Αειφόρος σχεδιασμός και υλοποίηση τεχνικών έργων – Κρίσιμη και χρήσιμη παράμετρος η ασφάλιση

Άρθρο του κ. Γιώργου Κουτίνα, Εμπειρογνώμονα Ασφαλίσεων, με θέμα: “Αειφόρος σχεδιασμός και υλοποίηση τεχνικών έργων – Κρίσιμη και χρήσιμη παράμετρος η ασφάλιση”

Έχοντας ολοκληρώσει έναν αρκετά ευρύ επαγγελματικό κύκλο στον κλάδο των ασαλίσεων με ιδιαίτερη έμφαση στο τομέα των τεχνικών έργων, όπου κάποτε (τέλη της 10ετίας του 1990) κλήθηκα ως Εμπειρογνώμων Ασφαλίσεων και πρότεινα το απαραίτητο πλαίσιο ασφάλισής τους, έχω την πεποίθηση πως απαιτούνται σημαντικά βήματα ακόμη ώστε να προσεγγίσει η χώρα μας την ισχύουσα ευρωπαϊκή πρακτική.

Χρειάζεται:

• ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο με τυποποιημένες και αυστηρές προδιαγραφές ασφάλισης των δημόσιων και ιδιωτικών τεχνικών έργων,
• μια αντικειμενική θεώρηση του ρόλου της ασφάλισης από την πλευρά της Πολιτείας, των Μελετητών και των Κατασκευαστών, καθώς επίσης και
• μια ρεαλιστική επιχειρηματική αντίληψη από την πλευρά της Ασφαλιστικής Αγοράς για τις απαραλιτητες ασφαλίσεις στον τομέα των τεχνικών έργων.

Ένα τεχνικό έργο (οικοδομικό ή έργο υποδομής) δεν είναι βιομηχανικό προϊόν αλλά ένα επενδυτικό αγαθό προορισμένο να ικανοποιήσει συγκεκριμένες ανθρώπινες ανάγκες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η υλοποίησή του είναι μια σύνθετη διεργασία η οποία απαιτεί κεφάλαια, τεχνογνωσία, μηχανικά μέσα και ενσωματώνει υλικά, εργασία και τεχνολογικό εξοπλισμό. Στην όλη διαδικασία από τον αρχικό σχεδιασμό, τη μελέτη και την κατασκευή αλλά και στη φάση της χρήσης του, συνδέεται με κινδύνους και αβεβαιότητες. Για την αντιμετώπισή τους, ο άνθρωπος “εφεύρε” ή μάλλον προσάρμοσε τον μηχανισμό της Ασφάλισης ώστε να διασφαλίζεται η υλοποίηση και η λειτουργική συνέχεια του εκάστοτε έργου. Το μηχανισμό αυτό που φαίνεται πως δεν γνωρίζουμε με απαραίτητη επάρκεια, καλούμαστε να  αξιοποιήσουμε διεξοδικά και στη χώρα μας, εφαρμόζοντάς τον σύμφωνα με την ισχύουσα διεθνή πρακτική.

Ασφάλιση τεχνικών έργων

Η Ασφάλιση των τεχνικών έργων άρχισε να εφαρμόζεται συστηματικά από την εποχή της ανοικοδόμησης μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο (δεκαετία του 1950). Αρχικά, ξεκίνησε ως κάλυψη ζημιών στα εκτελούμενα κατασκευαστικά έργα από φυσικά φαινόμενα και τυχαία γεγονότα. Ενσωματώνοντας στα ασφαλιστήρια συμβόλαια και την κάλυψη σωματικών βλαβών σε εργαζόμενους ή και ζημιών σε Τρίτους, η ασφάλιση έργων κατέληξε σε ένα τυποποιημένο ασφαλιστήριο “Κατά Παντός Κινδύνου Έργου / Εργολάβου”, που αντικειμενικά καλύπτει ζημιές από κάθε κίνδυνο πέραν αυτών που ρητά εξαιρούνται. Και, μεταξύ αυτών των εξαιρέσεων ρητά αναφέρονται περιπτώσεις που ανάγονται σε ανθρώπινα λάθη ή/και παραλείψεις από παροχή υπηρεσιών μελέτης και επίβλεψης.

Από τη δεκαετία του 1970, με την απόκτηση εμπειρίας, τεχνογνωσίας και καλύτερης χρηματοοικονομικής οργάνωσης των ασφαλιστικών εταιρειών, δημιουργήθηκε το ασφαλιστήριο “Επαγγελματικής Ευθύνης Αρχιτεκτόνων – Συμβούλων Μηχανικών”, το οποίο καλύπτει ζημιογόνες καταστάσεις και συνακόλουθες χρηματικές απώλειες που οφείλονται σε λανθασμένο σχεδιασμό, σε λανθασμένες μελέτες ή παραλείψεις κατά την επίβλεψη και διαχείριση των έργων. Είναι προφανές πως η ασφάλιση αυτή δεν είναι εύκολη καθόσον οι καλυπτόμενοι κίνδυνοι (λάθη ή/και παραλείψεις) είναι υποκειμενικοί. Και είναι τελικά, η συγκεκριμένη ασφάλιση που εξελίσσεται παράλληλα με την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας των κατασκευών.

