Ντίνος Παπαπολύζος: Νέα γενιά έργων Υποδομών και η χρηματοδότησή τους στην Ελλάδα

Άρθρο από τον Ντίνο Παπαπολύζο, Διευθύνων Εταίρο της Trek Development

Οι περισσότεροι από εμάς, βιώσαμε τι σημαίνει νέος και σύγχρονος αυτοκινητόδρομος, ταξιδεύοντας ανά την Ελλάδα το καλοκαίρι. Έχοντας προσωπικά διανύσει περί τα 3.000 χλμ. οδικού δικτύου φέτος στην Κεντρική Ευρώπη, οι Ελληνικοί αυτοκινητόδρομοι είναι τουλάχιστον εφάμιλλοι των Ευρωπαϊκών. Γιατί όμως μας πήρε 25 χρόνια να τους φτιάξουμε; Η τεχνική επάρκεια ήταν δεδομένη, η χρηματο-οικονομική επάρκεια και κυρίως η Χ/Ο διάρθρωση (structuring) ήταν το ζήτημα. Οι δρόμοι παραδόθηκαν επιτέλους στην κυκλοφορία γατί δούλεψε το μοντέλο της παραχώρησης, έστω και αν το τίμημα των “availability payments”, δλδ τα διόδια, είναι αλμυρά και κυρίως γιατί τα έργα ήταν πλέον “bankable”.

Η επανεκκίνηση της Ελλάδας θα προέλθει κατά βάση από τις ξένες επενδύσεις και τα νέα έργα υποδομής και εν δυνάμει έργα υποδομής υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα και είναι πολλά, στην ενέργεια, στις Αστικές αναπλάσεις, στις μεταφορές, κ.ά. Είτε τα έργα αυτά είναι ανταποδοτικού ή μη ανταποδοτικού χαρακτήρα, οι διαθέσιμες χρηματοδοτικές πηγές που εξασφαλίζουν βιωσιμότητα και κυρίως ταχύτητα εκτέλεσης των έργων υποδομών είναι εξαιρετικά περιορισμένες και είναι οι «συμβάσεις παραχώρησης».

Άλλοτε αυτές ακούν στο όνομα ΣΔΙΤ, όπου εκεί συμμετέχει η Κεντρική Κυβέρνηση, και άλλοτε στο όνομα απλώς «παραχώρηση». Από την εμπειρία μας στην ανάπτυξη και X/O διάρθρωση σε σειρά τέτοιων έργων δεν νοείται εφεξής στην νέα περίοδο έργο ανταποδοτικού χαρακτήρα που να μην γίνεται με «παραχώρηση». Ανάλογα δε με το είδος και την φύση του έργου, η συμμετοχή του Ιδιώτη επενδυτή ως χρηματοδότη-κατασκευαστή-συντηρητή ποικίλει από 40-60% σε έργα μεταφορών (βλ ΜΜΜ), έως 100% σε έργα εξοικονόμησης ενέργειας, πχ αστικός οδοφωτισμός LED.

Μπορούμε λοιπόν να είμαστε ήσυχοι ότι λύσαμε το θέμα των νέων έργων? Προφανώς όχι, γιατί τα νέα έργα και ιδιαίτερα η χρηματοδότησή τους και άρα η έγκυρή και έγκαιρη εκτέλεσή τους δεν είναι μια απλή τεχνική εργολαβία, αλλά μια σχέση συνεχούς ελέγχου και αλληλεπίδρασης μεταξύ του Κράτους, της Περιφέρειας, ή του Δήμου και των Ιδιωτών επενδυτών, μαζί με τις Τράπεζες και τα Funds που τελικά χρηματοδοτούν. Η Ελληνική Αγορά έχει μια σχετική εμπειρία σε έργα «παραχώρησής», όμως είναι ιδιαίτερα περιορισμένη σε έργα ΣΔΙΤ. Αυτό που μάθαμε εμπειρικά στην TREK Development είναι ότι για να έχεις επιτυχή έργα πρέπει να γίνει άριστος σχεδιασμός του έργου που συνίσταται σε τρείς πυλώνες.

Πρωτίστως να έχεις αποτυπώσει με την μέγιστη δυνατή ακρίβεια το λεγόμενο “as-is”, δηλαδή να έχεις μετρήσει την παρούσα κατάσταση, είτε αυτή είναι η ετήσια ηλεκτρική κατανάλωση των υφιστάμενων λαμπτήρων μιας Περιφέρειας που θέλεις να αντικαταστήσεις, είτε τα φορτία που απαιτούνται για να κλιματίσεις ένα κτίριο. Δεύτερος πυλώνας στα έργα παραχώρησης είναι η έξυπνη σχεδίαση των δεικτών απόδοσης και παρακολούθησης (KPIs) της ποιότητας του έργου, γιατί με βάση αυτά αξιολογείται η προστιθέμενη αξία του παραχωρησιούχου Ιδιώτη και άρα η αμοιβή του (πχ. πληρωμές διαθεσιμότητας).

Τέλος, ο τρίτος πυλώνας που αφορά κυρίως σε μεγάλα έργα αναπλάσεων (Mega-Projects), όπως για παράδειγμα ο Ελαιώνας στην Αθήνα και το θαλάσσιο μέτωπο στην Θεσσαλονίκη, είναι η θεώρηση ότι τέτοια έργα δεν τα σχεδιάζεις με κύριο άξονα τα πολεοδομικά, ή άλλα χωροταξικά στοιχεία της περιοχής, αλλά κυρίως με βάση την οικονομική και Χ/Ο επάρκεια και βιωσιμότητα της συνολικής επένδυσης. Ένα Mega-Project πρέπει να σχεδιάζεται κατ αρχήν ως έργο που επιβάλλεται να έχει θετικές χρηματοροές σε όλο το εύρος της ζωής του και εν συνεχεία οι μηχανικοί, χωροτάκτες και πολεοδόμοι να προσαρμόζουν τις μελέτες τους σ’ αυτό.

Οι νέες μορφές σχεδιασμού και χρηματοδότησης έργων στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως θα είναι οι πλέον ενδεδειγμένες πρακτικές υλοποίησης αναπτυξιακών πρωτοβουλιών, όμως ενέχουν υψηλό βαθμό πολυπλοκότητας και γι αυτό θα τολμήσω να πω ότι τα νέα έργα Υποδομών ξεφεύγουν από τα όρια της Μηχανικής, της οικονομικής θεωρίας και των Χ/Ο μοντέλων και αποκτούν χαρακτηριστικά Τέχνης! Μια Τέχνη όμως που πρέπει να δουλεύει στην πράξη.

Ο Κωνσταντίνος (Ντίνος) Παπαπολύζος είναι Διευθύνων Εταίρος της TREK Development, εταιρίας Ανάπτυξης & Χρηματοδότησης Έργων Υποδομών & Υπηρεσιών. Δείτε περισσότερα στο www.trek-development.eu