Γ. Μανιάτης: Η άγνωστη ελληνική υπερδύναμη στην ενέργεια

Για την ανανεώσιμη Θέρμανση και Ψύξη μίλησε ο πρ. Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, δρ. Γιάννης Μανιάτης, κατά τη διάρκεια ομιλίας του στο European Solar Thermal Industry Association.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της εναρκτήριας ομιλίας του κ. Μανιάτη

Θα ξεκινήσω με πέντε ερωτήσεις:

1. Ποια είναι η ευρωπαϊκή Ανανεώσιμη Τεχνολογία που με κόστος μόνο 1.000€, εξοικονομεί την ίδια ποσότητα CO2 (δηλ. 1.500kgr/έτος), με την εξοικονόμηση CO2 ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου, που κοστίζει περίπου 30.000€, δηλ. το 30πλάσιο;

2. Ποια είναι η ώριμη Ανανεώσιμη Τεχνολογία, που παράγει την ίδια ποσότητα MWh/έτος με ένα φωτοβολταϊκό σύστημα, αλλά με την κατάληψη του 50% της απαιτούμενης έκτασης;

3. Ποια είναι η Ανανεώσιμη Τεχνολογία, που προωθεί αποφασιστικά την Ενεργειακή Δημοκρατία, είναι πλήρως αποκεντρωμένη, αντιμετωπίζει την Ενεργειακή Φτώχεια, συγκρίνεται στο κόστος με το φυσικό αέριο, βασίζεται κατά 90% σε ευρωπαϊκή τεχνολογία και υλικά και μπορεί να εξοικονομήσει 100-200δις€, από εισαγωγές ορυκτών καυσίμων;

4. Ποια είναι η ώριμη Ανανεώσιμη Τεχνολογία, με το λιγότερο πολιτικό και χρηματοδοτικό ενδιαφέρον, χωρίς ευρωπαϊκή στρατηγική ή νομοθετικό πλαίσιο, χωρίς ενδιαφέρον από τις εμπορικές τράπεζες ή τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς χρηματοδότησης;

5. Ποια είναι η ελληνική βιομηχανία Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, που απασχολεί περισσότερους από 3.500 εργαζόμενους σε 22 Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και εξάγει περισσότερο από το 60% της παραγωγής της σε ΗΠΑ, Κίνα, Ιαπωνία, χώρες του Κόλπου, κ.α.;

Η απάντηση στα παραπάνω πέντε ερωτήματα, είναι: Ανανεώσιμη Θέρμανση – Ψύξη.

Αυτός είναι ο Ελέφαντας στο δωμάτιο της Ενέργειας.

Ο ενεργειακός ελέφαντας που, παρά το ότι έχει τριπλάσιο μέγεθος από την ηλεκτρική ενέργεια, δεν έχει προσελκύσει το ανάλογο ενδιαφέρον στα θεσμικά όργανα, από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο, ειδικά στα θέματα του European Green Deal και της απανθρακοποίησης των ευρωπαϊκών οικονομιών έως το 2050 .

Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας – IEA (2017), ο Ηλεκτρισμός καταναλώνει το 17% της παγκόσμιας Τελικής Κατανάλωσης Ενέργειας, με το 26% να προέρχεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (συμπεριλαμβανομένης της υδροηλεκτρικής). Από την άλλη, η Θέρμανση – Ψύξη, είναι τρεις φορές μεγαλύτερη, καταναλώνοντας το 51% της παγκόσμιας Τελικής Κατανάλωσης Ενέργειας, με μόνο το 10% να προέρχεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, κυρίως Βιομάζα και μόνο 1% από Ηλιακή Θέρμανση και Γεωθερμία.

Η Κλιματική Κρίση κοστίζει ήδη ακριβά στους Ευρωπαίους. Το 2017, το κόστος των ακραίων φαινομένων και καταστροφών που σχετίζονται με τον καιρό, ανήλθε στα 283 δις€, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Την ίδια χρονιά, η Ε.Ε. δαπάνησε 266δις€ για την εισαγωγή ορυκτών καυσίμων από τρίτες χώρες.

Η Θέρμανση – Ψύξη αντιπροσωπεύει το 85% της συνολικής τελικής κατανάλωσης ενέργειας στα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και το 74% στη Βιομηχανία. Κατά συνέπεια, τόσο στα νοικοκυριά, όσο και στη βιομηχανία, αυτό είναι το μεγάλο ενεργειακό πρόβλημα.

Kατά τη διάρκεια της θητείας μου ως Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, πριν από δέκα χρόνια, το 2011, η χώρα μας περιέλαβε τη Θέρμανση – Ψύξη, ιδιαίτερα με την εγκατάσταση θερμοσιφώνων, στο πολύ πετυχημένο πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον».

