Ασφάλεια Χρήσης Μηχανημάτων: Τυπική Υποχρέωση ή Προϋπόθεση για την Βιωσιμότητα μιας Επιχείρησης

Έχοντας παρέλθει περισσότερα από 25 χρόνια από την έκδοση της οδηγίας 89/392/ΕΟΚ «για την προσέγγιση της νομοθεσίας των κρατών μελών σχετικά με τις μηχανές» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ενσωματώθηκε στην Ελληνική Νομοθεσία με το Π.Δ 377/1993 «Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας στις Οδηγίες 89/392/ΕΟΚ και 91/368/ΕΟΚ του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σχετικά µε τις μηχανές», όπου τέθηκαν οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την παραγωγή και διακίνηση μηχανών, καθημερινά διαπιστώνεται ότι υπάρχουν συχνά ελλείψεις συμμόρφωσης με τη νομοθεσία σε σημαντικό ποσοστό των μηχανών, που χρησιμοποιούνται στους χώρους εργασίας στη χώρα μας.

Με την οδηγία 89/392/ΕΟΚ έγινε για πρώτη φορά η αναφορά στην απαίτηση συμμόρφωσης κατασκευαστών, εισαγωγέων, προμηθευτών και χρηστών μηχανών, σε βασικές προβλέψεις σχετικά με την ασφάλεια χρήσης τους, με κυριότερη την απαίτηση για ύπαρξη Τεχνικού Φακέλου, στον οποίο πρέπει να περιγράφονται -έπειτα από τεκμηριωμένη αξιολόγησης της επικινδυνότητας, τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, περιορισμού και τελικά εξάλειψης των κινδύνων που απορρέουν τόσο για τον χειριστή όσο και για το περιβάλλον λειτουργίας τους. Στην οδηγία γίνεται επίσης αναφορά για την Δήλωση Πιστότητας ΕΚ, η οποία αναφέρεται πλέον και ως Δήλωση Πιστότητας CE, σήμανση η οποία είναι ευρέως πλέον γνωστή και αναγνωρίσιμη σε μηχανήματα και εξοπλισμό. Στην οδηγία γίνεται αναφορά και στην ανάγκη ύπαρξης Εγχειρίδιου Χρήσης, που αποτελεί εργαλείο απαραίτητο για την ενημέρωση των ατόμων που αναλαμβάνουν τον χειρισμό ή την συντήρηση του εξοπλισμού.

Με την οδηγία 89/655/ΕΟΚ, που ενσωματώθηκε στην Ελληνική Νομοθεσία με το Π.Δ 395/1994, ορίζεται ως κρίσιμη ημερομηνία για την εφαρμογή της υποχρέωσης εφαρμογής της συμμόρφωσης μηχανών, η 31η Δεκεμβρίου 1994, μετά την οποία η διακίνηση των μηχανών – εξοπλισμού επιτρέπεται μόνο εφόσον είναι συμμορφούμενα με την ανωτέρω νομοθεσία.

Η ελληνική νομοθεσία

Στην Ελληνική νομοθεσία και συγκεκριμένα στα Π.Δ 377/1993 και Π.Δ 395/1994 προσδιορίζονται οι ελάχιστες προδιαγραφές, οι οποίες πρέπει να εφαρμόζονται για την ασφάλεια κατά την λειτουργία μηχανών, που έχουν τεθεί σε για πρώτη φορά σε λειτουργία μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 1994. Δηλαδή και όσα μηχανήματα έχουν κατασκευασθεί και τεθεί σε πρώτη λειτουργία πριν το 1994, ναι μεν δεν οφείλουν να έχουν σήμανση CE, πρέπει όμως να πληρούν βασικές προδιαγραφές ασφάλειας, όπερ σημαίνει ότι μια επιχείρηση θα μπορούσε έως και το τέλος του 1994, να προμηθευτεί ένα μηχάνημα που δεν είχε σήμανση CE, αρκεί σε αυτό να τηρούταν οι ελάχιστες προδιαγραφές ασφαλούς χρήσης τους.

Στην πορεία του χρόνου τα ανωτέρω νομοθετήματα επικαιροποιήθηκαν με την έκδοση των Π.Δ 89/1999, Π.Δ 304/2000, Π.Δ 155/2004 και Π.Δ 57/2010, για την προσαρμογή των προδιαγραφών ασφαλείας στις εξελίξεις της επιστήμης και της τεχνολογίας π.χ. σε κινητούς εξοπλισμούς εργασίας, ανυψωτικά μηχανήματα κλπ.

Ποια είναι η πραγματικότητα

Η νομοθεσία υπάρχει, λοιπόν, εδώ και πάνω από 25 χρόνια, όμως καθημερινά διαπιστώνουμε ότι χρησιμοποιούνται στους χώρους εργασίας μηχανήματα και εξοπλισμός, που δεν πληρούν ούτε τις στοιχειώδεις απαιτήσεις, με αποτέλεσμα να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ατυχήματος για τους εργαζομένους. Οι συνέπειες ενός ατυχήματος, εκτός του ανθρώπινου πόνου του εργαζομένου και των δικών του ανθρώπων, που προφανώς δεν μπορούν να αποτιμηθούν, είναι οδυνηρές για μια επιχείρηση (επιβολή κυρώσεων, ποινικές και αστικές ευθύνες, δημιουργία αρνητικού κλίματος, απώλεια φήμης) αλλά και για την κοινωνία (κόστη νοσηλείας, συντάξεις αναπηρίας, μείωση εργατικού δυναμικού κα).

