10 ΧΡΟΝΙΑ YPODOMES.COM / Παναγής Τονιόλος: Οι μελέτες ως προϋπόθεση ανάκαμψης και αξιοπιστίας

Ο Παναγής Τονιόλος, πρόεδρος του ΣΕΓΜ, αρθρογραφεί για τα 10 χρόνια του ypodomes.com

Η δεκαετία 2010 – 2019 θα μείνει στην ιστορία της Χώρας ως περίοδος οικονομικής χρεοκοπίας από τις πολλές στη σύγχρονη ιστορία της, αλλά όχι μόνο. Στα χρόνια αυτά αναδείχθηκαν παθογένειες της ελληνικής οικονομίας και της διοίκησης οι οποίες κατά την προηγούμενη δεκαετία 2000 – 2009 είχαν καλυφθεί από την ανάπτυξη που έφερε η είσοδος στη ζώνη του ευρώ των χαμηλών επιτοκίων και της κατασκευής μεγάλων έργων. Το Αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, η Γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου, η Αττική Οδός, η Εγνατία Οδός, το Μετρό της Αθήνας, τα Ολυμπιακά Έργα, το Μουσείο της Ακρόπολης, η πεζοδρόμηση της Διονυσίου Αεροπαγίτου και πολλά ακόμη, άλλαξαν το πρόσωπο της Ελλάδας.

Ευτυχώς, μέχρι το 2009 είχαν ωριμάσει μελετητικά, αδειοδοτηθεί και υπογραφεί οι συμβάσεις παραχώρησης των οδικών αξόνων ΠΑΘΕ, Ιονίας οδού, Ε65, Ολυμπίας Οδού και Μωρέα, οι οποίοι παρά τις αντίξοες συνθήκες της κρίσης και τις επαναδιαπραγματεύσεις με τις τράπεζες, κατασκευάσθηκαν στο μεγαλύτερο μέρος τους ως το 2019. Το γεγονός αυτό διέσωσε τον κλάδο των υποδομών από την κατάρρευση και του έδωσε χρόνο για μετάβαση σε νέα αντικείμενα όπως είναι τα ενεργειακά έργα, αξιοποίηση νέων χρηματοδοτικών μοντέλων όπως είναι οι Συμπράξεις Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα και επέκταση της δραστηριότητας του στο εξωτερικό.

Δυστυχώς όμως, η εστίαση της πολιτείας στην προσπάθεια υλοποίησης των ήδη συμβασιοποιημένων έργων, απέσπασε την προσοχή της από τον σχεδιασμό των έργων της επόμενης γενιάς. Η πραγματική και αναγνωρισμένη έλλειψη μελετών αποτελεί βασικό παράγοντα της χαμηλής απορρόφησης στο τρέχον ΕΣΠΑ 2014-2020. Η συνέχισή της δε, θα οδηγήσει σε αρνητικές εξελίξεις και στη νέα Προγραμματική Περίοδο. Το πιο ανησυχητικό όμως, τόσο για την αξιοποίηση των πόρων αλλά και για το ίδιο το αναπτυξιακό αποτέλεσμα, είναι η υποβάθμιση του ρόλου των μελετών, αθέλητη θέλω να ελπίζω, στο βωμό της επιτάχυνσης. Ως οι μελέτες να αποτελούν μία τυπική on – off διαδικασία και όχι επιστημονική προσέγγιση σχεδιασμού και αξιολόγησης με βάση τις αρχές του value engineering και στόχο την επίτευξη του βέλτιστου τεχνικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά, έργου.

Η νοοτροπία του «αχρείαστου» όσον αφορά στις μελέτες παράγει ιδιαιτέρως αρνητικές συνέπειες στα έργα και στις επενδύσεις και βλάπτει το κοινωνικό σύνολο. Δύο παραδείγματα:
Το πρώτο αφορά το ξενοδοχείο που αναγέρθηκε πρόσφατα κοντά στην Ακρόπολη και κρύβει την θέα της με συνέπεια να μην λειτουργεί, η πολιτεία να έχει ανακοινώσει ότι θα αποζημιώσει τον ιδιοκτήτη για την αφαίρεση των δύο πάνω ορόφων και ο υπουργός ότι θα μειώσει τα επιτρεπόμενα ύψη στην περιοχή. Τι έχει πάει λάθος δεδομένου ότι τo ξενοδοχείο είναι κτισμένο νόμιμα με όλες τις αδειοδοτήσεις;

