Λ. Μενδώνη: Ο Τύμβος του Σοφοκλή κατέχει πρωταρχική θέση στα σχέδια του υπουργείου

Την πρωταρχική θέση που κατέχει, στον στρατηγικό σχεδιασμό του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ο αρχαιολογικός χώρος του Τύμβου του Σοφοκλή, στη Βαρυμπόμπη, για την ανάδειξη του πολιτιστικού τουρισμού στη Δυτική Αττική, με επίκεντρο το κτήμα Τατοΐου, εξέθεσε η Λίνα Μενδώνη, απαντώντας σε επίκαιρη ερώτηση του Βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Γιώργου Βλάχου.

Όπως είπε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη: «Στο στρατηγικό σχέδιο του Υπουργείου Πολιτισμού, με επίκεντρο το κτήμα του Τατοΐου, εντάσσεται η Δυτική Αττική, η οποία έχει σημαντικά μνημεία και πολιτιστικές διαδρομές οι οποίες παραπέμπουν ευθέως στην ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού, άρα σε οικονομική δραστηριότητα για την τοπική κοινωνία και την ευρύτερη περιοχή. Στον σχεδιασμό μας, πρωτεύουσα θέση έχει ο Τύμβος του Σοφοκλή, στη Βαρυμπόμπη Αττικής, αφενός γιατί το όνομα του τραγικού ποιητή μπορεί να λειτουργήσει ως brand name για την ευρύτερη περιοχή, αφετέρου, λόγω ιστορικής συνέχειας, καθώς ο ανασκαφέας αλλά και μελετητές του ταφικού μνημείου είχαν μία ιστορική συνάφεια με το ίδιο το κτήμα του Τατοΐου. Οι πολιτιστικές διαδρομές θα διασυνδέσουν όλα τα μνημεία της ευρύτερης περιοχής, σε θεματικές συστάδες, με σκοπό την δημιουργία διαφορετικών εμπειριών για τους επισκέπτες. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο στόχος του πολιτιστικού τουρισμού.»

Ο Τύμβος του Σοφοκλή ανασκάφηκε το 1888 από τον δασολόγο μηχανικό Münter, ο οποίος ήταν διευθυντής του βασιλικού κτήματος, στο Τατόι. Όπως ανέφερε η Υπουργός Πολιτισμού, χάρη στη σταθερή μέριμνα της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, για την προστασία και ανάδειξη του εν λόγω αρχαιολογικού χώρου, το μνημείο δεν κινδύνευσε από την καταστροφική πυρκαγιά, το 2021. Προκειμένου να αντικατασταθούν οι φθορές που προκλήθηκαν, σε τμήμα της περίφραξης του χώρου, καθώς και στη βαφή των οριζόντιων στοιχείων της μεταλλικής βάσης του στεγάστρου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής προχώρησαν σε εργασίες που περιλάμβαναν την προμήθεια μεταλλικών κιγκλιδωμάτων και την επισκευή του στεγάστρου οι οποίες ήδη ολοκληρώθηκαν από τον Σεπτέμβριο, 2022.

«Το μνημείο είναι επισκέψιμο, σε συνεννόηση με την Αρχαιολογική Συλλογή των Αχαρνών, και στο χώρο πραγματοποιούνται θεματικές ή ελεύθερες ξεναγήσεις σε σχολεία και φορείς, ενώ είναι προσβάσιμο σε άτομα με κινητικές δυσκολίες», ανέφερε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού.

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

Απάντηση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη σε επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή ΝΔ Γ. Βλάχου με θέμα «Αξιοποίηση του Τύμβου του Σοφοκλή στη Βαρυμπόμπη Αττικής»

Κύριε Βουλευτά,

Καταρχήν σας ευχαριστώ για την ερώτησή σας, αλλά και για όλη τη συνεργασία που έχουμε μέχρι σήμερα.

Πράγματι, ο ονομαζόμενος Τύμβος του Σοφοκλή, στη Βαρυμπόμπη, έχει ανασκαφεί το 1888 από τον δασολόγο μηχανικό Münter, ο οποίος ήταν διευθυντής του βασιλικού κτήματος στο Τατόι και ένας άνθρωπος, οποίος είχε ιδιαίτερο θαυμασμό για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.

