμέντο κατά 80% και έδωσε την τεχνική λύση για την ομαλή ανάληψη αντοχών με ελεγχόμενη εξώθερμη αντίδραση του μείγματος σκυροδέματος, για την αποφυγή ρηγματώσεων, λόγω ανάπτυξης υψηλών θερμοκρασιών ενυδάτωσης.

ΥΗΕ Πλατανόβρυσης

Η συνολική χωρητικότητα του ταμιευτήρα είναι 57 εκ. m3 και η επιφάνειά του είναι 3.3 km2. Ο σταθμός παραγωγής βρίσκεται στον κατάντη πόδα του φράγματος καταλαμβάνοντας σχεδόν όλη την κοίτη, με διαστάσεις μήκους 82m, πλάτους 30m και ύψους περίπου 35m. Στην οροφή του βρίσκεται το έργο εκτόξευσης του υπερχειλιστή του φράγματος.

ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΧΕΛΩΟΣ
Στράτος Ι και ΙΙ

Σε συνέχεια των ΥΗΣ Κρεμαστών και ΥΗΣ Καστρακίου, επί του π. Αχελώου βρίσκεται το ΥΗE Στράτου Ι που τέθηκε σε λειτουργία το 1988 με συνολική εγκατεστημένη ισχύ 156 MW και ετήσια παραγωγή ενέργειας 364 GWh.

O σταθμός παραγωγής είναι υπόγειος μήκους 66,60m, πλάτους 21,10m και ύψους 48,60m. Για να γίνει αντιληπτό από τον αναγνώστη, το μέγεθος αυτό ισοδυναμεί με υπόγεια δεκαεπταώροφη πολυκατοικία εμβαδού κατόψεως 1.400m2!! Το φράγμα έχει ύψος 26 m, μήκος 1.900 m και όγκο 2,8 εκ. m3. Η συνολική χωρητικότητα του ταμιευτήρα είναι 15 εκ. m3 και η επιφάνειά του είναι 8,4 km2. Αργότερα κατασκευάστηκε το ΜΥΗΣ Στράτου ΙΙ που αξιοποιεί την οικολογική παροχή του ποταμού Αχελώου και τέθηκε σε ισχύ το 1989 με δύο μονάδες και ισχύ ίση με 6,3 MW.

Μεσοχώρα

Το φράγμα της Μεσοχώρας, ισχύος 160 MW, αποτελεί παράδειγμα μέγιστης αβελτηρίας για την Ελλάδα. Περιέργως συνδέθηκε με την πολυθρύλητη εκτροπή του Αχελώου και συγκέντρωσε τους ασκούς του Αιόλου, ενώ προφανώς θα μπορούσε να συνδράμει σημαντικά στο ελλειμματικό ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας. Το φράγμα είναι λιθόρριπτο με ανάντη πλάκα σκυροδέματος, ύψους 150m, μήκους στέψης 340 m και όγκο 5,3 εκ. m3. Ο εκχειλιστής, o Σταθμός Παραγωγής και οι λοιπές εγκαταστάσεις, είναι ολοκληρωμένες ήδη από το 2001 !!, αλλά δεν έχει πληρωθεί ο ταμιευτήρας ώστε να λειτουργήσει.

Η συνολική χωρητικότητα του ταμιευτήρα είναι 358 εκ. m3 και η επιφάνειά του είναι 7,8 km2. Το κτίριο του σταθμού είναι ημιυπαίθριο με διαστάσεις μήκους 95m, πλάτους 57m και ύψους 37m.
Το έργο έχει τεράστιο κόστος και κάθε χρόνο υπάρχει απώλεια εσόδων για τη ΔΕΗ, της τάξεως των 30 εκατ. ευρώ !!!

ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ

Το παρόν άρθρο έρχεται να ενημερώσει τους νεότερους ότι η ανάπτυξη των Μεγάλων Υδροηλεκτρικών Έργων πολλαπλής σκοπιμότητας, είναι έργο εθνικής σημασίας, κάτι το οποίο δεν αντελήφθησαν οι διοικήσεις της ΔΕΗ από το 1996 και εντεύθεν. Επίσης και κυρίως αποσκοπεί να δείξει με τον πιο ισχυρό τρόπο πως μια λαμπρή ομάδα νέων μηχανικών του ΕΜΠ κατόρθωσε, εντός μιας εικοσαετίας περίπου, να δημιουργήσει ένα τεχνολογικό επίτευγμα το οποίο δεν έχει ξεπεραστεί ακόμα και σήμερα και το οποίο αποτελεί Εθνική Περιουσία.

Μέσω της ανάπτυξης των Μεγάλων ΥΗΕ, επιτυγχάνεται η βέλτιστη διαχείριση ενός πολύτιμου πόρου. Επίσης λόγω του γεγονότος ότι τα έργα αυτά είναι υψηλής εγχώριας προστιθέμενης αξίας, συμβάλλουν καθοριστικά στην ενεργοποίηση του τεχνικού και κατασκευαστικού δυναμικού της χώρας, περισσότερο από κάθε άλλο έργο υποδομής, λόγω της πολυπλοκότητάς τους.
Στο Διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται διαχρονικά (περίοδος 1980-2020) ο καθοριστικός ρόλος των Υδροηλεκτρικών Έργων στην εξυπηρέτηση του Διασυνδεδεμένου Συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, συνδράμοντας σημαντικά στην απεξάρτηση της παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας από το πετρέλαιο.

4. ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑ: ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Επενδύοντας περί τα 6-7 δισ. ευρώ (~2.500 ευρώ / KW): ήτοι το 15% μόνον των άστοχων κατά την άποψη μας δαπανηθέντων ποσών για την οριζόντια και όχι στοχευμένη οικονομική ενίσχυση διαφόρων ομάδων κατά την περίοδο του COVID, τα οποία εν πολλοίς διοχετεύθηκαν σε τραπεζικούς λογαριασμούς και στην κατανάλωση:
-Ολοκληρώνονται εικοσιπέντε (25) νέα μεγάλα Υδροηλεκτρικά Έργα.
-Προστίθενται ~ 2.500 MW ισχύος αιχμής στο σύστημα (αύξηση 75%).
-Παράγονται ~ 6.000 GWh ήπιας, ανανεώσιμης και εγχώριας πρόσθετης ενέργειας αιχμής (αύξηση 150%).
-Προστίθενται 5.000 εκ. κυβικά μέτρα αποθήκης νερού (αύξηση 70%).
-Ικανοποιείται ο στόχος του ΕΣΕΚ (31.12.2019) για ποσοστό παραγωγής από ΑΠΕ 61%, στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, μέχρι το 2030.
-Βελτιώνεται η αντιπλημμυρική προστασία των κατάντη πεδινών περιοχών.
-Θωρακίζεται η χώρα για την αντιμετώπιση παρατεταμένων περιόδων ξηρασίας.
-Βελτιώνεται η ενεργειακή μας αυτονομία.