Αθήνα: Παρεμβάσεις 4 σημείων στο λόφο Λυκαβηττού, σε συνεργασία με πανεπιστήμια και φορείς

Τέσσερα πολύ σημαντικά έργα για τη βιωσιμότητα και την επισκεψιμότητα του λόφου Λυκαβηττού ανακοίνωσε ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Γιώργος Καμίνης. Πρόκειται για το «Πρόγραμμα Λυκαβηττός: το παρόν και το μέλλον του αστικού δάσους της Αθήνας» που παρουσιάστηκε σε συνέντευξη τύπου και περιλαμβάνει άμεσες παρεμβάσεις αλλά και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, με στόχο την αναζωογόνηση και αναβάθμιση του αγαπημένου λόφου των Αθηναίων και των επισκεπτών της πόλης. Το σχέδιο του δήμου Αθηναίων βασίζεται σε μελέτες του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και τη συμβολή μεγάλων φορέων.

«Ο λόφος του Λυκαβηττού έχει μια ξεχωριστή σημασία για την Αθήνα. Αν η Ακρόπολη είναι το παγκόσμιο σύμβολο της πόλης, ο Λυκαβηττός είναι το σύμβολο των Αθηναίων για την πόλη τους» δήλωσε ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Γιώργος Καμίνης επισημαίνοντας: «Υλοποιούμε ένα πολυδιάστατο εγχείρημα για τον εμπλουτισμό και τη διαφύλαξή του, έναν οδικό χάρτη για τη διαχείριση και την περιβαλλοντική, πολιτιστική, αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση του λόφου. Μέσα από μια μοναδική – για τα ελληνικά δεδομένα- συνεργασία ανάμεσα στους χώρους παραγωγής της γνώσης, δηλαδή τα Πανεπιστήμια, τις υπηρεσίες του δήμου και τους φορείς της πόλης, διαμορφώσαμε ένα ολοκληρωμένο και φιλόδοξο σχέδιο για το μέλλον του Λυκαβηττού».

Ο δήμαρχος Αθηναίων υπογράμμισε ότι «στην Αθήνα έγινε και γίνεται δουλειά βάσης, η πρωτεύουσα διαθέτει πλέον σχέδιο, οικονομικούς πόρους αλλά και εταίρους, ώστε να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις των καιρών».

Τα έργα που ξεκινούν αμέσως στον Λυκαβηττό και αναμένεται να δημοπρατηθούν μέσα στο 2018 αφορούν τη βελτίωση υφιστάμενων υποδομών ώστε να συμβάλουν στην αντιπλημμυρική προστασία του λόφου, ενώ θα αποτυπώσουν το στίγμα της νέας ταυτότητας του Λυκαβηττού:

1. Αντιδιαβρωτικό-αντιπλημμυρικό έργο σε περιοχή του επιβαρυμένου πρανούς της ΝΑ πλευράς, πάνω από τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη: Κρίνεται ως το πλέον επείγον από τα έργα προστασίας για τη θωράκιση του λόφου. Πρόκειται για πιλοτικό έργο καθώς θα εφαρμοστούν ήπιες νέες τεχνικές ενίσχυσης και φύτευσης των πρανών με βιολογικά γεωσύνθετα υφάσματα. Η εφαρμογή αποτελεί σύγχρονη ορθή πρακτική ενίσχυσης της ανθεκτικότητας των διαβρωμένων πρανών, έχει άμεσα αποτελέσματα και θα μπορεί να επαναληφθεί σε άλλες περιοχές ή λόφους.

2. Αποξήλωση και αντικατάσταση της ασφάλτου με ειδικό υδατοπερατό υλικό: Το έργο θα υλοποιηθεί με σύγχρονης τεχνολογίας υδατοδιαπερατά υλικά και θα αλλάξει την οπτική για τη σημασία του λόφου για την πόλη, το πώς τον προστατεύουμε, πώς τον χρησιμοποιούμε και, κυρίως, πώς σταδιακά θα αποδώσουμε τη διαδρομή αυτή περισσότερο στους περιπατητές.