Όπως και εσείς αναφέρατε στην ερώτησή σας, το μνημείο κηρύχθηκε ως αρχαιολογικός χώρος το 2006.  Έκτοτε, η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, έχει την ευθύνη και μεριμνά για την προστασία και συντήρηση του μνημείου. Τα έτη 2010-2012 πραγματοποιήθηκαν εργασίες ανάδειξης του χώρου, και, ειδικότερα, συντήρηση και συγκόλληση των καλυμμάτων των σαρκοφάγων, κατασκευή της  σκάλας πρόσβασης και του  διαδρόμου επίσκεψης στον Τύμβο, καθώς και στέγαστρο, το οποίο κρίθηκε απαραίτητο για την προστασία του μνημείου. Έκτοτε, το ταφικό μνημείο συντηρείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής. Ειδικά, για τη σήμανση, σύμφωνα με την πληροφόρηση της Εφορείας , τοποθετήθηκαν, το 2018,τέσσερις κατευθυντήριες (οδικές) πινακίδες για τον Τύμβο, οι οποίες κατασκευάστηκαν από τον Δήμο Αχαρνών, σε συνεννόηση και σε συνεργασία με την Εφορεία. Στον σχεδιασμό μας, πρωτεύουσα θέση έχει ο Τύμβος του Σοφοκλή, στη Βαρυμπόμπη Αττικής,  αφενός γιατί το όνομα του τραγικού  ποιητή μπορεί να λειτουργήσει ως brand name για την ευρύτερη περιοχή, αφετέρου, λόγω ιστορικής συνέχειας, καθώς ο ανασκαφέας αλλά και μελετητές του ταφικού μνημείου είχαν μία ιστορική συνάφεια με το ίδιο το κτήμα του Τατοΐου. Εάν πρέπει η σήμανση αυτή να αυξηθεί, είναι κάτι το οποίο, προφανώς, μπορούμε να το κάνουμε. 

Οι πιο πρόσφατες εργασίες στο μνημείο πραγματοποιήθηκαν το 2020 και το 2022. Το 2020 η Εφορεία Αρχαιοτήτων προχώρησε σε εργασίες ευπρεπισμού του χώρου και επισκευής του μεταλλικού στεγάστρου, το οποίο, εν τω μεταξύ στη δεκαετία, είχε παρουσιάσει προβλήματα. Επίσης, τοποθετήθηκε μία καινούργια πινακίδα δίπλα στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, καθώς η προηγούμενη είχε φθαρεί.

Αυτό που έχει σημασία ιδιαίτερη σημασία , είναι ότι στις μεγάλες πυρκαγιές, στην καταστροφική πυρκαγιά του 2021, ακριβώς χάρη στη συνεχή φροντίδα της Εφορείας και στο συστηματικό καθαρισμό του χώρου, δεν υπήρχαν ξερά χόρτα και άλλη καύσιμη ύλη, με αποτέλεσμα να μην θιγεί ο Τύμβος, ούτε ο χώρος ή το μνημείο. Οι μόνες βλάβες που προκλήθηκαν από τη φωτιά αφορούσαν σε τμήμα της περίφραξης του χώρου, καθώς και στη βαφή των οριζόντιων στοιχείων της μεταλλικής βάσης του στεγάστρου. Για να αποκατασταθούν αυτές οι φθορές, το 2022, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής προχώρησε στην υλοποίηση του έργου «Επισκευή, συντήρηση και ανάδειξη», που περιλάμβανε την προμήθεια μεταλλικών κιγκλιδωμάτων και την επισκευή του  στεγάστρου του μνημείου.

Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2022. Αποκαταστάθηκαν όλα τα μεταλλικά μέρη του στεγάστρου, τοποθετήθηκαν μεταλλικά κιγκλιδώματα και μεταλλική πόρτα εισόδου στην πρόσοψη και στις πλαϊνές πλευρές του αρχαιολογικού χώρου. Εάν στην πίσω πλευρά, όπως είπατε, δεν έχει τοποθετηθεί, είναι κάτι, το οποίο η Εφορεία μπορεί κάλλιστα να το κάνει, ώστε να φύγει το όποιο συρματόπλεγμα, όπως άλλωστε έφυγαν και τα πλαϊνά συρματοπλέγματα και αντικαταστάθηκε η φθαρμένη μεταλλική πόρτα.

Σχετικά με την επισκεψιμότητα του μνημείου. Το μνημείο είναι επισκέψιμο σε συνεννόηση με την Αρχαιολογική Συλλογή των Αχαρνών. Στο χώρο πραγματοποιούνται θεματικές ή ελεύθερες ξεναγήσεις σε σχολεία και φορείς, ενώ το μνημείο είναι προσβάσιμο  σε άτομα με κινητικές δυσκολίες. Επιπλέον, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής πραγματοποιεί στον χώρο συγκεκριμένες δράσεις, στο πλαίσιο συγκεκριμένων εορτασμών, όπως, για παράδειγμα, των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς ή της Διεθνούς Ημέρας Αρχαιολογίας, της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων.

Θέλω, πραγματικά, να σας βεβαιώσω, και θα καταθέσω σχετικές φωτογραφίες στα πρακτικά της Βουλής, ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων σταθερά μεριμνά για την προστασία του χώρου. Σε κάθε περίπτωση οι επισημάνσεις σας έχουν ήδη διαβιβαστεί στις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου, ώστε να μεριμνήσουν, με κάθε πρόσφορο μέσον, για να βελτιώσουν την ήδη καλή εικόνα του μνημείου. Αυτός άλλωστε είναι και ο στόχος μας για όλα τα μνημεία, για το σύνολο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. 

Δευτερολογία

Κύριε Βουλευτά, 

Όπως ξέρετε πολύ καλά και εσείς, η αρμοδιότητα των Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού είναι, η έρευνα, η προστασία και η ανάδειξη των μνημείων και όλου του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας μας. 

Ως προς τα δέντρα, ξέρετε ότι η αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού είναι στο να κάνει τους καθαρισμούς από την ύλη που προκύπτει. Όμως, το να κόψει δέντρα ή να απομακρύνει δέντρα για να δημιουργήσει μια καλύτερη ζώνη προστασίας, ξέρετε ότι αυτό είναι ευθύνη του Δασαρχείου. Θεωρώ ότι πλέον, καθώς τα δασαρχεία είναι ενταγμένα στον κεντρικό κορμό του Υπουργείου Περιβάλλοντος – το βλέπω και από πολλές άλλες περιοχές –  η συνεργασία των υπηρεσιών μας έχει γίνει πολύ καλύτερη. Επομένως, προσβλέπουμε ότι, και στην περίπτωση αυτή, θα γίνουν κάποιες ενέργειες από την πλευρά τους. Τα πλήρη δεδομένα για την ενημέρωση του κόσμου σχετικά με το συγκεκριμένο μνημείο υπάρχουν – πολύ εύκολα μπορεί να τα βρει κανείς – στην ιστοσελίδα της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων και πριν πάει να λάβει  την  σχετική ενημέρωση. 

Όπως είπα και στην πρωτολογία μου, σχολεία και φορείς πηγαίνουν και πηγαίνουν πολύ. Το θέμα είναι, και συμφωνώ μαζί σας, να μπορέσουμε να τραβήξουμε και τον μεμονωμένο επισκέπτη. Θα καταθέσω στα πρακτικά την απόφαση αυτεπιστασίας του 2022, για να δείτε κι εσείς ακριβώς τι περιλάμβανε η τελευταία φάση των αποκαταστάσεων. Όμως αυτό που θέλω να πω τώρα είναι το εξής: Ο συγκεκριμένος Τύμβος, το συγκεκριμένο μνημείο είναι κοντά στο πρώην βασιλικό κτήμα του Τατοΐου, στο οποίο κτήμα η κυβέρνηση από τον Ιούλιο του 2019, που ο Πρωθυπουργός το ενέταξε στα εμβληματικά έργα αυτής της Κυβέρνησης, το Υπουργείο Πολιτισμού, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, εκπονεί και υλοποιεί μελέτες και έργα στον ιστορικό πυρήνα του κτήματος,  διασφαλίζοντας έναν προϋπολογισμό 75 εκ. ευρώ, για όλα τα έργα τα οποία έχει σχεδιάσει να εκτελέσει. Παρουσιάσαμε τη μελέτη βιωσιμότητας – το ξέρετε – τον Ιανουάριο 2021 και έγινε αποδεκτή με απόλυτη αποδοχή.  Στόχος μας είναι στο Τατόι, στο πρώην βασιλικό κτήμα, να οργανώσουμε και να αποδώσουμε στην Αττική ένα μοναδικό προορισμό για Ελληνες και ξένους επισκέπτες, έναν αναδεδειγμένο χώρο πολιτισμού και ψυχαγωγίας. 