Τα συχνότερα προβλήματα σχετικά με τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται στους χώρους εργασίας , διαπιστώνονται ότι αφορούν:

Μηχανήματα ιδιοκατασκευής ή αγνώστου κατασκευαστή, που διατέθηκαν σε πρώτη λειτουργία πριν ή και μετά από την 31η Δεκεμβρίου 1994 (μηχανήματα τα οποία οφείλουν να φέρουν σήμανση CE), με ελλείψεις σε διατάξεις προστασίας των χειριστών, απουσία οδηγιών χρήσης και χειρισμού, απουσία κατάλληλης σήμανσης και δήλωσης συμμόρφωσης CE.
Μηχανήματα επώνυμων κατασκευαστών σε διάθεση για πρώτη λειτουργία προ του 1994 (μηχανήματα τα οποία δεν οφείλουν να φέρουν σήμανση CE), με ελλείψεις στην εφαρμογή όλων των απαραίτητων απαιτήσεων ασφάλειας,
Μηχανήματα επώνυμων κατασκευαστών σε διάθεση για πρώτη λειτουργία μετά το 1994 (μηχανήματα τα οποία οφείλουν να φέρουν σήμανση CE), με ελλείψεις σε εφαρμογή όλων των απαραίτητων απαιτήσεων ασφάλειας, τα οποία και σε πολλές περιπτώσεις δε φέρουν σήμανση και δήλωσης συμμόρφωσης CE.

Ποιος ευθύνεται-Ποιες είναι οι λύσεις

Η έλλειψη συμμόρφωσης των μηχανών στις απαιτούμενες προδιαγραφές ασφάλειας, αποτελεί ευθύνη που βαρύνει κυρίως τον τελικό ιδιοκτήτη τους, καθώς και τον κατασκευαστή ή και τον εισαγωγέα τους. Για τον τελευταίο ευθύνες υπάρχουν μόνο εφόσον πρόκειται για εξοπλισμό κατασκευής εκτός Ε.Ε..

Από την πολυετή εμπειρία μας και παρακολουθώντας μέχρι τέλους την δικαστική εξέλιξη πολλών ατυχημάτων που οφείλονται σε ελλείψεις προδιαγραφών ασφάλειας σε μηχανήματα – εξοπλισμό, οι ευθύνες αποδίδονται κυρίως στους ιδιοκτήτες (εργοδότες) και δευτερευόντως στους κατασκευαστές και εισαγωγείς, καθώς σε πολλές περιπτώσεις κυρίως παλαιών μηχανημάτων, η επιχείρηση του κατασκευαστή ενδέχεται να μην υφίσταται, όταν συμβαίνει το ατύχημα ή και να μην μπορούν να βρεθούν αποδεικτικά στοιχεία για το ποιος είναι ο κατασκευαστής. Βέβαια στην περίπτωση ιδιοκατασκευών, ιδιοκτήτης και κατασκευαστής είναι ο εργοδότης, οποίος φέρει αποκλειστικά το σύνολο των ευθυνών.

Για τα ανωτέρω προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολλές ελληνικές επιχειρήσεις, υπάρχουν εφικτές λύσεις κατά περίπτωση:

Μηχανήματα ιδιοκατασκευής ή αγνώστου κατασκευαστή, που τέθηκαν στην διάθεση των εργαζομένων για πρώτη φορά μετά την 31η Δεκεμβρίου του 1994: Η εκπόνηση Τεχνικού Φακέλου CE και σχετικού Risk Assessment, καθώς και η απαραίτητη εκπόνηση εγχειριδίου χρήσης και ασφαλούς λειτουργίας και συντήρησης των μηχανημάτων,
Μηχανήματα ιδιοκατασκευής ή αγνώστου κατασκευαστή, που τέθηκαν στην διάθεση των εργαζομένων για πρώτη φορά προ της 31η Δεκεμβρίου του 1994: Η υπόδειξη των Ελάχιστων Μέτρων και προδιαγραφών Προστασίας που πρέπει να εφαρμοσθούν, η Σύνταξη οδηγιών Χρήσης και Ασφαλούς Χειρισμού, καθώς και συντήρησης των μηχανημάτων,
Μηχανήματα επωνύμων κατασκευαστών παλαιότερης ή μεταγενέστερης κατασκευής από την 31η Δεκεμβρίου του 1994, που παρουσιάζουν ελλείψεις σε θέματα ασφάλειας: Επισήμανση και γνωμοδότηση -από εξειδικευμένα άτομα και με το κατάλληλο τεχνικό και γνωστικό υπόβαθρο- και υπόδειξη των απαραίτητων απαιτήσεων προστασίας που πρέπει να εφαρμοσθούν προκειμένου να λειτουργούν με ασφάλεια για τους χρήστες και το περιβάλλον εργασίας τους.

Η ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Ε.Π.Ε. διαθέτοντας εξειδικευμένη ομάδα πολύ έμπειρων μηχανικών τόσο στη σύνταξη Τεχνικών Φακέλων CE όσο και Οδηγιών Ασφαλούς Χειρισμού και Λειτουργίας εξοπλισμού, έχει παράσχει υπηρεσίες σε πολλές επιχειρήσεις στο αντικείμενο της ασφάλειας μηχανών – εξοπλισμού, και μπορεί να παρέχει πλήρη υποστήριξη στους πελάτες της διασφαλίζοντας έτσι την ασφαλή λειτουργία τους και την βιωσιμότητα των επιχειρήσεων τους.