Η δική μου Ολυμπία Οδός- Η ιστορία εκ των έσω, Μέρος Β`

Ιπποκράτης Θεοδώρου
Πολιτικός Μηχανικός,
Deputy Project Manager ΑΠΙΟΝ ΚΛΕΟΣ

Μου ετέθη το ερώτημα πολύ ευγενικά κατά πόσο θα μπορούσα να καταγράψω μέσα σε λίγες γραμμές κάποιες ανθρώπινες στιγμές, τις πιο έντονες ίσως, στη δεκαετή μου παρουσία στο Έργο της Ολυμπίας Οδού βάσει των διαφόρων θέσεων ευθύνης που είχα αναλάβει στη διαχείριση του Έργου από πλευράς Κατασκευαστή (ΑΠΙΟΝ ΚΛΕΟΣ). Στην αρχή ευγενικώς επιφυλάχθηκα. Πως θα μπορούσε άλλωστε κάποιος να περιγράψει έστω συνοπτικά μία δεκαετία της επαγγελματικής του καριέρας?

Τελικώς μπήκα στον πειρασμό. Και ιδού το αποτέλεσμα:
Το 2007 και έχοντας ήδη μία 12ετία και πλέον εμπειριών στον κατασκευαστικό κλάδο με συμμετοχή κατά σύμπτωση σε όλα τα Έργα παραχώρησης υποδομών της τελευταίας 30ετίας (είτε ως θέμα διπλωματικής για τη Γέφυρα του Ρίου-Αντίρριου, είτε ως μηχανικός στο «Ελ. Βενιζέλος» και την Αττική Οδό), μου ανέθεσαν αρχικά για μία 3-4ετία τη διαχείριση θεμάτων με τρίτους (Δημόσιους Οργανισμούς Κοινής Ωφελείας, Δήμους, Νομαρχίες, Αρχαιολογίες κλπ.) με σκοπό την συντομότερη δυνατή εκκαθάριση χώρων από οποιοδήποτε εμπόδιο ώστε να κατασκευαζόταν απρόσκοπτα το Έργο. Η πορεία των πραγμάτων όμως ήταν τελείως διαφορετική. Χρειάσθηκαν 10+ χρόνια απίστευτης έντασης και διάρκειας εργασία.

Η εξέλιξη των εργασιών, έλαβε χώρα μέσα σε ένα απίστευτο πλαίσιο εξωτερικών γεγονότων που όμοιό του δεν έχει στο παρελθόν αντιμετωπισθεί κατά τη διάρκεια άλλων έργων. Πιο συγκεκριμένα στα 10 αυτά χρόνια έγιναν πέντε εθνικές εκλογές όπου στις συζητήσεις για την βιωσιμότητά του, προΐσταντο επτά διαφορετικοί υπουργοί υποδομών, ανεστάλησαν δύο φορές οι εργασίες, μία φορά μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης το 2011, δεδομένου ότι το χρηματοδοτικό μοντέλο στο οποίο βασιζόταν η επιβίωση του Έργου, με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 29 τραπεζικών ομίλων από την πλευρά του Ιδιώτη Επενδυτή, ήταν άμεσα συνδεδεμένο με τη γενικότερη οικονομική κατάσταση και μία φορά με τα Capital Controls και την αβεβαιότητα που προκλήθηκε το καλοκαίρι εκείνο με αποκορύφωμα το Δημοψήφισμα του 2015 και τα συνεπακόλουθά του.

Συνεργάσθηκαν χιλιάδες άνθρωποι (εργατοτεχνίτες, μηχανικοί, διοικητικοί, νομικοί κλπ.) που κάποιους μήνες ξεπέρασαν τους 3,500 άμεσα αμοιβόμενους στις εταιρείες παραχώρησης, λειτουργίας, κατασκευής, τεχνικών συμβούλων, τραπεζών, επίβλεψης είτε από τον Ανεξάρτητο Μηχανικό είτε από το Δημόσιο και εκατοντάδες άλλοι (μελετητές, προμηθευτές, υπεργολάβοι, εμπλεκόμενοι φορείς των υπουργείων από δασαρχεία, αρχαιολογίες, ΟΚΩ, δήμους κλπ).