Τότε μιλούσαμε για ένα σχέδιο με ορίζοντα δεκαετίας. Μεσολάβησε η πυρκαγιά. Δεν δημιούργησε κανένα πρόβλημα στο πολιτιστικό κτηριακό απόθεμα, αλλά στο δάσος. Το δάσος, πράγματι, υπέστη μια μεγάλη καταστροφή. Παρ’ όλα αυτά τα πράγματα προχωρούν. Το Υπουργείο Πολιτισμού στο τέλος του 2025 θα έχει έτοιμα όλα τα έργα. Θα αποδώσει όλα τα έργα τα οποία έχει αναλάβει να κάνει και μέχρι το τέλος του 2025 ο ιστορικός πυρήνας και τα μουσεία του κτήματος θα είναι επισκέψιμα. Μέσα στο 2023 αποδίδουμε ήδη μία σειρά κτηρίων, ξεκινώντας από τα μαγειρεία, την Οικία Δασοφύλακα, εννέα κτήρια τα οποία αυτή τη στιγμή είναι σε φάση αποκατάστασης. Ήδη, στο τέλος του 2023 το Τατόι θα αρχίσει να αλλάζει μορφή με βασικό ορόσημο όμως, σε κάθε περίπτωση το 2025. Όλα αυτά τα λέω, γιατί στο στρατηγικό σχέδιο που έχει το Υπουργείο Πολιτισμού είναι: Με κέντρο και πυρήνα το κτήμα του Τατοΐου, να δημιουργήσουμε και στην πλευρά αυτή της Αττικής, η οποία έχει σημαντικά μνημεία, τις πολιτιστικές διαδρομές, οι οποίες παραπέμπουν, αμέσως και ευθέως, στην ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού, άρα σε μία οικονομική δραστηριότητα για την τοπική κοινωνία και για την ευρύτερη περιοχή που την έχει ανάγκη. Οι διαδρομές αυτές θα διασυνδέσουν όλα τα μνημεία  της ευρύτερης περιοχής σε θεματικά clusterings-συστάδες- με σκοπό την δημιουργία διαφορετικών εμπειριών για τους επισκέπτες. Αυτό, άλλωστε, είναι που επιδιώκει ο πολιτιστικός τουρισμός.

Στον σχεδιασμό μας αυτό, πρωτεύουσα θέση έχει ο Τύμβος του Σοφοκλή, αφ΄ενός γιατί το όνομα του τραγικού  ποιητή – αυτό είναι το μείζον – μπορεί να λειτουργήσει ως brand name για την ευρύτερη περιοχή, από την άλλη πλευρά και για λόγους ιστορικής συνέχειας, καθώς ο ανασκαφέας αλλά και μελετητές του ταφικού μνημείου είχαν μία ιστορική συνάφεια με το ίδιο το κτήμα του Τατοΐου. Επομένως, με πυρήνα και κέντρο το κτήμα, θέλουμε να διασυνδέσουμε και να αναδείξουμε όλο το μνημειακό πλούτο και όχι μόνο, αλλά και άλλου είδους δράσεις άυλου πολιτισμού, που έχει άυλο πλούσιο πολιτισμό η περιοχή σε όλο αυτό το τμήμα της Αττικής.