Η ανατομία του νέου ΕΣΠΑ 2021 – 2027: μεγάλα έργα υποδομών & “πράσινες” επενδύσεις στο επίκεντρο

Με το ΕΣΠΑ 2024-2020 να φτάνει στη δύση του, το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 έρχεται από τη νέα χρονιά να αναλάβει τα ηνία και να συνεχίσει έργα που τρέχουν αλλά και να βάλει σε τροχιά υλοποίησης άλλα.  Η νέα προγραμματική περίοδος έχει να δώσει στη χώρα μας, μαζί την εθνική συμμετοχή 26,2 δισ. ευρώ, χρήματα που θα πέσουν στην ελληνική οικονομία μέχρι το 2030.

Με βάση τον σχεδιασμό που έχει προκύψει στο στόχαστρο της ανάπτυξης έχουν μπει τα πράσινα έργα, έργα δηλαδή τα οποία έχουν μεγάλο συντελεστή στην μείωση του περιβαλλοντικός αποτύπωματος μιας υποδομής αλλά και μεγάλα εμβληματικά έργα τα οποία θα δούμε να εξελίσσονται.

Με βάση τα παραπάνω θα δούμε να ολοκληρώνονται μεγάλα έργα του τρέχοντος ΕΣΠΑ, από το ΕΣΠΑ 2021-2027, όπως το Πάτρα-Πύργος (2025), η γραμμή 4 του Μετρό της Αθήνας, σιδηροδρομικά έργα όπως το Αίγιο-Ρίο κ.α. Στη νέα προγραμματική περίοδο θα δούμε όμως και την υλοποίηση νέων εμβληματικών έργων όπως η επέκταση του Μετρό της Αθήνας στο Ίλιον, η επέκταση του Μετρό Θεσσαλονίκης, η επέκταση του Προαστιακού στο Λαύριο, τα οδικά έργα Ιωάννινα-Κακαβιά, ο ΒΟΑΚ, το έργο Μακρακώμη-Τυμφρηστός, Μπράλος-Άμφισσα κ.α.

Με βάση τις οδηγίες της ΕΕ τα νέα αυτά κονδύλια διανέμονται σε 5 πεδία (Στόχοι Πολιτικής (ΣΠ).  Αναλυτικά με βάση 1ο σχέδιο της Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης (ΕΣΠΑ) 2021-2027, το κονδύλι που έχει προϋπολογιστεί (κοινοτικοί πόροι) ανέρχεται στα 21,178 δισ. ευρώ συν 5,564 δισ. ευρώ εθνική συμμετοχή, δηλαδή οι συνολικοί πόροι του νέου ΕΣΠΑ, ξεπερνούν τα 26,743 δισ. ευρώ. Η κατανομή ανά Στόχο Πολιτικής έχει γίνει για τα κοινοτικά κονδύλια, ενώ η εθνική συμμετοχή έχει επιμεριστεί ανά τομεακό και επιχειρησιακό πρόγραμμα.

Επίσης σημειώνεται ότι για την τεχνική βοήθεια, που αφορά ευέλικτες δράσεις συνδρμής για την ολοκλήρωση των προγραμμάτων, οι κοινοτικοί πόροι ανέρχονται στα 504 εκατ. ευρώ.

Οι κύριες διαφορές με το ΕΣΠΑ 2024-2020 είναι:

Αύξηση 2,2 δισ. € για τα 13 ΠΕΠ από το ΕΣΠΑ 2014-2020 (από 5,9 δισ. € σε 8,1 δισ. €)
Διακριτό Πρόγραμμα για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό με ενισχυμένους πόρους και νέα Διαχειριστική Αρχή
Διακριτό Πρόγραμμα για την Πολιτική Προστασία και νέα Διαχειριστική Αρχή
Διακριτό Πρόγραμμα για την Δίκαιη Μετάβαση και νέα Διαχειριστική Αρχή
Διακριτό Πρόγραμμα για το Περιβάλλον, Κλιματική Αλλαγή και Ενέργεια
Νέο Πρόγραμμα για την Ανταγωνιστικότητα με δράσεις ενίσχυσης των επιχειρήσεων
Ενίσχυση και αναβάθμιση του Προγράμματος Τεχνικής Υποστήριξης για την θεσμική και διαχειριστική ικανότητα των δικαιούχων και των φορέων υλοποίησης (Capacity Building)
Βελτιστοποίηση πλαισίου διαχείρισης και συντονισμού για τα συγχρηματοδοτούμενα Προγράμματα