Ο ισχύων ΝΟΚ εγκρίθηκε το 2012 χωρίς να έχει προηγηθεί η σύνταξη κάποιων μελετών περίπτωσης (case studies) για να προληφθούν οι αστοχίες εν τη γενέσει τους. Και παρότι αυτό δεν έγινε, δεν ζητήθηκε, λόγω προφανώς του επείγοντος, η υποβολή από τον μελετητή του επενδυτή τρισδιάστατων προοπτικών του κτίσματος από κρίσιμες θέσεις θέασης προς τον ιερό βράχο, ενέργεια που θα ανεδείκνυε αμέσως το πρόβλημα και θα επέτρεπε τη μελέτη κατάλληλων τροποποιήσεων στα σχέδια του ξενοδοχείου πριν την αδειοδότηση του.

Το δεύτερο παράδειγμα αφορά το τμήμα της Εγνατίας Οδού Κοζάνη – Γρεβενά όπου μετείχα στην ομάδα μελέτης ως νέος μηχανικός. Το τότε Υπουργείο Δημοσίων Έργων, μας χορήγησε μελέτη του 1970 της βρετανικής McDonald, η οποία διερχόταν ανατολικά της Κοζάνης μακριά από κατοικημένες περιοχές, με οδηγία για επικαιροποίηση της. Ευτυχώς στη σύμβαση είχε προβλεφθεί η σύνταξη αναγνωριστικής μελέτης από την οποία προέκυψε εναλλακτική διαδρομή βόρεια και δυτικά της Κοζάνης ίδιου μήκους, οικονομικότερη, η οποία όμως παράλληλα, συνέδεε τα Γρεβενά και την Καστοριά, μέσω της Σιάτιστας, με την Εγνατία Οδό με προφανή αναπτυξιακά οφέλη για την ευρύτερη περιοχή. Ύστερα από την παρουσίαση της στον τότε Υπουργό, και πατέρα του σημερινού, κ. Αχιλλέα Καραμανλή, έγινε αποδεκτή παρά την καθυστέρηση που συνεπαγόταν. Με τη σημερινή λογική, η λύση αυτή δεν θα είχε καν μελετηθεί.

Επειδή το μεγαλύτερο ποσοστό του χρόνου ανάθεσης και εκπόνησης των μελετών στη χώρα μας αναλίσκεται σε γραφειοκρατικές διαδικασίες, έχουμε προτείνει στην ομάδα εργασίας για την τροποποίηση του Ν.4412/16 που έχει συστήσει ο Υπουργός Υποδομών μία κοινή με τους κατασκευαστές, στο πλαίσιο του Εθνικού Συμβουλίου Υποδομών και Κατασκευών, ολιστική προσέγγιση με στόχο τη διαφάνεια, τη μείωση των χρόνων ανάθεσης και εκτέλεσης και τη βελτίωση της ποιότητας, τα κύρια σημεία της οποίας είναι:

1. Υποστήριξη Αναθετουσών Αρχών στην προετοιμασία των Τευχών Δημοπράτησης μελετών και έργων.
2. Συγκρότηση Επιτροπών Διαγωνισμών από πιστοποιημένα στελέχη με ιδιαίτερη αμοιβή, για την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων έκδοσης των πρακτικών.
3. Υποχρεωτική προδημοσίευση όλων των προκηρύξεων άνω των ορίων.
4. Ανάθεση των μελετών με προεπιλογή 5 – 8 υποψηφίων, τεχνική αξιολόγηση των προσφορών με αντικειμενικά κριτήρια και περιορισμός της βαρύτητας της οικονομικής προσφοράς κατά τη διεθνή πρακτική.
5. Σύνταξη σύγχρονων Τεχνικών Προδιαγραφών με ενσωμάτωση του BIM.
6. Εξωτερικοί Ελεγκτές Μελετών και Σύμβουλοι Επίβλεψης Έργων με συνυπογραφή και συνευθύνη.

Το 2010 δημιουργήθηκε η ιστοσελίδα «ypodomes», πάλεψε και πέτυχε να αναγνωρισθεί απ’ όλους τους επαγγελματίες του κλάδου ως σημείο αναφοράς, λόγω της άμεσης και ακριβούς καταγραφής των γεγονότων και του αμερόληπτου σχολιασμού τους.

Εύχομαι να συνεχίσει στην ίδια κατεύθυνση και τα άρθρα και οι συνεντεύξεις που θα φιλοξενήσει στη δεκαετία που αρχίσαμε να διανύουμε, να αποτυπώσουν το 2030 μία εικόνα ευημερούσας χώρας με σύγχρονες και άρτια συντηρημένες υποδομές.