Η ανατομία του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 – Aυτά είναι τα 5 νέα βασικά προγράμματα

Με στόχο εντός του 2021 να έχει ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός του νέου ΕΣΠΑ η κυβέρνηση μπαίνει στο νέο έτος ώστε να αξιοποιήσει το ταχύτερο δυνατό και εμπροσθοβαρώς τον “ευρωπαϊκό αυτόν κουμπαρά” των 26,743 δισ. ευρώ, συνυπολoγιζομένης και της εθνικής συμμετοχής.

Με βάση τις οδηγίες της ΕΕ και το σχεδιασμό του ΥΠΑΝ τα νέα αυτά κονδύλια που αφορούν την προγραμματική περίοδο από το 2021 -2027 διανέμονται σε 5 πεδία (Στόχοι Πολιτικής (ΣΠ).

Αναλυτικά με βάση 1ο σχέδιο της Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης (ΕΣΠΑ) 2021-2027, το κονδύλι που έχει προϋπολογιστεί (κοινοτικοί πόροι) ανέρχεται στα 21,178 δισ. ευρώ συν 5,564 δισ. ευρώ εθνική συμμετοχή, δηλαδή οι συνολικοί πόροι του νέου ΕΣΠΑ, ξεπερνούν τα 26,743 δισ. ευρώ. Η κατανομή ανά Στόχο Πολιτικής έχει γίνει για τα κοινοτικά κονδύλια, ενώ η εθνική συμμετοχή έχει επιμεριστεί ανά τομεακό και επιχειρησιακό πρόγραμμα.

Επίσης σημειώνεται ότι για την τεχνική βοήθεια, που αφορά ευέλικτες δράσεις συνδρμής για την ολοκλήρωση των προγραμμάτων, οι κοινοτικοί πόροι ανέρχονται στα 758,7 εκατ. ευρώ.

Υπενθυμίζεται ότι στο προηγούμενο ΕΣΠΑ υπήρχαν 11 θεματικοί στόχοι που πλέον εντάσσονται σε 5 Στόχους Πολιτικής ενώ αντίστοιχα οι 60 επενδυτικές προτεραιότητες ενσωματώνονται σε 35 ειδικούς στόχους [32 ειδικούς στόχους κατανεμημένους στους ΣΠ 1-5, 1 ειδικό στόχο για το Ταμείο Δίκαιας Μετάβασης (ΤΔΜ) και 2 ειδικούς στόχους για τα Προγράμματα Interreg].

Αξίζει να επισημανθεί ότι σημαντική διαφοροποίηση της νέας ΠΠ είναι η αύξηση της ευελιξίας των Προγραμμάτων στη μεταφορά πόρων. Κατά τον σχεδιασμό ή κατά την αναθεώρηση, το κράτος-μέλος μπορεί να διαθέσει το 5% των πόρων σε εργαλεία κεντρικής διαχείρισης και μπορεί να μεταφέρει έως το 20% των πόρων ενός Ταμείου σε άλλο Ταμείο για το ΕΤΠΑ, το Ταμείο Συνοχής και το ΕΚΤ+. Επιπλέον, μπορεί να μεταφέρει έως 15% των πόρων από τις λιγότερο ανεπτυγμένες Περιφέρειες στις Περιφέρειες μετάβασης ή στις περισσότερο ανεπτυγμένες Περιφέρειες.

Τα 5 βασικά νέα προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ

1. Η ψηφιακή μετάβαση

Για την ψηφιακή μετάβαση προορίζονται 4,059 δισ. ευρώ κοινοτικής συνδρομής με στόχο τη διασύνδεση της έρευνας με τον παραγωγικό ιστό της χώρας, την προσαρμογή της ελληνικής βιομηχανίας στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον, τη δημιουργία αξίας σε όλα τα πεδία του επιχειρείν, την ενδυνάμωση της καινοτομικής ικανότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τη διευκόλυνση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, στη διεύρυνση του εύρους των χρηματοδοτικών εργαλείων με τη δημιουργία ενός θεσμικού περιβάλλοντος φιλικού προς τις επιχειρήσεις, τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης,

Να σημειωθεί ότι η χώρα με βάση τον δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI), η Ελλάδα κατατάσσεται 27η στα 28 κράτη-μέλη (2020) σε ό,τι αφορά στην ενσωμάτωση ψηφιακών τεχνολογιών στο σύνολο της οικονομίας της, ενώ κατατάσσεται 24η (2020), ενώ με βάση τον δείκτη DESI για την ψηφιακή συνδεσιμότητα η χώρα καταλαμβάνει την 28η θέση στην ΕΕ. Σε μια προσπάθεια να μειωθεί αυτή η απόσταση και να υλοποιηθεί η ψηφιακή μετάβαση, στη νέα προγραμματική περίοδο θα κατευθυνθούν μέσω του πρώτου Στόχου Πολιτικής (ΣΠ1) 4,059 δισ. ευρώ από τους κοινοτικούς πόρους.

