Φάμελλος: Πιστεύουμε σε ένα εναλλακτικό κυκλικό μοντέλο διαχείρισης αποβλήτων

«Η συνεργασία της Πολιτείας, των ΦΟΔΣΑ, εν προκειμένω του ΕΣΔΝΑ, και της Αυτοδιοίκησης είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αλλαγή σελίδας στη διαχείριση των απορριμμάτων», ανέφερε κατά την έναρξη της εισήγησής του στην ημερίδα «Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ–Η Ώρα της Ευθύνης», ο Αναπληρωτής ΥΠΕΝ, κος Σωκράτης Φάμελλος. Πιο αναλυτικά:

«Η χώρα μας οφείλει να εφαρμόσει την ευρωπαϊκή στρατηγική, μέσα από μια αλλαγή στάσης όλων μας, διοίκησης, αυτοδιοίκησης, πολιτών και παραγωγών. Και μπορεί αυτή η αλλαγή σελίδας να τροφοδοτήσει νέα οικονομία και παράλληλα να προστατεύσει το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία.

Η βάση της διαχείρισης είναι η ευρωπαϊκή στρατηγική και η ιεράρχηση στις προτεραιότητες διαχείρισης αποβλήτων. Με προτεραιότητα στη μείωση της παραγωγής αποβλήτων, στην επαναχρησιμοποίηση υλικών, στην ανακύκλωση υψηλής ποιότητας πόρων, στη χρήση ανακυκλωμένων αποβλήτων ως σημαντικής, αξιόπιστης πηγής πρώτων υλών και ενέργειας. Το πλαίσιο αυτό ολοκληρώνεται με την στρατηγική της ΕΕ για την αξιοποίηση των πρώτων υλών και γενικά των πόρων και την ανάγκη πρόληψης των αποβλήτων τροφίμων.

Η διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων σήμερα στη χώρα μας χαρακτηρίζεται από ισχυρή εξάρτηση από τους Χώρους Υγειονομικής Ταφής, αδυναμία έργων και απώλεια επενδύσεων στον τομέα, χρόνια αναβολή της ολοκληρωμένης διαχείρισης, παραβιάσεις του περιβαλλοντικού δικαίου που οδηγεί σε χρηματικές κυρώσεις και καταδίκες, ενώ έργα δεκάδων εκατομμυρίων δεν λειτουργούν ή απαξιώνονται. Ουσιαστικά είχαμε την πλήρη αντανάκλαση της καθυστέρησης της χώρας μας στον τομέα των απορριμμάτων.

Είναι ξεκάθαρη η ανάγκη ριζικής στροφής της διαχείρισης αποβλήτων σε νέα κατεύθυνση που σηματοδοτείται από ολοκληρωμένες λύσεις στη διαχείριση αποβλήτων, με ευθύνη του παραγωγού και κυρίαρχο τον ρόλο των ΟΤΑ, βελτίωση της περιβαλλοντικής προστασίας και της ποιότητας ζωής και προσέγγιση σε μία πιο βιώσιμη διαχείριση στερεών αποβλήτων στο πλαίσιο μιας Κυκλικής Οικονομίας.

Η πρόσφατη απόφαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου Οικονομικής Πολιτικής (ΚΥΣΟΙΠ) για την υιοθέτηση της στρατηγικής της Κυκλικής Οικονομίας ως δημόσιας πολιτικής συνδέεται άμεσα με τη ριζική αυτή στροφή και την άμεση υλοποίηση του Περιφερειακού Σχεδιασμού και των Τοπικών Σχεδίων των Δήμων. Στο πλαίσιο αυτό και για να διευκολύνουμε τους Δήμους, που είναι ο καθοριστικός παράγοντας ανατροπής της υφιστάμενης κατάστασης και εκσυγχρονισμού της διαχείρισης, προχωρούμε σε σειρά οικονομικών και θεσμικών ρυθμίσεων που ανακοινώνουμε σήμερα.

Οι αρχικές πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουμε στοχεύουν στην αύξηση της ανακύκλωσης και στη δραστική μείωση των βιοαποβλήτων που οδηγούνται προς ταφή. Και σε αυτό τον τομέα οι Δήμοι αναλαμβάνουν σοβαρή ευθύνη, εφόσον στη δική τους αρμοδιότητα υλοποιείται η διαλογή στην πηγή.