Παρόλα αυτά το Έργο χάρις την επιμονή προσώπων, είτε από τους Επενδυτές-Κατασκευαστές (δύο μεγάλοι όμιλοι του εξωτερικού και οι τρεις μεγάλοι ελληνικοί όμιλοι) είτε από το Δημόσιο κατέστη εφικτό να ολοκληρωθεί μετά κόπων και βασάνων. Αρκετοί εξ΄αυτών, ρισκάροντας είτε ακόμα και το μέλλον των εταιρειών τους, είτε την προσωπική τους ανέλιξη, είτε την επαγγελματική τους σταδιοδρομία και καριέρα, κατάφεραν πρώτα απ’όλα να συνεννοηθούν, ενάντια σε κάθε λογική πρόβλεψη περί του αντιθέτου βάσει του γενικότερου κλίματος. Άφησαν στην άκρη τις όποιες αγκυλώσεις, έλυσαν χιλιάδες μεγάλα και σημαντικά προβλήματα τεχνικοοικονομικής φύσης. Χωρίς ίχνος υπερβολής πρέπει να αντηλλάγησαν εκατομμύρια e-mails και τηλεφωνήματα, και να έλαβαν χώρα χιλιάδες ώρες διαπραγματεύσεων και συσκέψεων.

Το βασικό στοιχείο αυτού του Έργου τελικώς δεν ήταν τόσο το ιδιαίτερα πολύπλοκο κατασκευαστικό εγχείρημά του όσο η δυσκολία διαχείρισης χαρακτήρων, προσώπων, συμφερόντων τα οποία ήταν διαρκώς, από την πρώτη ίσως ημέρα που το Έργο βρέθηκε στον αέρα λόγω της οικονομικής κρίσης, σε συγκρουσιακή κατάσταση. Εταιρείες με διαφορετική κουλτούρα (γαλλική-γερμανική-ελληνική) και εντελώς διαφορετική νοοτροπία είχαν ως βασικό μέλημά τους, να επέλθει συμφωνία, δύο φορές μάλιστα το 2013 και το 2016, ώστε το Έργο να συνεχίσει απρόσκοπτα και να ολοκληρωθεί.

Δυστυχώς όμως όχι χωρίς απώλειες. Για να διασωθεί το Έργο ακρωτηριάσθηκε το κυρίως τμήμα του και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό ώστε η ονομασία του να είναι πλεόν κατ’ ευφημισμόν “ΟΛΥΜΠΙΑ ΟΔΟΣ” χωρίς να εξυπηρετεί ένα βασικό προορισμό του, βάσει του ονόματός του, την Αρχαία Ολυμπία. Έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους προορισμούς παγκοσμίως που δυστυχώς παραμένει χωρίς ασφαλή πρόσβαση για εκατομμύρια τουρίστες. Ευελπιστώ ότι έστω την ύστατη ώρα πριν τα εργοτάξια ακινητοποιηθούν πλήρως με ότι αυτό συνεπάγεται -χιλιάδες εργαζόμενοι και μάλιστα εξιδεικευμένο τεχνικό προσωπικό άνεργοι χωρίς προοπτική στο άμεσο μέλλον- να βρεθεί μία λύση και το υπολειπόμενο έργο το οποίο μάλιστα είχε φθάσει σε 20% ποσοστό προόδου και με λυμένα όλα τα βασικά προβλήματα διάθεσης χώρου (απαλλοτριώσεις, αρχαιολογία) όπως επίσης και όλα τα σημαντικά τεχνικά του θέματα, να επιστρέψει το συντομότερο δυνατό εκεί που ανήκε, τύποις και ουσία προς όφελος κυρίως του Ελληνικού Δημοσίου, δεδομένου ότι οποιαδήποτε άλλη λύση δημοπράτησης του εν λόγω Έργου ενέχει σοβαρούς κινδύνους μη έγκαιρης ολοκλήρωσής του.