Το πρόγραμμα είχε συνολικό προϋπολογισμό 500εκατ€, που επενδύθηκαν σε 40.000 σπίτια. Η ετήσια εξοικονόμηση ενέργειας του μέσου νοικοκυριού, ανήλθε στα 1.700€, με μείωση του ετήσιου ενεργειακού κόστους από τα 3.000€, στα μόλις 1.300€. Η στρατηγική του προγράμματος αξιολογήθηκε από τα ευρωπαϊκά όργανα, ως η δεύτερη καλύτερη της Ε.Ε., αμέσως μετά την ισπανική.

Για να επιτευχθεί αυτό, συνέβαλαν οι 22 ελληνικές παραγωγικές Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις παραγωγής θερμοσιφώνων, που απασχολούν πάνω από 3.500 άτομα, εξάγουν το 60% της παραγωγής τους σε ΗΠΑ, Κίνα, Ιαπωνία, Κορέα, χώρες του Κόλπου, κα, και μερικές από αυτές είναι μεταξύ των δέκα κορυφαίων εταιρειών παγκοσμίως. Το «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον», κατά τη διάρκεια των 10 ετών εφαρμογής του, περιέλαβε 71.000 εγκαταστάσεις θερμοσιφώνων, με συνολική επένδυση 98.000.000€ και μέσο κόστος 1.150 – 1.750€ ανά εγκατάσταση.

Στην Ευρώπη, με περίπου 11.000.000 αποκεντρωμένα ηλιακά θερμικά συστήματα σε λειτουργία, έχουμε 37GWth συνολικής παραγωγικότητας, 7Mt ετήσια εξοικονόμηση εκπομπών CO2, περίπου 2δις€ κύκλο εργασιών και περισσότερες από 20.000 θέσεις εργασίας. Επιπλέον, είναι ένας τομέας εξαγωγών, με τις ετήσιες καθαρές εξαγωγές να ξεπερνούν συχνά το 1δις€. Η Ανανεώσιμη Θέρμανση – Ψύξη, μπορεί να μειώσει κατά 100-200δις€ το κόστος εισαγωγής ορυκτών καυσίμων στην Ευρώπη.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ηλιακή θερμότητα απασχολεί περίπου 730.000 εργαζόμενους κι έχει κύκλο εργασιών 21δις €.

Οι Βιομηχανικές Επεξεργασίες Ηλιακής Θέρμανσης – ΒΕΗΘ (Solar Heat Industrial Processes – SHIP), αναφέρονται στην παραγωγή θερμότητας χαμηλής θερμοκρασίας έως 150 ° C. Από τις 300 ΒΕΗΘ σε όλο τον κόσμο, 10 λειτουργούν στην Ελλάδα, 67 σε Γερμανία – Αυστρία, 20 σε Ισπανία – Πορτογαλία και 14 στην Ιταλία. Αφορούν σε εφαρμογές βρασμού, παστερίωσης, καθαρισμού, στεγνώματος, πλύσης, ατμού και μαγειρέματος.

Επίσης, λειτουργούν 90 Συστήματα Τηλεθέρμανσης, συνολικής παραγωγής 520MWth. Το μεγαλύτερο εργοστάσιο ηλιακής θερμότητας σε λειτουργία, βρίσκεται στη δανέζικη πόλη Silkeborg, με χωρητικότητα 110MWth, με μονάδες συλλεκτών ηλιακής θερμότητας που καταλαμβάνουν έκταση 22 γηπέδων ποδοσφαίρου (157.000 m2).

Στην Ε.Ε., η αγορά που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη, ήταν το 2017 η Δανία, με αύξηση 170% και η Ολλανδία, με αύξηση 44%. Μεταξύ των χωρών της Νότιας Ευρώπης, η κύρια αγορά, η Ελλάδα, αυξήθηκε κατά 10%, που αντιστοιχεί σε ετήσιες πωλήσεις 253 MWth (361 000 m2). Η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αγορά παραμένει η γερμανική. Ο ευρωπαίος πρωταθλητής κατά κεφαλή εκτάσεων με ηλιοθερμικές μονάδες, είναι αδιαμφισβήτητα η Κύπρος με περίπου 1m2/κάτοικο και ακολουθούν η Ελλάδα και η Αυστρία με περίπου 0,5m2/κάτοικο.

