Νιτρικό Αμμώνιο: Η Επιθεώρηση-Πιστοποίηση εταιρειών που διαχειρίζονται επικίνδυνα υλικά περιορίζει τον κίνδυνο

Sponsored Content

Άρθρο του Λεωνίδα Καζάκου, Μηχανικός Μεταλλείων ΕΜΠ MSc

Το νιτρικό αµµώνιο (Αmmonium Νitrate ή ΑΝ – χημικός τύπος NH4NO3) είναι λευκό ανόργανο άλας που παράγεται κατά την εξουδετέρωση του νιτρικού οξέος με αμμωνία.

Χρησιμοποιείται :

(α) στη γεωργία ως λίπασμα λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε άζωτο (34,5 %).

(β) στην παραγωγή εκρηκτικών υλών εμπορικής χρήσης (civil explosives) λόγω του θετικού ισοζυγίου οξυγόνου (+20%). Γι’ αυτή του την ιδιότητα το ΑΝ χαρακτηρίζεται ως “οξειδωτικό μέσο”, μια και χρησιμοποιείται ως “φορέας παροχής οξυγόνου”.

Έχει σημείο τήξης 169,6 °C (δημιουργία τήγματος) και σημείο ζέσης περίπου 210 °C (μετατροπή σε αέρια προϊόντα, δηλαδή άζωτο Ν2 – οξείδια του αζώτου ΝΟx & υδρατμούς H2O)

Από μόνο του δεν αποτελεί εκρηκτική ύλη. Αποκτά όμως “εκρηκτικές ιδιότητες” όταν αναµιχθεί µε μικρή ποσότητα καύσιμης ύλης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ANFO που προκύπτει από απλή ανάμιξη νιτρικής αμμωνίας και μικρής ποσότητας με diesel (περίπου 6% κβ).

Σε περίπτωση πυρκαγιάς το καθαρό ΑΝ δεν καίγεται, αλλά αποσυντίθεται. Ο ρυθμός αποσύνθεσης καθώς και η σύσταση των υλικών που προκύπτουν, εξαρτώνται από τη θερμοκρασία που αναπτύσσεται. Στην πράξη το ΑΝ πάντα συνυπάρχει με καύσιμη ύλη, έστω και σε μικρή ποσότητα, (πχ υλικό επικάλυψης των κόκκων προς αποφυγή συσσωματώσεων, υλικά συσκευασίας κλπ).

Έτσι σε περίπτωση πυρκαγιάς συντηρεί την καύση, αφού ως οξειδωτικό μέσο παρέχει το απαιτούμενο οξυγόνο. Άρα πρακτικά η φωτιά δεν είναι εύκολο να σβήσει, οπότε το ΑΝ ζεσταίνεται και αποσυντίθεται σε αέρια προϊόντα, με ολοένα κι αυξανόμενο ρυθμό.

Όταν δε η θερμοκρασία ξεπεράσει το σημείο ζέσης (περίπου 210 °C) η διεργασία της αποσύνθεσης αποκτά “εκρηκτικό χαρακτήρα”, έχουμε δηλαδή απότομη απελευθέρωση μεγάλου όγκου αερίων υπό υψηλή θερμοκρασία. Η παρουσία κάποιων φαινομενικά ακίνδυνων υλικών (πχ χαλκός, νικέλιο, μόλυβδος κ.α.) λειτουργεί ως καταλύτης στη θερμόλυση, η οποία είναι πλέον αυτοσυντηρούμενη ακόμα κι αν αντιμετωπιστεί η αύξηση της θερμοκρασίας (κατάσβεση της πυρκαγιάς).

Επίσης, σε περίπτωση που το ΑΝ εκτεθεί σε ισχυρό κρουστικό & ωστικό κύμα από έκρηξη σημαντικής ισχύος, αναδεικνύει άμεσα τον “εκρηκτικό χαρακτήρα” του.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, είναι προφανές ότι το ΑΝ είναι ένα επικίνδυνο υλικό. Τούτο έχει αναγνωριστεί κι επίσημα από τη σχετική επιτροπή του ΟΗΕ, που το κατατάσσει στην κατηγορία “5.1 Οξειδωτικά μέσα”, με αριθμό αναγνώρισης UN 2067 για την περίπτωση χρήσης ως λίπασμα (κρυσταλλική μορφή, υψηλή πυκνότητα) & UN 1942 για την περίπτωση χρήσης στην παραγωγή εκρηκτικών (υψηλό πορώδες, χαμηλή πυκνότητα). Συνεπώς το ΑΝ χρήζει προσεκτικής και συνετής διαχείρισης, τόσο κατά τη μεταφορά όσο και κατά την αποθήκευση του.

