Μετρό Θεσσαλονίκης: Με τα μάτια στραμμένα στο ΣτΕ, όλο το ιστορικό του σταθμού ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

Με μία ιστορία που κλείνει αισίως τα 10 χρόνια, ο σταθμός ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ παραμένει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος καθώς σήμερα πρόκειται να εκδικαστούν οι τρεις προσφυγές που έχουν κατατεθεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Από την απόφαση του ΣτΕ θα κριθεί και η συνέχεια των έργων στο σταθμό. Δηλαδή πρόκειται για αρχική προσφυγή που μπορεί είτε να επιτρέψει τη συνέχιση των εργασιών ή το πάγωμα τους, πράγμα που θα φέρει μία ακόμα περιπέτεια στο πολύπαθο project.

Τα ευρήματα στο σταθμό, συμπυκνώνουν περίπου έξι αιώνες ιστορίας της βυζαντινής Θεσσαλονίκης και βρίσκονται όλα αυτά τα χρόνια σε ένα διαρκές τένις μεταξύ πολιτισμού, επιστήμης και πολιτικής. Θεατής μια ολόκληρη πόλη που ταλαιπωρείται και παραμένει εδώ και χρόνια εγκλωβισμένη στις λαμαρίνες του μετρό.

Σήμερα θα επιχειρήσουμε μία μεγάλη αναδρομή στο πως φτάσαμε μέχρι σήμερα και θα χρειαστεί να πάμε 16 χρόνια πριν, στο 2004 είχαμε μία πρώτη γνωμοδότηση του ΚΑΣ (46/2004). Σύμφωνα με αυτή εγκρίθηκε η κατασκευή του συνόλου του έργου στο Μετρό Θεσσαλονίκης και στην οποία αναφερόταν πως σε περίπτωση αποκάλυψης αρχαίων θα έπρεπε να βγει μία επικαιροποιημένη απόφαση.

Όπως σημειώνουν πηγές με γνώστη στο θέμα, από την αρχή υπήρχε η εκτίμηση ότι θα βρεθούν αρχαία λόγω της χάραξης που είχε επιλεγεί.

Τον Απρίλιο του 2006, υπογράφεται η σύμβαση κατασκευής για το Μετρό Θεσσαλονίκης με αρχικό χρόνο ολοκλήρωσης τα 6,5 χρόνια.

Θα περάσουν 4 ολόκληρα χρόνια για να ξεκινήσουν οι εκσκαφές στο σταθμό ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ και περίπου στα 7,5 μέτρα αρχίζουν να αποκαλύπτονται οι αρχαιότητες. Στις 24 Δεκεμβρίου 2012 σταματούν οι ανασκαφές γιατί έρχεται στο φως η Decumanus Maximus (η λεγόμενη και ως Μέση Οδός), η Cardio, αγωγοί και κατάλοιπα κτιρίων. Η περιπέτεια του έργου έχει μόλις αρχίσει.

Στις 24 Ιανουαρίου 2013 (ένα μόλις μήνα μετά), λαμβάνεται η πρώτη απόφαση από το Υπουργείο Πολιτισμού, σύμφωνα με την οποία μπορούν να αποσπαστούν τα αρχαιολογικά ευρήματα και να αποδομηθούν τα υπόλοιπα οικοδομήματα.

Έξι μήνες μετά, στις 17 Ιουνίου ο Δήμος Θεσσαλονίκης αντιδρά και στέλνει επιστολή στο Υπουργείο Πολιτισμού αιτούμενος την ακύρωση της απόφασης ενώ στις 9 Ιουλίου προσφεύγει στο ΣτΕ ζητώντας την αναστολή της απόφασης του ΥΠΠΟ. Η ένσταση γίνεται δεκτή με την από 23.7.13 έκδοση απόφασης περί προσωρινής αναστολής της απόφασης.