Τα 5 βασικά νέα προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ

1. Η ψηφιακή μετάβαση

Για την ψηφιακή μετάβαση προορίζονται σχεδόν 4 δισ. ευρώ κοινοτικής συνδρομής με στόχο τη διασύνδεση της έρευνας με τον παραγωγικό ιστό της χώρας, την προσαρμογή της ελληνικής βιομηχανίας στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον, τη δημιουργία αξίας σε όλα τα πεδία του επιχειρείν, την ενδυνάμωση της καινοτομικής ικανότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τη διευκόλυνση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, στη διεύρυνση του εύρους των χρηματοδοτικών εργαλείων με τη δημιουργία ενός θεσμικού περιβάλλοντος φιλικού προς τις επιχειρήσεις, τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης,

Να σημειωθεί ότι η χώρα με βάση τον δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI), η Ελλάδα κατατάσσεται 27η στα 28 κράτη-μέλη (2020) σε ό,τι αφορά στην ενσωμάτωση ψηφιακών τεχνολογιών στο σύνολο της οικονομίας της, ενώ κατατάσσεται 24η (2020), ενώ με βάση τον δείκτη DESI για την ψηφιακή συνδεσιμότητα η χώρα καταλαμβάνει την 28η θέση στην ΕΕ. Σε μια προσπάθεια να μειωθεί αυτή η απόσταση και να υλοποιηθεί η ψηφιακή μετάβαση, στη νέα προγραμματική περίοδο θα κατευθυνθούν μέσω του πρώτου Στόχου Πολιτικής (ΣΠ1) 4,059 δισ. ευρώ από τους κοινοτικούς πόρους.

2. Η πράσινη οικονομία

Ο Στόχος αυτος αφορά δράσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον, την ενέργεια και την πολιτική προστασία. Οι προτεραιότητες που τίθενται στον δεύτερο Στόχο Πολιτικής (ΣΠ2), στον οποίο θα κατευθυνθούν κοινοτικά κονδύλια 4,995 δισ. ευρώ, είναι η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, η προώθηση των ΑΠΕ, η αναβάθμιση των ενεργειακών δικτύων σε “έξυπνα”, η απεξάρτηση από καύσιμα έντασης άνθρακα -με ενδιάμεσο μεταβατικό καύσιμο το φυσικό αέριο- και η προώθηση των διασυνδέσεων των νησιών και της καθαρότερης ενέργειας αυτών.

3. Υποδομές μεταφορών-δικτύων

Στους τομείς των μεταφορών και των ευρυζωνικών δικτύων θα κατευθυνθούν 2,224 δισ. ευρώ από το νέο ΕΣΠΑ. Τα κεφάλαια αυτά, θα διατεθούν για την ανάπτυξη ενός ασφαλούς και διαλειτουργικού συστήματος σιδηροδρομικών μεταφορών υψηλής ποιότητας, στην εξασφάλιση προσβασιμότητας και στη βέλτιστη χρήση των αυτοκινητοδρόμων, των θαλάσσιων λιμένων και των αεροδρομίων της Ελλάδας με την κατασκευή τμημάτων και συνδέσεων που απουσιάζουν από το δίκτυο.

Επίσης, έμφαση θα δοθεί στη δημιουργία ενός σύγχρονου ψηφιακού περιβάλλοντος τόσο για τους πολίτες όσο και για τις επιχειρήσεις της χώρας, με την υλοποίηση επενδύσεων σε ταχέα και υπερταχέα ευρυζωνικά δίκτυα, σε ανοιχτά ασύρματα δίκτυα για την πρόσβαση όλων στο διαδίκτυο, καθώς και με την ανάπτυξη σύγχρονων δικτυακών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των δικτύων οπτικών ινών και των δικτύων 5G.

4. Η απασχόληση παίρνει τη μερίδα «λέοντος»

Σε δράσεις στήριξης της αγοράς εργασίας καθώς η Ελλάδα ειναι ουραγός σε ποσοστό απασχόλησης στην ΕΕ, πηγαίνει ένα σημαντικό τμήμα του ΕΣΠΑ. Να σημειωθεί ότι το ποσοστό ανεργίας παραμένει από τα υψηλότερα, η ανεργία των νέων και των μακροχρόνια ανέργων παραμένει υψηλή, το 60% του πληθυσμού με σοβαρή αναπηρία δε μετέχει στην αγορά εργασίας.

Για τον λόγο αυτό οι τομείς της απασχόλησης, της εκπαίδευσης και της κοινωνικής προστασίας, δηλαδή ο τέταρτος Στόχος Πολιτικής (ΣΠ4) θα απορροφήσει κοινοτικά κονδύλια ύψους 6,327 δισ. ευρώ από το νέο ΕΣΠΑ. Τα κεφάλαια θα διατεθούν για τη δημιουργία ίσων ευκαιριών και την ισότιμη πρόσβαση στην αγορά εργασίας (ιδίως γυναικών, νέων και μακροχρόνιων ανέργων), για τη διά βίου μάθηση, την ένταξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού κ.ά.