Γι’ αυτό κι έχουν θεσμοθετηθεί & εφαρμόζονται ειδικοί κανονισμοί αναφορικά με :

τις αποστάσεις ασφαλείας των αποθηκών ΑΝ, τις προδιαγραφές κατασκευής, τις απαιτήσεις πυροπροστασίας κλπ

τους περιορισμούς συναποθήκευσης με άλλα υλικά

τα σχέδια διαχείρισης εκτάκτων καταστάσεων

Αν αναλογιστεί κανείς τα σοβαρά ατυχήματα που έχουν συμβεί κατά το παρελθόν με τη διαχείριση του ΑΝ (πιο πρόσφατο αυτό της Βηρυτού) εύλογα διερωτάται, τι άλλο πρέπει να γίνει ώστε να εξαλειφτεί εάν είναι δυνατόν η πιθανότητα ενός νέου σοβαρού ατυχήματος ;

Η πρώτη σκέψη είναι πάντα η αυστηροποίηση των κανόνων ασφαλείας, η οποία φυσικά και είναι καλοδεχούμενη στο βαθμό που βοηθά ουσιαστικά στη μείωση της πιθανότητας επανάληψης ενός ακόμα συμβάντος.

Θα πρέπει όμως να εφαρμόζεται και η κατ’ ελάχιστον ετήσια επιθεώρηση από Διαπιστευμένους Φορείς Πιστοποίησης.

Η διαδικασία της επιθεώρησης από έναν έγκριτο και αξιόπιστο φορέα, σχετικά με τη συμμόρφωση προς το ισχύον νομικό πλαίσιο (ευρωπαϊκές οδηγίες, νόμοι, Προεδρικά διατάγματα, Υπουργικές αποφάσεις κλπ) αλλά και τις απαιτήσεις διεθνών προτύπων που κατά κανόνα εφαρμόζουν οι σύγχρονες επιχειρήσεις (πχ ISO 9001:2015 για την ποιότητα, ISO 45001:2018 για την υγιεινή και ασφάλεια στην εργασία, ISO 14001:2015 για την περιβαλλοντική διαχείριση κλπ), έρχεται να προσθέσει αξία σε δύο ακόμα βασικούς τομείς :

Στην ανάδειξη “νησίδων βελτίωσης” που μπορούν να φανούν εξαιρετικά ωφέλιμες για τη διαρκή πρόοδο. Με άλλα λόγια να συμβάλλει ευθέως στη βιωσιμότητά των επιχειρήσεων.

Στην αύξηση του επιπέδου εμπιστοσύνης των εργαζομένων στις εταιρείες, αλλά και του κοινωνικού συνόλου ευρύτερα. Η επιβεβαίωση πως “όλα γίνονται σωστά” κι από έναν τρίτο ανεξάρτητο Οργανισμό, επιπρόσθετα των ελέγχων από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, προσφέρει αντικειμενικότητα και αμεροληψία.

Ο κ. Λεωνίδας Καζάκος είναι Μεταλλειολόγος Μηχανικός ΕΜΠ και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στη Διαχείριση Τεχνικών Έργων. Έχει εργαστεί για πολλά χρόνια σε βιομηχανία παραγωγής εκρηκτικών υλών εμπορικής χρήσης, στον τομέα της παροχής τεχνικής υποστήριξης (ορθή και ασφαλή χρήση των υλικών – σχεδιασμός ανατινάξεων κλπ). Συνεργάζεται με την TÜV HELLAS (TÜV NORD) από το 2015. Είναι εισηγητής του σεμιναρίου με τίτλο ‘‘Η ασφαλής & ελεγχόμενη χρήση των εκρηκτικών στα τεχνικά έργα”, ενώ έχει επιμεληθεί και το σχήμα πιστοποίησης “Ειδικός διαχείρισης εκρηκτικών & γομώσεων”.