Δύο ημέρες αργότερα η Αττικό Μετρό παραδίδει έκθεση για την κατασκευή του σταθμού ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ με 5 διαφορετικά σενάρια. Το πρώτο είναι η κατάργηση του σταθμού, το δεύτερο η μεταφορά του σταθμού σε νέα θέση, το τρίτο είναι η in situ κατασκευή (με την παραμονή των αρχαίων και ταυτόχρονη κατασκευή), κατασκευή με απόσπαση και επανατοποθέτηση και η πέμπτη με απόσπαση και φύλαξη του στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά.

Πέντε μήνες αργότερα, στις 11 Δεκεμβρίου 2013, το ΣτΕ με την 528/2013 απόφαση παγώνει οριστικά τα έργα στο σταθμό ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, κάνοντας δεκτή την κύρια προσφυγή του Δήμου Θεσσαλονίκης.

Στις 24 Φεβρουαρίου 2014, έρχεται νέα γνωμοδότηση από το ΚΑΣ, σύμφωνα με την οποία προωθείται μία λύση περίπου σαν και αυτή που έχει αποφασιστεί από το 2019 με αυστηρούς όρους. Δηλαδή να έχει εγκριθεί μελέτη προστασίας και ανάδειξης των αρχαιοτήτων, να εγκριθεί η μελέτη απόσπασης και να εξασφαλιστεί ο χώρος εναπόθεσης τους.

Στις 26 Ιουνίου 2014, ο Δήμος Θεσσαλονίκης αντιδρώντας και πάλι καταθέτει αίτηση ακύρωσης κατά της υπουργικής απόφασης και στις 31 Οκτωβρίου 2014 με έγγραφο της Αττικό Μετρό προς το ΥΠΠΟ ενημερώνει ότι έχουν σταματήσει οι εργασίες και ζητά για οδηγίες και ενέργειες από το ΥΠΠΟ.

Στις 15 Δεκεμβρίου 2014, ο Δήμος Θεσσαλονίκης αποστέλλει επιστολή στην Αττικό Μετρό ότι δέχεται τη λύση (των αρχών του 2014) και δίδεται εκ νέου θετική γνωμοδότηση του ΚΑΣ.

Έξι μήνες μετά, στις 22 Ιουνίου 2015, με νέα επιστολή του ο Δήμος Θεσσαλονίκης στέλνει επιστολή στο ΥΠΠΟ με την οποία υποστηρίζει πλέον την λύση in situ. Τρεις μήνες μετά στις 15 Σεπτεμβρίου το ΚΑΣ αποδέχεται να εξετάσει την νέα λύση για την κατασκευή του σταθμού. Η απόφαση λαμβάνεται χωρίς την παρουσία εκπροσώπου της Αττικό Μετρό.

Στις 6 Οκτωβρίου 2015 εκδίδεται υπουργική απόφαση για την in situ λύση και οκτώ μήνες αργότερα, έχουμε το περίφημο τετραπλό μνημόνιο Δήμου Θεσσαλονίκης-Υπουργείου Πολιτισμού-Αττικό Μετρό-Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Δημιουργείται πενταμελή ομάδα εργασίας η οποία στις 14 του ίδιου μήνα παραδίδει πρόταση για την νέα λύση.

Με την από 26.11.16 απόφαση της ολομέλειας του ΣτΕ στο αίτημα του  Δήμου Θεσσαλονίκης κατά της προηγούμενης απόφασης του ΥΠΠΟ, απορρίπτει και θεωρεί ως νόμιμη και δικαιολογημένη συνταγματικά την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαίων.

Στις 23 Ιανουαρίου 2017 η Αττικό Μετρό εγκρίνει ωστόσο τον ανασχεδιασμό με την in situ και την επομένη το ΚΑΣ γνωμοδοτεί θετικά και στις 10 Φεβρουαρίου εκδίδεται υπουργική απόφαση για την πρόκριση της in situ λύσης.

Στις 29 Ιουνίου 2017 με απόφαση της Αττικό Μετρό δίδεται εντολή στην κοινοπραξία κατασκευής να ξεκινήσουν μελέτες για την προκριθείσα λύση. Στις 29 Οκτωβρίου η ΑΜ εκγίνει επιπρόσθετη εκπόνηση οριστικών μελετών επιπέδου 1 (ΟΜ) για τα Η/Μ του σταθμού.