Κάνοντας τώρα μία αναδρομή των πλέον χαρακτηριστικών στιγμών έχουμε: Την ημέρα Έναρξης Παραχώρησης (4 Αυγούστου 2008), όπου σήμαινε και τυπικά την ημερομηνία όπου θα έτρεχαν οι 72 μήνες για την κατασκευή του έργου που τελικά έγιναν σχεδόν 100, τις ημέρες που έγινε η πρώτη διάνοιξη σήραγγας στο Δερβένι και τα Μαύρα Λιθάρια, την ημέρα που παραδόθηκε η πρώτη φάση στο τμήμα “Κόρινθος-Κιάτο” τo 2014, όλες τις ημέρες που παραδόθηκαν διαδοχικά οι σήραγγες του Έργου, δεδομένου ότι αποτελούσαν και τα πιο δύσκολα από τεχνική άποψη τμήματα, κατά σειρά της Ακράτας τον Μάϊο του 2016, του Δερβενίου τον Σεπτέμβριο του 2016, των Μαύρων Λιθαριών το Φεβρουάριο του 2017, της Παναγοπούλας τον Μάρτιο του 2017 και τέλος του Πλατάνου τον Απρίλιο του 2017 (σημειωτέον ότι η συγκεκριμένη διανοίχθηκε ο ένας κλάδος τον Σεπτέμβριο του 2016 και ο έτερος τον Δεκέμβριο του 2016), τρεις μόλις ημέρες πριν την απόδοση σε Λειτουργική Χρήση όλου του αυτοκινητόδρομου από Κόρινθο μέχρι Πάτρα.
Επιπλέον είχαμε κάποια επίσης ιδιαίτερα γεγονότα, όπως η καθαίρεση με εκρηκτικά του Ανισόπεδου Κόμβου Πάχης και της γέφυρας του ποταμού Κράθη στην Αιγιάλεια. Η λεπτομερής προετοιμασία που απαιτεί η συγκεκριμένη εργασία μελετητικά και κατασκευαστικά είναι απολύτως δυσανόλογη και δυστυχώς λίγοι μπορούν να αντιληφθούν τι χρειάζεται να προηγηθεί ώστε με το πάτημα ενός κουμπιού σε κλάσματα δευτερολέπτου να διαλυθεί μία κατασκευή τέτοιου μεγέθους.

Μεγάλης σημασίας επίσης για όλο το προσωπικό που εργάσθηκε άοκνα όλα αυτά τα χρόνια ήταν προφανώς η Επίτευξη της Λειτουργικής Χρήσης το Μάρτιο του 2017 στο Τμήμα Ξυλόκαστρο-Πάτρα, κάτι το οποίο λίγους μήνες πριν φαινόταν ακατόρθωτο, αλλά παρόλα αυτά τα καταφέραμε (κυρίως οι τοπικές εργοταξιακές μονάδες όλων των εταιρειών που αναγκάστηκαν να δουλεύουν επί της ουσίας καθημερινά χωρίς Σαββατοκύριακα επί έξι και πλέον μήνες). Έτσι κατέστη δυνατό να παραδοθεί εγκαίρως το Τμήμα Κόρινθος-Ξυλόκαστρο και στη συνέχεια τον Αύγουστο 2017 το σύνολο του Έργου πλην του Κόμβου του Ρίου.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι σημαδιακές περίοδοι με έντονη φόρτιση ήταν το φθινόπωρο του 2013 όπου αποφασίσθηκε η Επανέναρξη του Έργου και το καλοκαίρι του 2016 όπου έκλεισε η Συμφωνία Ολοκλήρωσής του.