Η ηλιακή θερμότητα παράγει ενέργεια με το χαμηλότερο κόστος μεταξύ όλων των ΑΠΕ και με αυτόν τον τρόπο μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση της Ενεργειακής Φτώχειας. Μπορεί να ανταγωνιστεί ηλεκτρικές λύσεις θέρμανσης και μερικές φορές το φυσικό αέριο, ακόμη και αν δεν ληφθεί υπόψη το εξωτερικό κόστος, όπως οι εκπομπές CO2. Ο τομέας αποφέρει επίσης σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη, καθώς η 26 TWhth ενέργεια που παράγεται ετησίως, αντιπροσωπεύει την ισοδύναμη εξοικονόμηση 7 MtCO2 ετησίως.

Οι ευρωπαϊκές εταιρείες είναι καινοτόμοι ηγέτες σε αυτόν τον κλάδο, και ειδικά σε μεγάλα συστήματα, όπως η Τηλεθέρμανση, ή η ηλιακή θερμότητα για Βιομηχανικές Επεξεργασίες. Πρόκειται για μια θεμελιωμένη πανευρωπαϊκή βιομηχανία, που βασίζεται κυρίως σε Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ), που δημιουργεί τοπική προστιθέμενη αξία δημιουργώντας θέσεις εργασίας στην κατασκευή, τη διανομή, την εμπορευματοποίηση και τη συντήρηση.

Η ευρωπαϊκή Συμμαχία Ανανεώσιμης Θέρμανσης – Ψύξης (Renewable Heating and Cooling Alliance), που δημιουργήθηκε αρκετά καθυστερημένα, στις 4 Μαρτίου 2021, διεκδικεί σε επίπεδο Ε.Ε., ένα ισχυρό πλαίσιο πολιτικής και χρηματοδότησης για να διασφαλιστεί ότι έως το 2030, το 50% της συνολικής κατανάλωσης θέρμανσης – ψύξης θα προέρχεται από ηλιακή θέρμανση, αντλίες θερμότητας, γεωθερμική ενέργεια και ανανεώσιμα συστήματα τηλεθέρμανσης .

Η υλοποίηση αυτού του στόχου, αναμένεται να προσφέρει 300.000 νέες ειδικευμένες θέσεις εργασίας, να μειώσει τις εκπομπές κατά 762 MtCO2e, να αναπτύξει τοπικές βιομηχανικές αλυσίδες εφοδιασμού και να μειώσει την εξάρτηση από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα.

Προκειμένου να καθοριστεί μια κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική, η Ε.Ε. πρέπει να σχεδιάσει ένα νομοθετικό πλαίσιο ανανεώσιμης θέρμανσης και ψύξης που εστιάζει στη δημιουργία βιώσιμων συστημάτων θέρμανσης για όλους τους Ευρωπαίους.

Το νέο πλαίσιο του 2030 με στόχο τη μείωση κατά 55% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και αύξηση της εξοικονόμησης ενέργειας κατά 32,5%, είναι η ευκαιρία για την Ε.Ε. να εκμεταλλευτεί επιτέλους έναν αγνοημένο μέχρι τώρα τομέα, στον οποίο μάλιστα κατέχει πρωτοπόρα παγκόσμια θέση, με στόχο την απανθρακοποίηση, την ενεργειακή ασφάλεια, τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα, τη δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Ήρθε η ώρα να δράσουμε, τώρα!

Τα παραδοσιακά ευρωπαϊκά ταμεία, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (EFSI), το Ταμείο Συνοχής, το νέο Ταμείο Ανάκαμψης (RRF), καθώς και το Horizon Europe, θα πρέπει να επενδύσουν σε περαιτέρω τεχνολογική ανάπτυξη.

Συμπερασματικά, η Ευρώπη έχει το ηθικό και οικονομικό καθήκον να αναλάβει δράση στους ακόλουθους 5 άξονες προτεραιότητας:

1. Να διαμορφώσει ένα ευρωπαϊκό Πακέτο Ανανεώσιμης Θέρμανσης – Ψύξης

2. Να ζητήσει να περιληφθεί σε όλα τα Εθνικά Σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα – Ε.Σ.Ε.Κ., μια Στρατηγική Ανανεώσιμης Θέρμανσης – Ψύξης

3. Να διαμορφώσει άξονες χρηματοδότησης σε όλα τα χρηματοδοτικά σχήματα και Ταμεία της, για την περαιτέρω R&D ανάπτυξη Τεχνολογιών Ανανεώσιμης Θέρμανσης – Ψύξης

4. Να προωθήσει την προγραμματισμένη αντικατάσταση παλαιών και (πλέον) αναποτελεσματικών Συστημάτων Θέρμανσης – Ψύξης

5. Να στηρίξει την εκπαίδευση εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης για εγκαταστάσεις Ανανεώσιμης Θέρμανσης.

Η ώρα είναι τώρα!