5. Στα 1,145 δισ. για δράσεις χωρικής ανάπτυξης

Ο πέμπτος Στόχος Πολιτικής (ΣΠ5), αφορά τις ολοκληρωμένες χωρικές παρεμβάσεις και την αστική ανάπτυξη και θα λάβει 1,145 δισ. ευρώ. Προτεραιότητα θα δοθεί στην ενίσχυση της ολοκληρωμένης κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής τοπικής ανάπτυξης, με έμφαση στη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη, της πολιτιστικής κληρονομιάς, του τουρισμού κ.ά.

Κυρίως δε στην ανάπτυξη των ορεινών, αγροτικών και παράκτιων απομακρυσμένων περιοχών, επιδιώκοντας έτσι την ομαλή σύνδεσή τους στον εθνικό παραγωγικό και οικονομικό χάρτη μέσω ήπιας ανάπτυξής τους. Επιδιώκεται επίσης η ανάπτυξη παράκτιων και εσωτερικών περιοχών αλιείας και υδατοκαλλιέργειας μέσω της ενίσχυσης δραστηριοτήτων της γαλάζιας οικονομίας.

Προγράμματα ανα τομέα

Τα τομεακά προγράμματα

Συνοπτικά τα τομεακά προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027 είναι τα ακόλουθα:

-Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα»: 3,9 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το ποσό των 3,1 δισ. ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 0,8 δισ. ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα «Ψηφιακός Μετασχηματισμός»: 943.004.309 ευρώ, εκ των οποίων το ποσό των 753.325.749 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 189.678.560 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα «Περιβάλλον Ενέργεια-Κλιματική Αλλαγή»: 3.606.846.168 ευρώ, εκ των οποίων το ποσό των 2.978.012.279 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 628.833.889 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα «Μεταφορές»: 2.224 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 1.854 εκατ. ευρώ είναι Κοινοτικοί πόροι και τα 370 εκατ. ευρώ​ είναι εθνικοί πόροι.

-Πρόγραμμα «Πολιτική Προστασία»: 713.757.943 ευρώ, εκ των οποίων: το ποσό των 570.190.646 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 143.567.297 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα «Ανθρώπινο Δυναμικό και Κοινωνική Συνοχή»: 4.161.594.205 ευρώ, εκ των οποίων το ποσό των 3.324.519.361 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 837.074.844 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.​

-Πρόγραμμα για τη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση: 1.629 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων το ποσό των 1.375 εκατ. ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 254 εκατ. ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα «Αλιεία, Υδατοκαλλιέργεια & Θάλασσα»: 519.637.180 ευρώ,  εκ των οποίων το ποσό των 363.746.026 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΤΘΑΥ) και 155.891.154 ;ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Τεχνική Βοήθεια και Υποστήριξη Δικαιούχων: 504.394.134 ευρώ, εκ των οποίων το ποσό των 40​5.144.583 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 99.249.551 ​ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

Τα Περιφερειακά προγράμματα (ΠΕΠ)

Στο ΕΣΠΑ 2021-2027 έχουμε και τα Περιφερειακά Προγράμματα που είναι:

-Πρόγραμμα Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης: 639.098.846 ευρώ, εκ των οποίων 543.234.017 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 95.864.829 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Κεντρικής Μακεδονίας: 1.440.102.734 ευρώ, εκ των οποίων το ποσό των 1.224.087.320 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 216.015.414 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Θεσσαλίας: 553.885.667 ευρώ, εκ των οποίων 348.831.364 (ΕΤΠΑ) και 121.971.450 (ΕΚΤ+) ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 83.082.853 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Ηπείρου: 426.069.900 ευρώ, εκ των οποίων το ποσό των 362.156.013 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 63.909.887 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Δυτικής Ελλάδας: 628.457.202 €, εκ των οποίων 534.180.118 € είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 94.267.084 € είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Δυτικής Μακεδονίας: 394.110.958 ευρώ, εκ των οποίων 334.994.311 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 59.116.647 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Στερεάς Ελλάδας: 426.065.902 ευρώ, >εκ των οποίων 362.156.013 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 63.909.889 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Πελοποννήσου: 410.088.431 ευρώ, εκ των οποίων 348.575.163 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 61.513.268 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Ιονίων Νήσων: 287,6 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 244,46  εκατ. ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και  43,14 εκατ. ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Βορείου Αιγαίου: 394.019.400 ευρώ, εκ των οποίων 334.916.486 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 59.102.914 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Κρήτης: 564,5 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 479,9 εκατ. ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 84,7 εκατ. ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Αττικής: 1.616.995.496 ευρώ, εκ των οποίων 808.497.748 ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 808.497.748 ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.

-Πρόγραμμα Νοτίου Αιγαίου: 285,4 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 142,7 εκατ. ευρώ είναι η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΤΠΑ και ΕΚΤ+) και 142,7 εκατ. ευρώ είναι η Εθνική συμμετοχή.