Δημαράς: Ωρολογιακή βόμβα για την ζωή της Αθήνας τα εγκαταλελειμμένα κτίρια

Οι πρόσφατες καταρρεύσεις κτιρίων σε Γκάζι και Πνύκα στην καρδιά της πρωτεύουσας, φέρνουν με τον πιο επιτακτικό τρόπο στο προσκήνιο το πρόβλημα των εγκαταλελειμμένων κτιρίων. Μόνο στην Αθήνα υπολογίζονται σε περίπου 1.400, εκ των οποίων σχεδόν τα μισά (600) είναι χαρακτηρισμένα ως Διατηρητέα είτε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος είτε/και από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Τα κτίρια αυτά αποτελούν μια ωρολογιακή βόμβα για την ζωή της πόλης από άποψη στατική, δομική, υγιεινής, πυρός, αισθητικής, θέτοντας σε διαρκή κίνδυνο κάτοικους και επισκέπτες και αποτελώντας μία βασική παράμετρο υποβάθμισης στις πόλεις μας. Επιπλέον αποτελούν ένα ανυπολόγιστης αξίας απόθεμα πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστορικής μνήμης το οποίο ανά πάσα στιγμή κινδυνεύει να χαθεί ανεπιστρεπτί.

Το κυριότερο, όμως, συνιστούν ένα τεράστιο αναξιοποίητο κεφάλαιο – ένα κενό – για τις πόλεις και την κοινωνία, που ειδικά ενόψει της εμμένουσας κοινωνικό-οικονομικής κρίσης, δεν έχουμε την πολυτέλεια να επιτρέπουμε να απαξιώνεται καθημερινά.

Άλλωστε, τα εγκαταλελειμμένα και ειδικά τα επικίνδυνα ή και επικινδύνως ετοιμόρροπα, εάν δεν γίνουν δραστικές και συντονισμένες ενέργειες, είναι βέβαιο ότι θα αυξηθούν ραγδαία, λόγω αφενός μεν, της λειτουργικής, στατικής, ενεργειακής ανεπάρκειας τους και της συσσώρευσης φθορών σε αυτά, αφετέρου δε, της πολύ-ιδιοκτησίας, των φορολογικών βαρών και της έλλειψης οικονομικών κινήτρων για την συντήρηση και επαναχρησιμοποίηση τους ειδικά ενόψει του υψηλού κόστους και της πολυπλοκότητας των διαδικασιών έγκρισης αποκατάστασης τους στην περίπτωση των Διατηρητέων.

Η πολιτεία και η τοπική αυτοδιοίκηση έχει την υποχρέωση να παρέμβει άμεσα για να ανατρέψει αυτήν την ζοφερή κατάσταση. Όμως δυστυχώς, οποιαδήποτε λύση παρεμποδίζεται από την αποσπασματικότητα και πολυπλοκότητα των σχετικών πολεοδομικών, αστυνομικών κ.α. διατάξεων, την αναποτελεσματικότητα ή και ανυπαρξία των φορέων ελέγχου και επιβολής κυρώσεων, την πολυδιάσπαση ή και επικάλυψη των αρμοδιοτήτων σε διάφορους φορείς, την έλλειψη χρηματοδοτικών εργαλείων και σύνδεσης με την οικονομική ζωή της πόλης, και κυρίως την απουσία ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου διαχείρισης του προβλήματος.

Από τον Σεπτέμβριο, έχει συσταθεί με πρωτοβουλία μου Ομάδα Εργασίας για την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου αστικών αναπλάσεων, που εργάζεται πυρετωδώς υπό την καθοδήγηση μου, προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο, επιχειρησιακό θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέψει την αστική αναζωογόνηση, τον σχεδιασμό ή και επανασχεδιασμό των πόλεων, και την υλοποίηση προγραμμάτων αστικής ανάπλασης με στόχο την αειφορία και ανθεκτικότητα των οικισμών.

Κομβικό μέρος αυτής της προσπάθειας είναι η διαχείριση, προστασία και αξιοποίηση τόσο γενικά των Εγκαταλελειμμένων κτιρίων όσο και ειδικά των Διατηρητέων εξ αυτών. Οι άξονες των προτάσεων μας, είναι επιγραμματικά οι εξής:

ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΑ: Αυστηρές προϋποθέσεις χαρακτηρισμού τους ως εγκαταλελειμμένων. Ανάληψη χρήσης από Ο.Τ.Α. σε συνεργασία με Ν.Π.Ι.Δ.- Ν.Π.Δ.Δ. μέσω προγραμματικών συμβάσεων. Μη αξιοποιήσιμα με άλλο τρόπο κτίρια διατίθενται, είτε για στέγαση ευαίσθητων ομάδων είτε για κοινόχρηστους χώρους μετά από κατεδάφιση. Συναίνεση για επεμβάσεις με 60% ιδιοκτητών.

Καταγραφή σε ενιαία βάση πολεοδομικών πληροφοριών (Ηλεκτρονική Πολεοδομική Ταυτότητα Δήμου ν. 4495/2017). Εξέταση προσωρινών χρήσεων έστω και δυσμενέστερων στα πλαίσια επέμβασης. Υποχρεωτική παροχή στοιχείων ιδιοκτητών από Κτηματολόγιο σε Ο.Τ.Α. και Δημόσιο.

ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ: Σύσταση Δομής Διαχείρισης με διαθεσμικό χαρακτήρα (Υ.Π.ΕΝ., Υ.ΠΟ.Α., ΥΠ.ΕΣ., Ο.Τ.Α. κ.λπ.). Δημιουργία ενιαίου αρχείου Διατηρητέων-αξιόλογων κτιρίων.

Προτείνονται κίνητρα για φύτευση ακαλύπτων. Προωθείται ο βιοκλιματικός σχεδιασμός τους. Θεσπίζονται οικονομικά κίνητρα υπέρ ιδιοκτητών (απαλλαγή από Ε.Ν.Φ.Ι.Α. και μείωση Φ.Π.Α. για επισκευές, επιχορηγήσεις για συντήρηση και επανάχρηση) και αντικίνητρα για εγκατάλειψη-κατάρρευση διατηρητέων κτιρίων και συνόλων (πρόστιμα, κυρώσεις).

Είμαι βέβαιος ότι όλοι οι συναρμόδιοι φορείς θα συστρατευθούν σε αυτή την προσπάθεια, με υψηλό αίσθημα ευθύνης απέναντι στην κοινωνία και την ιστορία μας. Άλλωστε, αυτή η συλλογική προσπάθεια, πιστεύω ότι αποτελεί και μια χρυσή ευκαιρία -αλλαγή παραδείγματος- για υπερβάσεις και τομές με την μίζερη και ζοφερή πραγματικότητα. Μια χρυσή ευκαιρία για να εργαστούμε όλοι αρμονικά για την εξασφάλιση αειφορίας και ανθεκτικότητας για τις πόλεις και την κοινωνία μας, το παρόν και το μέλλον μας.