3. Σε βάθος καθαρισμός του λόφου στα δύσβατα σημεία καθώς και εξειδικευμένος καθαρισμός από ειδικούς: Πρόκειται για τον επιλεκτικό κλαδοκαθαρισμό των πευκώνων και την απομάκρυνση ιστών των αθανάτων και νεκρών κάκτων στις χαράδρες, εγχείρημα εξαιρετικά δύσκολο. Θα επιτευχθεί με συστηματική προετοιμασία καταγραφής περιοχών των φυτοκοινωνιών και θα συμβάλει στην αναβάθμιση της εικόνας και της ανθεκτικότητας του πρασίνου.

4. Αποκατάσταση μιας σημαντικού μήκους πεζοπορικής διαδρομής: Προγραμματίζεται η επισκευή μιας ολόκληρης – ήπιας σε κλίση και προσβασιμότητα -πλήρους πεζοπορικής διαδρομής 3 χλμ. μεγάλης χρήσης, η οποία θα σηματοδοτήσει την αρχή των επισκευαστικών παρεμβάσεων στα υφιστάμενα στοιχεία του λόφου. Περιλαμβάνει την αποκατάσταση τμημάτων μονοπατιών και επιμέρους εργασίες, όπως επιφανειακά συλλεκτήρια αυλάκια, κορμοδέματα και καταφράξεις όπου απαιτούνται για τη διατήρησή τους.

5. Επαναλειτουργία των παλαιών αναψυκτηρίων: Πάγιο αίτημα των φίλων του λόφου αποτελεί η αναβίωση της «Πράσινης Τέντας», που λειτουργούσε ως το 2003, και ανοίγει ο δρόμος για την ανακατασκευή και λειτουργία της. Ο δήμος Αθηναίων έχει εκπονήσει την απαιτούμενη μελέτη και επίκειται, άμεσα, ανοιχτός δημόσιος διαγωνισμός για την αναζήτηση πλειοδότη που θα αναλάβει την κατασκευή και λειτουργία της. Επίσης, για το κομψό Πέτρινο Περίπτερο ή Αποσπερίτη, με τα φυσικά μπαλκόνια στον πευκώνα του λόφου, πρόκειται να αναζητηθούν ενδιαφερόμενοι για την ανάληψη της λειτουργίας του.

«Έχοντας πρώτα αναγνωρίσει τις προκλήσεις, τις δυνατότητες και δυναμικές του λόφου, ο δήμος Αθηναίων υλοποιεί για πρώτη φορά σε τέτοιο βάθος και έκταση, ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα διαβούλευσης και ανταλλαγής πληροφοριών και τεχνογνωσίας για τη διατύπωση ενός στρατηγικού πλαισίου διαχείρισης του λόφου, για ένα βιώσιμο μέλλον για τον «δικό μας» Λυκαβηττό. Γνώμονας των παρεμβάσεων που προκρίνονται είναι η αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής και η ισορροπημένη χρήση και απόλαυση του λόφου από κατοίκους και επισκέπτες της πόλης» δήλωσε ο αντιδήμαρχος Αστικών Υποδομών και Τεχνικών Έργων κ. Γιώργος Χ. Αποστολόπουλος, ο οποίος ανάφερε ότι «ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στα 3 εκ. ευρώ και αναμένεται να δημοπρατηθεί έως το τέλος του έτους».

Η αντιδήμαρχος Πρασίνου, Αστικής Ανθεκτικότητας και Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή κυρία Ελένη Μυριβήλη σημείωσε: «Είμαστε περήφανοι για την πολυεπίπεδη συνεργασία του Προγράμματος Λυκαβηττός και για το μεστό και πλούσιο περιεχόμενο που προέκυψε. Μαζέψαμε και μελετήσαμε τα απαραίτητα δεδομένα, θέσαμε αρχές και προτεραιότητες με γνώμονα τις ανάγκες του αύριο και προτείναμε λύσεις, έτσι ώστε ο Λυκαβηττός που όλοι αγαπάμε να αποκτήσει ένα πλαίσιο διαχείρισης αντάξιο της σημασίας του για την πόλη μας. Η Αθήνα διαθέτει Στρατηγική Ανθεκτικότητας για το 2030 και είναι σε θέση να προσεγγίζει συνεκτικά, να αξιολογεί και να διαχειρίζεται ορθά τους σημαντικούς της πόρους όπως είναι οι μεγάλοι χώροι πρασίνου».