Η χώρα μας, με σημαντική καθυστέρηση και με πρωτοβουλία της κυβέρνησής μας, ολοκλήρωσε το θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης των αποβλήτων, αστικών, βιομηχανικών και επικινδύνων, με την θεσμοθέτηση του ΕΣΔΑ και του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, των 13 ΠΕΣΔΑ και του ΕΣΔΕΑ.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός συμπυκνώνει την πολιτική αντίληψη της κυβέρνησης προς ένα εναλλακτικό κυκλικό μοντέλο διαχείρισης αποβλήτων σύγχρονο και φιλικό στο περιβάλλον, με ενθάρρυνση της κοινωνικής συμμετοχής και αναβάθμιση του ρόλου των δήμων. Φιλοδοξεί να μετατρέψει την διαχείριση αποβλήτων, από πληγή και πεδίο συνεχούς αντιπαράθεσης, σε προνομιακό χώρο βιομηχανικής συμβίωσης και αμοιβαίου οφέλους. Στα ΠΕΣΔΑ, όπως και της Αττικής, περιγράφονται όλα τα σχετικά έργα και δράσεις.

Ο ΠΕΣΔΑ Αττικής προβλέπει σημαντικά έργα επεξεργασίας και αξιοποίησης απορριμμάτων σε διαδημοτικό και περιφερειακό επίπεδο. Προβλέπονται 6 μονάδες επεξεργασίας συμμείκτων, ξεχωριστές γραμμές βιοαποβλήτων αλλά και δημοτικές αποκεντρωμένες μονάδων βιοαποβλήτων, 14 διαδημοτικοί ΣΜΑ, 4 ΚΔΑΥ και σειρά δημοτικών δράσεων και Πράσινων Σημείων.

Όμως το 2014 δεν είχαν εκχωρηθεί διαθέσιμοι πόροι για την υλοποίηση Μονάδων επεξεργασίας στην Αττική, και η Περιφέρεια Αττικής είχε μείνει εκτός κατανομής των πόρων που εκχωρήθηκαν από το ΥΜΕΠΕΡΑΑ στις Περιφέρειες. Για να διορθώσουμε αυτή την αδικία, αλλά και για να προχωρήσουν άμεσα οι περιβαλλοντικές επενδύσεις στην Αττική, από όπου θα κριθεί και ο περιβαλλοντικός στόχος της χώρας, προετοιμάζουμε σε συνεργασία με τον Αναπληρωτή Υπουργό Οικονομίας κ. Αλ. Χαρίτση την εκχώρηση των πρώτων 150 εκατ. ευρώ στην Περιφέρεια, δηλαδή στο ΠΕΠ Αττικής, για την υλοποίηση των Μονάδων με ωριμότητα.

Από την άλλη πλευρά ξέρουμε ότι το ζήτημα της εφαρμογής των Τοπικών σχεδίων, που συμπεριλαμβάνουν πολλές από τις πιο πάνω δράσεις και το ζήτημα της διαχείρισης των βιοαποβλήτων αποτελούν σημεία-κλειδιά για την διαχείριση των στερεών αποβλήτων και προϋποθέτουν αλλαγή κοινωνική και οικονομική.

Τα Τοπικά Δημοτικά Σχέδια και οι Κανονισμοί Καθαριότητας των ΟΤΑ μπορούν να στηρίξουν τις δράσεις «ήπιας» και τοπικής διαχείρισης απορριμμάτων από πλευράς Δήμων. Από το σύνολο των 160 περίπου προτάσεων που έχουν υποβληθεί στο ΥΜΕΠΕΡΑΑ στο πλαίσιο Πρόσκλησής του, περίπου 30 προτάσεις Δήμων κυρίως της Αττικής έχουν συμπεριλάβει τέτοιες δράσεις και αξιολογούνται.

Ένα καλό και εφαρμοστέο τοπικό σχέδιο μας εξασφαλίζει πληροφόρηση παραγωγών και πολιτών, συμμετοχή και κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας, καλή ποιότητα των εισερχόμενων υλικών στο σύστημα διαχείρισης και ανακύκλωσης, χωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων και ανάκτηση της οργανικής τους μάζας.

Σύμφωνα με τα εγκεκριμένα ΠΕΣΔΑ, το 43% περίπου των απορριμμάτων είναι το οργανικό κλάσμα. Στους στόχους του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων προβλέπεται η χωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων, στο 40% του συνολικού βάρους τους μέχρι το 2020. Σήμερα η προδιαλογή των βιοαποβλήτων, είναι πλήρως υποβαθμισμένη, ενώ οι ποσότητες οργανικού κλάσματος που ανακτώνται μέσω χωριστής συλλογής αντιστοιχούν σε ποσοστό μόλις 3% επί των συνολικά παραγόμενων ΑΣΑ.