2. Η πράσινη οικονομία

Ο Στόχος αυτος αφορά δράσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον, την ενέργεια και την πολιτική προστασία. Οι προτεραιότητες που τίθενται στον δεύτερο Στόχο Πολιτικής (ΣΠ2), στον οποίο θα κατευθυνθούν κοινοτικά κονδύλια 4,995 δισ. ευρώ, είναι η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, η προώθηση των ΑΠΕ, η αναβάθμιση των ενεργειακών δικτύων σε “έξυπνα”, η απεξάρτηση από καύσιμα έντασης άνθρακα -με ενδιάμεσο μεταβατικό καύσιμο το φυσικό αέριο- και η προώθηση των διασυνδέσεων των νησιών και της καθαρότερης ενέργειας αυτών.

3. Υποδομές μεταφορών-δικτύων

Στους τομείς των μεταφορών και των ευρυζωνικών δικτύων θα κατευθυνθούν 2,220 δισ. ευρώ από το νέο ΕΣΠΑ. Τα κεφάλαια αυτά, θα διατεθούν για την ανάπτυξη ενός ασφαλούς και διαλειτουργικού συστήματος σιδηροδρομικών μεταφορών υψηλής ποιότητας, στην εξασφάλιση προσβασιμότητας και στη βέλτιστη χρήση των αυτοκινητοδρόμων, των θαλάσσιων λιμένων και των αεροδρομίων της Ελλάδας με την κατασκευή τμημάτων και συνδέσεων που απουσιάζουν από το δίκτυο.

Επίσης, έμφαση θα δοθεί στη δημιουργία ενός σύγχρονου ψηφιακού περιβάλλοντος τόσο για τους πολίτες όσο και για τις επιχειρήσεις της χώρας, με την υλοποίηση επενδύσεων σε ταχέα και υπερταχέα ευρυζωνικά δίκτυα, σε ανοιχτά ασύρματα δίκτυα για την πρόσβαση όλων στο διαδίκτυο, καθώς και με την ανάπτυξη σύγχρονων δικτυακών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των δικτύων οπτικών ινών και των δικτύων 5G.

4. Η απασχόληση παίρνει τη μερίδα «λέοντος»

Σε δράσεις στήριξης της αγοράς εργασίας καθώς η Ελλάδα ειναι ουραγός σε ποσοστό απασχόλησης στην ΕΕ, πηγαίνει ένα σημαντικό τμήμα του ΕΣΠΑ. Να σημειωθεί ότι το ποσοστό ανεργίας παραμένει από τα υψηλότερα, η ανεργία των νέων και των μακροχρόνια ανέργων παραμένει υψηλή, το 60% του πληθυσμού με σοβαρή αναπηρία δε μετέχει στην αγορά εργασίας.

Για τον λόγο αυτό οι τομείς της απασχόλησης, της εκπαίδευσης και της κοινωνικής προστασίας, δηλαδή ο τέταρτος Στόχος Πολιτικής (ΣΠ4) θα απορροφήσει κοινοτικά κονδύλια ύψους 6,327 δισ. ευρώ από το νέο ΕΣΠΑ. Τα κεφάλαια θα διατεθούν για τη δημιουργία ίσων ευκαιριών και την ισότιμη πρόσβαση στην αγορά εργασίας (ιδίως γυναικών, νέων και μακροχρόνιων ανέργων), για τη διά βίου μάθηση, την ένταξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού κ.ά.

5. Στα 1,145 δισ. για δράσεις χωρικής ανάπτυξης

Ο πέμπτος Στόχος Πολιτικής (ΣΠ5), αφορά τις ολοκληρωμένες χωρικές παρεμβάσεις και την αστική ανάπτυξη και θα λάβει 1,145 δισ. ευρώ. Προτεραιότητα θα δοθεί στην ενίσχυση της ολοκληρωμένης κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής τοπικής ανάπτυξης, με έμφαση στη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη, της πολιτιστικής κληρονομιάς, του τουρισμού κ.ά.