Η Ειδική Σύμβουλος του δημάρχου Αθηναίων κυρία Μαρία Καλτσά, που παρουσίασε τους κύριους άξονες δράσης του προγράμματος, αναφέρθηκε και σε επιμέρους προτάσεις του Προγράμματος «Λυκαβηττός» για ένα βιώσιμο μέλλον στο λόφο:

– Δημιουργία διαβαθμισμένων ζωνών πρόσβασης στον λόφο, ώστε να αναδειχθεί και να προστατευθεί η χλωρίδα και η πανίδα του

– Ανάδειξη των πολλαπλών τοπίων του λόφου: εκείνων που είναι κρυμμένα πίσω από τις φυλλωσιές του, εκείνων που ξεπροβάλλουν μέσα από τα μοναδικά γεωλογικά του στρώματα, καθώς και αυτών που παρουσιάζουν ιδιαίτερο αισθητικό ή βοτανολογικό ενδιαφέρον, μέσα από τη χάραξη σχετικών θεματικών μονοπατιών

– Εμπλοκή των κατοίκων των περιοχών που γειτνιάζουν με τον Λυκαβηττό στα δρώμενα του λόφου, όπως ο σχεδιασμός εκπαιδευτικών ή καλλιτεχνικών δράσεων και η συμμετοχή τους σε καινοτόμες πρακτικές διαχείρισης

– Έλεγχος της πρόσβασης και στάθμευσης των οχημάτων περιμετρικά και εντός του λόφου, ώστε ο Λυκαβηττός να γίνει εύκολα προσβάσιμος

– Διερεύνηση της δυνατότητας εξυπηρέτησης του λόφου είτε με μικρά ηλεκτρικά λεωφορεία δημόσιας συγκοινωνίας, είτε με εναέρια σύνδεση με cable car διαρκούς κίνησης από τον σταθμό «Ευαγγελισμός» του μετρό και τελικό προορισμό τον χώρο του θεάτρου, ώστε να διασφαλιστεί η δραστική μείωση της χρήσης του αυτοκινήτου, να καταστεί ο λόφος προσβάσιμος σε ποδηλάτες και ΑΜΕΑ και να διευκολυνθεί η πρόσβαση των επισκεπτών στον λόφο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας

– Σχεδιασμός και ένταξη ποικίλων θεματικών δράσεων τουρισμού, αναψυχής, εκπαίδευσης, καθώς και αθλητικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων στον λόφο.

Το Πρόγραμμα ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2016 και, από την πρώτη φάση του ο δήμαρχος Αθηναίων απηύθυνε πρόσκληση συνεργασίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου για την εκπόνηση ενός πρωτότυπου ερευνητικού έργου, με στόχο την ανάπτυξη της στρατηγικής προσέγγισης, καθώς και ολοκληρωμένων προτάσεων για παρεμβάσεις που θα ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις ανάγκες του Λυκαβηττού. Ζητούμενο του ερευνητικού έργου των δύο φορέων είναι η διασφάλιση και ανάδειξη της ταυτότητας του λόφου ως ενός σημείου αναφοράς με πολιτιστική αξία, τοπική και υπερ-τοπική σημασία, ενός πνεύμονα πρασίνου, και μιας κοιτίδας βιοποικιλότητας για την Αθήνα. Το έργο των δύο Πανεπιστημίων υποστηρίχθηκε με χορηγίες από το Κοινωφελές Ίδρυμα Σ. Λάτση και το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη.