Τα προγράμματα που αναπτύχθηκαν στο παρελθόν σε δήμους της Αττικής, είτε διαλογής στην πηγή, είτε οικιακής κομποστοποίησης, είχαν πιλοτικό και αποσπασματικό χαρακτήρα. Για το λόγο αυτό τίθεται ο στόχος μέχρι το τέλος της χρονιάς όλοι οι ΟΤΑ της Αττικής να έχουν χωριστό ρεύμα οργανικών αποβλήτων, που μπορεί να ξεκινήσει από επαγγελματίες της εμπορίας και της εστίασης και από ξενοδοχεία. Η μονάδα ΕΜΑΚ του ΕΣΔΝΑ μπορεί να παραλάβει ήδη αυτά τα ρεύματα.

Δύο νέα οικονομικά εργαλεία για τους Δήμους θα υποστηρίξουν τις δράσεις αυτές:

α) Διάθεση 10 εκατ. ευρώ προς τους ΟΤΑ με ειδική πρόσκληση του ΥΜΕΠΕΡΑΑ για την επικαιροποίηση των Τοπικών τους Σχεδίων και υποστήριξη της εφαρμογής της χωριστής διαλογής στην πηγή, που πρέπει όμως να υλοποιηθούν με διαδικασίες expressτο 2017, και

β) Διάθεση 24 εκατ. ευρώ με ειδική πρόσκληση του ΕΠΑΝΕΚ για υλοποίηση έργων Πράσινων Σημείων και μονάδων επεξεργασίας προδιαλεγμένων οργανικών (κομποστοποίησης) εκ των οποίων τα 10 εκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν αποκλειστικά στην Αττική.

Από τη μεριά μας έχουμε διαμορφώσει με νόμο και με ΚΥΑ και ολοκληρώνουμε το αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο για τα Πράσινα Σημεία και ολοκληρώνονται και οι Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ).

Από την πλευρά του Υπουργείου δημιουργούμε ένα νέο μηχανισμό παρακολούθησης της ποιότητας και του RDFαλλά και του Compostώστε να εξασφαλίζεται από την πλευρά των ΦΟΔΣΑ η παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας και σύμφωνα με τις προδιαγραφές. Παράλληλα με το σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος είμαστε σε στάδιο πιλοτικών εφαρμογών του RDF στην Τσιμεντοβιομηχανία ώστε να εξασφαλίσουμε τον περιορισμό των επιπτώσεων από τα σημερινά ρυπογόνα καύσιμα, την ικανοποίηση των συμφωνιών για την κλιματική αλλαγή αλλά και τηνασφαλή αξιοποίηση του RDF.

Θεσμικές Πρωτοβουλίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος το αμέσως επόμενο διάστημα θα είναι :

– Η τροποποίηση του πλαισίου της ανακύκλωσης (2939/2001) με σειρά παρεμβάσεων βελτιστοποίησης του έργου της ανακύκλωσης, ελέγχου και διαφάνειας της λειτουργίας των ΣΕΔ και η βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων της Ανακύκλωσης με καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής. Στόχος του νέου νόμου θα είναι ο διπλασιασμός της ανακύκλωσης που σήμερα για τη χώρα μας δεν ξεπερνάει το 20% κβ.

– Έκδοση ΚΥΑ για την ενθάρρυνση χωριστής συλλογής και επεξεργασίας βιοαποβλήτων (οργανικών), καθώς και για διαδικασία και μηχανισμό πιστοποίησης κόμποστ και διαδικασίας κομποστοποίησης.

– Διαμόρφωση θεσμικού πλαισίου αρμοδιοτήτων των δήμων με ανάδειξη του νέου τους ρόλου και των φορέων διαχείρισης στερεών αποβλήτων, ώστε να ξεπεραστούν αδυναμίες και επικαλύψεις, να αναδειχθεί ο ρόλος των δήμων, να ενδυναμωθεί η τεχνογνωσία τους και να καταστούν ικανοί να λειτουργήσουν βιώσιμες μονάδες.

– Η διάθεση των ανακυκλώσιμων στην αγορά και η δυνατότητα πωλήσεών τους από τους ΟΤΑ

– Η μείωση των τελών καθαριότητας και η εφαρμογή συστημάτων «Πληρώνω Όσο Πετάω» για τους Δήμους, με επιβράβευση των πρωτοπόρων στην ανακύκλωση και στη διαλογή στην πηγή

– εφαρμογή από αρχές 2018 του τέλους ταφής ανεπεξέργαστων ΑΣΑ, σε σύνδεση με τη λειτουργία υποδομών επεξεργασίας αποβλήτων

– Η σύνταξη ενιαίου κανονισμού καθαριότητας για όλους τους δήμους της χώρας και Κανονισμούγια τους μεγάλους παραγωγούς (μαζική εστίαση κ.α.)