Κυρίως δε στην ανάπτυξη των ορεινών, αγροτικών και παράκτιων απομακρυσμένων περιοχών, επιδιώκοντας έτσι την ομαλή σύνδεσή τους στον εθνικό παραγωγικό και οικονομικό χάρτη μέσω ήπιας ανάπτυξής τους. Επιδιώκεται επίσης η ανάπτυξη παράκτιων και εσωτερικών περιοχών αλιείας και υδατοκαλλιέργειας μέσω της ενίσχυσης δραστηριοτήτων της γαλάζιας οικονομίας.

Το ειδικό πρόγραμμα για την απολιγνιτοποίηση

Ο ειδικός στόχος του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), στο πλαίσιο της απολιγνιτοποίησης που επιχειρείται, ξεκινά με κονδύλια 1,320 δισ. ευρώ. Το ΤΔΜ αφορά τη στήριξη τις εξής περιοχές:

– Περιφερειακές Ενότητες Κοζάνης και Φλώρινας (ΠΕΚ, ΠΕΦ) και τον Δήμο Μεγαλόπολης (ΔΜ) της ΠΕ Αρκαδίας (ΠΕΑ), περιοχές άμεσα εξαρτώμενες από την εξόρυξη και καύση λιγνίτη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

– Περιφέρειες Κρήτης (ΠΚ), Νοτίου Αιγαίου (ΠΝΑ) και Βορείου Αιγαίου (ΠΒΑ), περιοχές άμεσα εξαρτώμενες από την καύση μαζούτ και ντίζελ που σταδιακά θα καταργηθούν.

Σημειώνεται επίσης πως το ποσό των κοινοτικών πόρων που θα διατεθούν για την τεχνική βοήθεια ανέρχονται στα 758,7 εκατ. ευρώ.

Τα κύρια επιδιωκόμενα αποτελέσματα αφορούν: τη δημιουργία θέσεων εργασίας σε νέες ειδικότητες με αξιοποίηση τοπικού εργατικού δυναμικού και προσέλκυση νέου, την αύξηση ποσοστού παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, τη προσέλκυση “πράσινων” επιχειρήσεων μέσω δημιουργίας βιομηχανικών ζωνών και επιχειρηματικών πάρκων, ανάπτυξη έξυπνων κλιματικά ουδέτερων πόλεων, ανάπτυξη έξυπνων ενεργειακών δικτύων κ.ά.

Προγράμματα ανα τομέα

Με βάση τον προκαταρκτικό σχεδιασμό του υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας οι πόροι ανά πρόγραμμα με βάση την κοινοτική και την εθνική συμμετοχή, κατανέμονται ως εξής:

Τα τομεακά προγράμματα

Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα Καινοτομία»: 4,116 δις. ευρώ.
Πρόγραμμα «Ψηφιακός Μετασχηματισμός»: 638 εκατ. ευρώ
Πρόγραμμα «Περιβάλλον Ενέργεια-Κλιματική Αλλαγή»: 3,768 δις. ευρώ.
Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών»: 2,314 δις. ευρώ.
Πρόγραμμα «Πολιτική Προστασία»: 757,37 εκατ. ευρώ.
Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση»: 4,410 δις. ευρώ.
Πρόγραμμα για τη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση: 1,617 δις. ευρώ.
Πρόγραμμα «Αλιεία & Θάλασσα»: 468,7 εκατ. ευρώ

Τα Περιφερειακά προγράμματα (ΠΕΠ)

Πρόγραμμα Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης: 604,9 εκατ. ευρώ.
Πρόγραμμα Κεντρικής Μακεδονίας: 1,363 δισ. ευρώ.
Πρόγραμμα Θεσσαλίας: 524,3 ευρώ.
Πρόγραμμα Ηπείρου: 403,3 εκατ. ευρώ.
Πρόγραμμα Δυτικής Ελλάδας: 594,85 εκατ. ευρώ.
Πρόγραμμα Δυτικής Μακεδονίας: 373 εκατ. ευρώ.
Πρόγραμμα Στερεάς Ελλάδας: 403,3 εκατ. ευρώ.
Πρόγραμμα Πελοποννήσου: 388,2 εκατ. ευρώ.
Πρόγραμμα Ιονίων Νήσων: 272,2 εκατ. ευρώ
Πρόγραμμα Βορείου Αιγαίου: 373 εκατ. ευρώ
Πρόγραμμα Κρήτης: 534,35 εκατ. ευρώ
Πρόγραμμα Αττικής: 2,025 δισ. ευρώ
Πρόγραμμα Νοτίου Αιγαίου: 357,4 εκατ. ευρώ.