Αειφόρος σχεδιασμός τεχνικών έργων

Στη σύγχρονη εποχή, ο αειφόρος σχεδιασμός τεχνικών έργων αναδεικνύεται πλέον ως επιτακτική ανάγκη. Είναι η τάση που προέκυψε παράλληλα με την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και εξέλιξη της τεχνολογίας. Σημαίνει, ολιστική διαδικασία υλοποίησης των οικοδομικών έργων και των έργων υποδομής, ώστε να ικανοποιούνται με τον καλύτερο τρόπο οι τρέχουσες αλλά και οι μελλοντικές ανάγκες των ανθρώπων, λαμβάνοντας υπόψη τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις του εκάστοτε έργου καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του, από τον αρχικό σχεδιασμό, την κατασκευή και τη λειτουργία του. Προς τούτο, πέρα από τη συμβολή διαφόρων φορέων (χρηματοδότες / επενδυτές, παραγωγοί δομικών υλικών, τεχνολογικών εφαρμογών & εξειδικευμένου λογισμικού) απαιτείται μια διεπιστημονική προσέγγιση και συνεργασία διαφόρων επαγγελματιών όπως αρχιτέκτονες, μηχανικοί, σύμβουλοι πληροφορικής, περιβαλλοντολόγοι κλπ.

Αναφέρονται παρακάτω κάποια παραδείγματα πρακτικών αειφόρου σχεδιασμού τεχνικών έργων:

• Επιλογή και χρήση βιώσιμων ανακυκλωμένων υλικών.
• Σχεδιασμός κτιρίων και υποδομών με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση, ψύξη, φωτισμό και λειτουργία.
• Διαχείριση υδάτινων πόρων με εφαρμογή συστημάτων εξοικονόμησης νερού, επαναχρησιμοποίησης όμβριων υδάτων και βιώσιμης διαχείρισης αποβλήτων.
• Μείωση της παραγωγής αποβλήτων κατά την κατασκευή και τη λειτουργία, προώθηση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησής τους.
• Προσβασιμότητα και κοινωνική ενσωμάτωση για όλους τους χρήστες,
• Ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, με κατάλληλο σχεδιασμό των έργων ώστε να μπορούν να αντέξουν τις μελλοντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (ακραία καιρικά φαινόμενα, άνοδο της στάθμης της θάλασσας).

Αναβαθμισμένες ασφαλιστικές υπηρεσίες

Είναι προφανές πως οι παραπάνω εξελίξεις στον τομέα τεχνικών έργων, απαιτούν τεχνογνωσία με αυξημένη υπευθυνότητα και ένταση ευθύνης. Ένα κρίσιμο, αν και συχνά υποτιμημένο στοιχείο είναι η Ασφάλιση που είναι ο διαχρονικά καταξιωμένος μηχανισμός για την χρηματική κάλυψη όχι μόνο ζημιών από φυσικά φαινόμενα η τυχαία γεγονότα αλλά και συνεπειών από ανθρώπινα λάθη ή παραλείψεις, που παραπέμπουν στην έννοια της επαγγελματικής ευθύνης.

Η κάλυψη της επαγγελματικής ευθύνης προσφέρει ένα δίχτυ ασφαλείας για τις επενδύσεις σε καινοτόμες και φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες και υλικά ή εξειδικευμένο λογισμικό, που μπορεί να εμπεριέχουν ένα βαθμό αβεβαιότητας ως προς την απόδοσή τους σε μακροπρόθεσμη βάση. Η εφαρμογή της ασφάλισης επαγγελματικής ευθύνης συμβάλλει στην αξιοπιστία των παρεχόμενων υπηρεσιών, και μειώνει τον οικονομικό κίνδυνο στην επιλογή βιώσιμων λύσεων. Για παράδειγμα, η ασφάλιση επαγγελματικής ευθύνης Μελετητών – Συμβούλων, μπορεί να καλύψει οικονομικές ζημιές που προκύπτουν από την εφαρμογή νέων, μη δοκιμασμένων επαρκώς, οικολογικών υλικών ή μοντέλων πρόβλεψης επιπτώσεων από καιρικά φαινόμενα που εντείνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής. Στη βάση αυτή, η ασφάλιση μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για τη βιωσιμότητα ενός τεχνικού έργου, από τη φάση του σχεδιασμού και της κατασκευής έως τη λειτουργία και την ενδεχόμενη παύση του.

Οι ασφαλιστικές εταιρείες, μέσω της αξιολόγησης κινδύνων, ενθαρρύνουν την υιοθέτηση προληπτικών μέτρων που μειώνουν την πιθανότητα ατυχημάτων και περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την εφαρμογή συστημάτων διαχείρισης ενέργειας και αποβλήτων, την αυστηρή τήρηση περιβαλλοντικών προδιαγραφών καθώς και την πρόβλεψη μέτρων για την αντιμετώπιση ακραίων καιρικών φαινομένων.

Παράλληλα, η ασφάλιση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αποκατάσταση περιβαλλοντικών ζημιών που μπορεί να προκληθούν κατά την εκτέλεση ή τη λειτουργία ενός τεχνικού έργου. Η ύπαρξη κατάλληλων ασφαλιστικών καλύψεων εξασφαλίζει την άμεση διάθεση των απαραίτητων πόρων για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος και την ανακούφιση των πληγέντων, μειώνοντας τις μακροπρόθεσμες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις.

Συνοψίζοντας, η ολοκληρωμένη ασφάλιση δεν είναι απλώς ένα εργαλείο διαχείρισης κινδύνων, αλλά ένας ουσιαστικός πυλώνας για την προώθηση του αειφόρου σχεδιασμού τεχνικών έργων. Μέσω της κάλυψης των οικονομικών κινδύνων, της ενθάρρυνσης βέλτιστων πρακτικών και της εξασφάλισης της αποκατάστασης ζημιών, η ασφάλιση συμβάλλει καθοριστικά στη δημιουργία έργων που είναι ανθεκτικά, φιλικά προς το περιβάλλον και ωφέλιμα για την κοινωνία. Στη βάση αυτή, η συνειδητοποίηση της σημασίας του θεσμού της Ασφάλισης είναι απαραίτητη για την οικοδόμηση ενός βιώσιμου μέλλοντος με χαρακτήρα αειφόρου ανάπτυξης.