Μία ακόμα σημαντική πτυχή του Έργου, την οποία ελάχιστοι έχουν αντιληφθεί πέραν των εργαζομένων και των επιβλεπόντων στο Έργο, είναι το κεφάλαιο «Αρχαιολογία». 21 περιοχές συνολικού μήκους επίδρασης 37 χλμ. στα 120 συνολικά (30% δηλαδή!) βάσει της Σύμβασης Παραχώρησης εμφάνιζαν σημαντικές πιθανότητες να βρεθούν αρχαία και πράγματι βρέθηκαν στις περισσότερες εξ’ αυτών. Στα Μάρμαρα Αιγιαλείας «με την πρώτη τσαπιά» που λένε βρέθηκαν σημαντικότατα αρχαία (κατάλοιπα αρχαίου ναού) τον Φεβρουάριο του 2009. Αμέσως μετά στην Κερύνεια (προϊστορικός οικισμός), στην Αρχαία Κόρινθο (το Αρχαϊκό Τείχος), στην Σικυώνα κλπ. Με πρόχειρους υπολογισμούς απαιτήθηκαν τουλάχιστον 66,000 χιλιάδες ανθρωποημέρες εργατικού δυναμικού για να ξεπερασθούν όλα τα εμπόδια. Επί της ουσίας συντελέσθηκαν τεράστιου όγκου αρχαιολογικές έρευνες όπου ίδιως στην παρούσα περίοδο δεν θα ήταν ποτέ δυνατό να εκτελεσθούν με ίδιους πόρους από το Ελληνικό Δημόσιο. Αρχαία μετακινήθηκαν (Ρωμαϊκοί Τάφοι), αποθήκες φύλαξης κατασκευάσθηκαν, μελέτες του Έργου τροποποιήθηκαν ώστε να ικανοποιηθούν οι όροι του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (πάνω από 40 φορές χρειάσθηκε να συνεδριάσει το Συμβούλιο για να γνωμοδοτήσει για τον τρόπο αντιμετώπισης εκάστου θέματος) με σκοπό τη διάσωση-συντήρηση όσο το δυνατόν περισσοτέρων αρχαιολογικών ευρημάτων ώστε να εμπλουτισθούν οι γνώσεις μας και να διαφυλαχθεί η πολιτιστική μας κληρονομιά. Εν ολίγοις στο συγκεκριμένο τομέα πετύχαμε και το Έργο να γίνει έστω με κάποιες καθυστερήσεις, αλλά και η πολιτιστική μας κληρονομιά να διασωθεί-αναδειχθεί επ’ ωφελεία όλων. Εμπειρία μοναδική που θα μπορούσε να εφαρμοσθεί και σε νεώτερα Έργα Παραχώρησης.

Κάθε λέξη στα ανωτέρω κρύβει πίσω της στην κυριολεξία χιλιάδες εργατοώρες και απίστευτο κόπο εργασίας από εργαζόμενους όλων των ειδικοτήτων. Ο συντονισμός όλων των εμπλεκομένων απαιτούσε πολύ κόπο και χρόνο γεμάτο εντάσεις, άγχη μα και ικανοποίηση στο τέλος της ημέρας. Μέσα σε όλα αυτά όμως υπήρχε και η ανθρώπινη πλευρά του εγχειρήματος. Γνωριμίες-συνεργασίες με φοβερά αξιόλογους ανθρώπους του τεχνικού κόσμου, συνύπαρξη με όλων των ειδών τους χαρακτήρες κάτι άλλωστε απολύτως λογικό και αναμενόμενο και στο τέλος της διαδρομής, το δυσκολότερο και μελαγχολικότερο κομμάτι, η αποκλιμάκωση-αποκινητοποίηση των εργοταξίων και ο αποχαιρετισμός με όσα πρόσωπα υπήρξε συνεργασία. Μία ολόκληρη ομάδα με δεκάδες υποομάδες όλων των ειδικοτήτων αποτελούμενη από μηχανικούς όλων των ειδικοτήτων, διοικητικούς, λογιστές, δικηγόρους, ασφαλιστές, οικονομικούς, εργολάβους, υπεργολάβους, ανώτερα και ανώτατα στελέχη εταιρειών και τραπεζών, συμβούλους, μελετητές όλων των ειδικοτήτων, εργατοτεχνίτες και παντός είδους εξιδεικευμένο προσωπικό θα βρεθούν ή έχουν βρεθεί ήδη χωρίς δουλειά.