Όπως καταλαβαίνετε έχουμε μπροστά μας ένα δύσκολο αλλά όμορφο δρόμο. Και οφείλουμε να αναλάβουμε κοινές πρωτοβουλίες και να ακούσουμε και δικές σας προτάσεις. Χρειάζεται να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε μαζί πρωτοβουλίες ενημέρωσης της κοινωνίας αλλά και κατάρτισης και ενημέρωσης του προσωπικού των Δήμων. Χρειαζόμαστε κυριολεκτικά μια εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών και των φορέων της Αυτοδιοίκησης.

Αλλά και σε νέους τομείς χρειάζεται κοινός βηματισμός όπως είναι η συμμετοχή στην πλατφόρμα της ΕΕ για την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων, η εξειδίκευση των κατευθυντηρίων οδηγιών για την δωρεά τροφίμων, την χρήση πρώην τροφίμων για ζωοτροφές και την παρακολούθηση των τροφικών αποβλήτων.

Θεωρούμε σημαντική τη συνεργασία μας στην κατεύθυνση αυτή, με Υπουργεία, παράγοντες και φορείς, όπως ο ΕΔΣΝΑ, με συντονισμό και κοινές ομάδες εργασίας, ώστε ναεμπλουτίσουμε τον προβληματισμό μας και να δράσουμε αποτελεσματικά προς όφελος της κοινωνίας. Είμαστε βέβαιοι ότι όλοι μπορούν να συμβάλουν γόνιμα και δημιουργικά στην υλοποίηση των εθνικών σχεδίων δράσης.

Τέλος, σημαντικές πρωτοβουλίες προοιωνίζονται για το ζήτημα της διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων, όπου η κατάσταση πρέπει να ελεγχθεί χρησιμοποιώντας :

– Το νεότευκτο εργαλείο του ΗΜΑ, του οποίου η μεγάλη αποδοχή με την καταχώρηση 20.000 επιχειρήσεων και ΟΤΑ δημιουργεί την ανάγκη παράτασης της σχετικής προθεσμίας ως τις 20 Ιουλίου 2017. Αποτελεί σημαντικό εκσυγχρονισμό και αναβάθμιση του τρόπου παρακολούθησης και ελέγχου της διαχείρισης όλων των αποβλήτων, ιδιαίτερα των επικίνδυνων βιομηχανικών

– Έργα απορρύπανσης ρυπασμένων χώρων στην Αττική

– Απομάκρυνση και διαχείριση ιστορικά αποθηκευμένων Επικινδύνων Αποβλήτων

– Δημιουργία υποδομών επεξεργασίας, διαχείρισης, αδρανοποίησης, εξουδετέρωσης και διάθεσης Επικινδύνων Βιομηχανικών Αποβλήτων, που προγραμματίζουμε και για το νομό Αττικής.

Είναι κατανοητό ότι όλα τα παραπάνω στοχεύουν και στην προστασία του περιβάλλοντος, και στην ανάπτυξη της βιομηχανίας αλλά και στην μείωση των προστίμων που καλείται να πληρώσει η χώρα μας.

Συνοψίζοντας:

Εστιάζουμε στην Ανακύκλωση και στην χωριστή διαλογή του οργανικού κλάσματος στην πηγή, και ξεκινάμε από το 2017.

Αξιοποιούμε νέους πόρους από το ΕΣΠΑ και από τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης για τις δράσεις των ΟΤΑ.

Εξειδικεύουμε τους στόχους ανά Δήμο και κινητοποιούμε την κοινωνία και την οικονομία με κίνητρα και αντικίνητρα

Συνδέουμε σύγχρονους κανονισμούς καθαριότητας με τα Τοπικά σχέδια διαχείρισης και τον ΠΕΣΔΑ Αττικής.

Ανάδειξη των Τοπικών Δημοτικών Σχεδίων σε «Ευαγγέλιο» της διαχείρισης απορριμμάτων σε κάθε ΟΤΑ.

Διασφαλίζουμε ειδικές χρηματοδοτήσεις για την Αττική και ξεκινάει η ένταξη έργων επεξεργασίας στο ΠΕΠ Αττικής.

Στηρίζουμε τους σχεδιασμούς και τις δράσεις των ΟΤΑ, της Περιφέρειας Αττικής και του ΕΣΔΝΑ.»