Δεκαοκτώ μήνες μετά, στις 22 Απριλίου 2019 δίδεται εντολή στην κοινοπραξία για ΟΜ επιπέδου 2 και προχωρά η κατασκευή της πλάκας οροφής του σταθμού ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ. Κρίσιμο σημείο εδώ, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές είναι η απουσία περιβαλλοντικής αδειοδότησης για την τροποποιημένη λύση.

Στις 2 Σεπτεμβρίου 2019 επιστρέφονται όλες οι μελέτες και στις 18 Δεκεμβρίου 2019 το ΚΑΣ γνωμοδοτεί για την επιστροφή στη λύση της απόσπασης και επανατοποθέτησης.

Φέτος, τον Φεβρουάριο δίδεται εντολή από την ΑΜ για ΟΜ επιπέδου 1 στην κοινοπραξία κατασκευής οι οποίες εγκρίθηκαν τον Ιούλιο, ενώ τον Μάρτιο εκδίδεται η υπουργική απόφαση από το ΥΠΠΟ για την λύση της απόσπασης και επανατοποθέτησης.

Τον Ιούλιο κατατίθεται η μελέτη της Korres Engineering στην Εφορεια Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης και παράλληλα δίδεται εντολή για να προχωρήσουν οι οριστικές μελέτες επιπέδου 2.

Παράλληλα κατατίθενται σταδιακά τρεις προσφυγές στο ΣτΕ που αιτούνται πάγωμα των έργων στο σταθμό ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ. Η εκδίκαση αυτών των προσφυγών είναι σήμερα.

Κρίσιμα σημεία

1.Στα κρίσιμα σημεία για το σταθμό ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ είναι η απουσία μίας συμπληρωματικής σύμβασης για τη λύση in situ η οποία θα έδινε και μία οντότητα στην πολιτικό-δικαστική εμπλοκή του έργου. Το ίδιο πρέπει να γίνει και τώρα φυσικά, στη λύση που έχει προκριθεί. Οι όποιες ενέργειες αναγκαστικά θα πρέπει να καταλήξουν σε μία επιπλέον σύμβαση καθώς τροποποιείται το φυσικό αντικείμενο του έργου.

2. Εδώ έχουμε μία κόντρα που εν πολλοίς ξεκίνησε από την επιστημονική κοινότητα των αρχαιολόγων και επεκτάθηκε στην πολιτική αρένα. Δεν θα εξετάσουμε αν η τάδε λύση υπερτερεί της άλλης σε αυτό το σημείο. Γιατί; Ο χρόνος πλέον μετρά αντίστροφα για το έργο και αν υπάρξει νέα καθυστέρηση θα έχουμε σοβαρές εμπλοκές και στη χρηματοδότηση του έργου.

Το Μετρό Θεσσαλονίκη χρηματοδοτείται (ίσως το μοναδικό έργο στην Ελλάδα) από τρία διαδοχικά ΕΣΠΑ (2000-2007, 2007-2013, 2014-2020). Είναι βέβαιο ότι αν η κατασκευή του συνόλου του έργου που έχει κλείσει 14,5 χρόνια ζωής και δεν έχει λειτουργήσει, δεν ολοκληρωθεί στα πλαίσια αυτού του ΕΣΠΑ θα μπούμε σε περιπέτειες με απαίτηση επιστροφής των μεγάλων κονδυλίων που έχουν δοθεί από την ΕΕ.

3.Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξασφαλιστεί με κάθε μέσο η λειτουργία του Μετρό Θεσσαλονίκης το 2023, χωρίς να έχουμε άλλες περιπέτειες. Όμηρος του σταθμού ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ είναι και η επέκταση προς Καλαμαριά που ευτυχώς δεν αντιμετώπισε παρόμοια θέματα.

Η πόλη δικαιούται και πρέπει να γνωρίζει ότι κάπου θα υπάρξει ένα τέλος σε αυτή την πολύχρονη ιστορία που ξεκίνησε ως μία φιλόδοξη σελίδα που θα μεταμορφώσει τη Θεσσαλονίκη και έχει εξελιχθεί σε ένα εφιάλτη χωρίς τέλος.