Και μάλιστα αφού πρώτα εργάσθηκαν με εξοντωτικούς ρυθμούς με την προοπτική κιόλας να μείνουν νωρίτερα χωρίς εργασία. Να πιέζεις δηλαδή τον εργαζόμενο να επιταχύνει την ημέρα της απόλυσής του. Είναι δυστυχώς από τα δυσάρεστα του επαγγέλματος…

Όμως από την άλλη πλευρά θα πρέπει όλη αυτή η γνώση και εμπειρία που αποκτήθηκε με τόσο κόπο όλα αυτά τα χρόνια να μην μείνει ανεκμετάλλευτη ή να την καρπωθούν χώρες στο εξωτερικό! Μιλάμε για τεράστια εμπειρία σε πάρα πολλούς τομείς όπως στην αναβάθμιση –διατήρηση υφιστάμενων μεγάλων τεχνικών (γεφυρών, διαβάσεων, οχετών κλπ.) κατασκευασμένων 40-50 χρόνια πριν, στους ηλεκτρομηχανολογικούς αυτοματισμούς σηράγγων, στη σήμανση-ασφάλιση αυτοκινητοδρόμων βάσει των νέων ευρωπαϊκών προδιαγραφών, στη μελέτη-κατασκευή όλων των ειδών αντιστήριξης πρανών επιχωμάτων και ορυγμάτων, στη μελέτη-κατασκευή γεφυρών μεγάλων ανοιγμάτων και σε πλείστα άλλα σημαντικά τεχνικά θέματα τα οποία αντιμετωπίσθηκαν με τον καλύτερο τεχνοοικονομικά τρόπο λαμβάνοντας υπόψη και τις κατασκευαστικές δυσκολίες του όλου εγχειρήματος με συνεχή παράλληλη κυκλοφορία του δρόμου! Έχει σημασία να αναφέρω πως παρά αυτή την αντικειμενική δυσκολία επετεύχθη μείωση άνω του 80% σε σοβαρά τροχαία ατυχήματα από το 2008 μέχρι το 2016. Με την ευχή να μηδενισθούν ει δυνατόν τα επόμενα χρόνια τώρα που παραδόθηκε το Έργο στο σύνολό του και όλοι καμαρώνουμε γι’αυτό!

Πραγματικά είναι κρίμα (δυστυχώς από την στενοκεφαλιά διαφόρων κρίκων στην κατασκευαστική αλυσίδα παραγωγής έργων και την τεράστια γραφειοκρατία του Ελληνικού Δημοσίου), δεδομένου ότι έχουν ήδη δρομολογηθεί αρκετά μεγάλα έργα στην πατρίδα μας (βλ. Ελληνικό, Καστέλι, Σαλαμίνα, Θριάσιο, Ανάπτυξη δικτύων, έργα επέκτασης Μετρό κλπ) να μην έχει γίνει εφικτό να ξεκινήσουν ώστε να απορροφηθεί όλο αυτό το στελεχικό δυναμικό το οποίο, ας μου επιτραπεί η έκφραση, αποτελεί πλούτο για τη χώρα και η τυχόν απασχόλησή του θα έδινε μεγάλη προστιθέμενη αξία τόσο στη βιομηχανία παραγωγής έργων υποδομής που παραμένουν σε εκκρεμότητα (μελέτη- κατασκευή) όσο και στην οικονομία μας γενικότερα. Κάτι που έχει πολλή ανάγκη η χώρα μας, ώστε να περάσει στη λίστα με τις πραγματικά αναπτυγμένες χώρες και να ξεφύγει από την εποχή της μιζέριας και της ύφεσης.

**Το ypodomes.com στα πλαίσια της ανάδειξης της αξίας των ανθρώπων που εργάστηκαν (και εργάζονται) στην κατασκευή του δικτύου των Αυτοκινητόδρομων της χώρας, ξεκινά ένα Αφιέρωμα και δίνει το λόγο  στους πρωταγωνιστές. Μάχιμοι επαγγελματίες από όλες τις βαθμίδες, έδωσαν ο καθένας την προσωπική του μάχη για να φτάσουμε στην ολοκλήρωση και λειτουργία των αυτοκινητόδρομων. Ιστορίες προσωπικές και πράγματα που δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας, με την προσωπική ματιά του καθενός. Ξεκινάμε με 3 ιστορίες από την Ολυμπία Οδό από 3 διαφορετικές θέσεις στην διάρκεια της κατασκευής. Είμαστε περήφανοι και θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά όλους αυτούς που μας εμπιστεύτηκαν και μας έδωσαν την ευκαιρία να βγάλουμε τη δική τους πλευρα, την δική τους εμπειρία… Άλλωστε είναι η δική τους Ολυμπία Οδός! Καλή Ανάγνωση.