Η εμπορική λειτουργία του TAP και η ενεργειακή σκακιέρα της Ευρώπης

Ένα πολύ σημαντικό έργο φυσικού αερίου όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για το σύνολο της Ευρώπης μόλις ολοκληρώθηκε δημιουργώντας μία νέα πραγματικότητα για ενεργειακά τεκταινόμενα στη Γηραιά Ήπειρο.

Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για το Διαδριατικό Αγωγό, γνωστό και ως TAP (Trans Adriatic Pipeline), o οποίος μπαίνει σε εμπορική λειτουργία μεταφέροντας φυσικό αέριο από το κοίτασμα Shah Deniz II στο Αζερμπαϊτζάν προς τη Νοτιοανατολική και την Κεντρική Ευρώπη. Ο προϋπολογισμός του έργου ανήλθε συνολικά στα 4.5 δις. ευρώ με το εν τρίτο εξ αυτών (δηλαδή το 1.5 δις) να αφορά το ελληνικό τμήμα του, το οποίο είναι και το μεγαλύτερο του αγωγού. Το έργο δημοπρατήθηκε το 2015 με ανάδοχο την TAP Pipeline a.g. και χρηματοδοτήθηκε από ίδια κεφάλαια.

Πιο συγκεκριμένα, ο Διαδριατικός Αγωγός ξεκινά από το Αζερμπαϊτζάν και διασχίζει τη Γεωργία, την Τουρκία, την Ελλάδα, την Αλβανία και μέσω ενός υποθαλάσσιου αγωγού στην Αδριατική Θάλασσα φτάνει στη Ν.Ιταλία. Το συνολικό μήκος του αγωγού ανέρχεται στα 878 χιλιόμετρα τα οποία μοιράζονται ως εξής:

• Ελλάδα 550 χλμ
• Αλβανία 215 χλμ
• Αδριατική Θάλασσα 105 χλμ.

Η υλοποίησή του ξεκίνησε το Μάιο 2016 και στο πρότζεκτ συμμετείχαν σημαντικές διεθνείς εταιρίες με τα εξής ποσοστά: BP(20%), SOCAR (20%), Snam (20%), Fluxys (19%), Enagas (16%) και Axpo (5%). Ύστερα από 4.5 έτη έργων η στιγμή που όλοι περίμεναν έχει έρθει και με την εμπορική λειτουργία τίθενται σε ισχύ τα 25ετή συμβόλαια τα οποία έχουν καλύψει το 95% της διατιθέμενης μεταφορικής δυναμικότητας (gas transportation agreements), ενώ το υπόλοιπο 5% παραμένει διαθέσιμο προς δημοπράτηση μέσω της πλατφόρμας PRISMA και για όσους έχουν εγγραφεί σε αυτή.

Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου τοποθετήθηκαν 55000 σωληναγωγοί συνολικού βάρους 520000 τόνων, οι οποίοι «αναρριχήθηκαν» στο μέγιστο υψόμετρο των 2100 μέτρων (Αλβανία) και «καταδύθηκαν» στα 810 μέτρα (Αδριατική Θάλασσα).

Μεταφορική δυναμικότητα και χρονική διάρκεια

Σημαντικό στοιχείο και ειδοποιός διαφορά είναι η μορφή των συμβολαίων καθώς μέσω του αγωγού ναι μεν μεταφέρεται φυσικό αέριο, αλλά ο κάθε πάροχος θα πρέπει να έχει κάνει ξεχωριστή συμφωνία με το κοίτασμα φυσικού αερίου (που ονομάζεται gas sale agreement), το οποίο στην προκειμένη περίπτωση είναι το Shah Deniz II.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η σύνδεση του εκάστοτε εθνικού δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου να συμβεί σε διαφορετική χρονική στιγμή. Τρανό παράδειγμα είναι η κατάσταση στην Ιταλία και την Ελλάδα, όπου στην πρώτη το φυσικό αέριο θα «ταξιδεύει» από σήμερα και από εκεί θα διοχετευθεί στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Αυστρία και την Ελβετία, ενώ στη δεύτερη το φυσικό αέριο αναμένεται ύστερα να διοχετευτεί μέσω του TAP από την 21η Δεκεμβρίου, η οποία είναι και η ημερομηνία όπου θα συνδεθεί ο ΔΕΣΦΑ.

Η χωρητικότητα του αγωγού υπολογίζεται στα 10 δις. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου (bcm) ανά έτος και η χρονική διάρκεια του έργου ανέρχεται στα 25 έτη. Μάλιστα είναι δυνατό να διπλασιαστεί τόσο η χρονική διάρκεια του έργου (50 χρόνια) όσο και η μεταφορική δυναμικότητα του αγωγού (20 bcm ανά έτος).

Το παραπάνω βέβαια θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα market tests που θα πραγματοποιούνται ανά διετία και θα καταγράφεται η επιθυμία των συμμετεχόντων για τις ποσότητες που θα μεταφέρονται μέσω του αγωγού καθώς και τη διάρκεια των συμβολαίων. Μέχρι στιγμής έχουν ήδη κατατεθεί οι σχετικές μη δεσμευτικές προτάσεις, ενώ οι δεσμευτικές θα κατατεθούν το καλοκαίρι του 2021. Η καθυστέρηση αυτή οφείλεται κυρίως στην κρίση που επέφερε η πανδημία και η συνεπακόλουθη μείωση της ζήτησης για φυσικό αέριο.

Η σημασία του έργου

Το σημαίνον βάρος της υποδομής αυτής και ο χαρακτηρισμός της από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως έργο «κοινού ενδιαφέροντος» βασίζεται κυρίως στην ανάγκη της Γηραιάς Ηπείρου να απεξαρτηθεί από το μονοπώλιο της Ρωσίας στο φυσικό αέριο.

Στα της χώρας μας εκτός από την προσθήκη ενός ακόμα καναλιού τροφοδότησης με φυσικό αέριο, τα οφέλη είναι πολλαπλά. Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα καθίσταται πλέον εξέχων ενεργειακός κόμβος καθώς θα «διαμοιράζεται» μέσω αυτής φυσικό αέριο στα Βαλκάνια -μέσω του ελληνοβουλγαρικού IGB- και στην Ευρώπη μέσω του TAP.

Η εξέλιξη αυτή θα έχει ως αποτέλεσμα να καταστεί η χώρα μας όχι μόνο παίκτης, αλλά πρωταγωνιστής και ρυθμιστής στη βαλκανική και ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο περισσότερο της στρατηγική της σημασία.