Η καθηγήτρια του Γεωπονικού Πανεπιστημίου κυρία Μαρία Παπαφωτίου τόνισε ότι «βασικός γνώμονας είναι η προστασία του λόφου από τον ανθρώπινο παράγοντα με στόχο την προστασία της βιοποικιλότητας και της χλωρίδας του αστικού δάσους».

«Ο λόφος του Λυκαβηττού είναι αστικό δάσος, χώρος αναψυχής και ψυχαγωγίας για τον άνθρωπο και για τον λόγο αυτό πρέπει να βρεθούν οι απαραίτητες ισορροπίες προκειμένου να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητά του, με πιθανότατη την έξωση του αυτοκινήτου και την εξεύρεση εναλλακτικών μέσων πρόσβασης» τόνισε ο επίκουρος καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κ. Θάνος Παγώνης.

Παράλληλα, το Γραφείο Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας του δήμου Αθηναίων, σε συνεργασία με το Δίκτυο των 100 Ανθεκτικών Πόλεων του Ιδρύματος Rockefeller (100RC), προσκάλεσε διεθνείς εμπειρογνώμονες, οι οποίοι συνεισέφεραν σε μία ανοικτή, συμμετοχικής προσέγγισης διαβούλευση που αποδείχθηκε εξαιρετικά χρήσιμη για την ανάπτυξη του Προγράμματος.

Οι Rebuild by Design (Rebuild), Interboro Partners, καθώς και δύο ακόμη πανεπιστημιακοί εταίροι, το Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Νιου Τζέρσεϋ (NJIT) και το Διεπιστημονικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική»,του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών και το Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, από κοινού με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ολοκλήρωσαν μια διαδικασία ανατροφοδότησης των επιστημονικών διαπιστώσεων με τις απόψεις, τις ιδέες και το όραμα των πολιτών, συνεργατών και εταίρων της Αθήνας. Συνολικά, στη διαδικασία ανοιχτής διαβούλευσης και διαλόγου συμμετείχαν περισσότερα από 1.450 άτομα, εταίροι και κάτοικοι.

Ο πρόεδρος των 100 Ανθεκτικών Πόλεων του Ιδρύματος Rockefeller κ. Μάικλ Μπέρκοβιτς δήλωσε ότι «με το Πρόγραμμα «Λυκαβηττός», το οποίο αποτελεί μέρος της Στρατηγικής Ανθεκτικότητας της Αθήνας, η πόλη δεσμεύτηκε σε μια ολοκληρωμένη διαδικασία μέσα από την οποία επαναπροσδιόρισε τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζει ώστε να επιβιώσει, να προσαρμοστεί και να αναπτυχθεί. Η διεθνής και οριζόντια αυτή συνεργασία με πολλαπλούς εταίρους είναι αναμφίβολα ένα παράδειγμα ανθεκτικού σχεδιασμού σε πλήρη ανάπτυξη».

Το Πρόγραμμα Λυκαβηττός θα λειτουργήσει ως καταστατικός χάρτης για όλες τις επεμβάσεις και ως βάση για τη διαχειριστική μελέτη του λόφου, στο πλαίσιο των συμβατικών υποχρεώσεων των τοπικών αρχών για τη διαχείριση μεγάλων χώρων πρασίνου (ΦΕΚ 2828 Β΄ της 23-12-2015).

Είναι μια φιλόδοξη προσπάθεια που δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε ο λόφος να αποτελέσει τον ανθεκτικό μεγάλο φυσικό πόρο της Αθήνας και, συγχρόνως, ένα πολιτιστικό οικοσύστημα και πρότυπο διαχείρισης και συμμετοχικότητας. Επιπλέον, δημιουργεί μια σύγχρονη παρακαταθήκη γνώσης, εργαλείων και δεξιοτήτων για την πόλη της Αθήνας, που μπορεί να εφαρμοστεί με την ίδια μεθοδολογία και εξίσου σημαντικά αποτελέσματα και σε άλλους μεγάλους χώρους πρασίνου, για τους οποίους απαιτείται ολοκληρωμένος, ανθεκτικός, και βιώσιμος σχεδιασμός.